تعيين توالي ژنوم يافت‌شده در آدامسي ۵۷۰۰ ساله
وقتي درحدود ۵۷۰۰ سال پيش، شكارچيگردآورندگان ساكن در منطقه‌اي كه اكنون جنوب دانمارك است، قطعاتي از پوست درخت غان را به قطران سياه چسبناك تجزيه مي‌كردند، مطمئنا نمي‌دانستند كه آن‌ها كل DNA خود را براي دانشمندان آينده برجاي مي‌گذارند. قطران گياه ماده‌ي قيرمانندي است كه از تقطير پوست حرارت‌ديده‌ي درخت حاصل مي‌شود.
مردمان باستان از قطران حاصل از درخت غان كه ماده‌ي چسبنده‌اي است، براي تثبيت نوك پيكان‌ها و ترميم انواع ابزارهاي سنگي خود استفاده مي‌كردند. وقتي اين ماده شروع به جامد شدن مي‌كرد، آن را در دهان خود چرخانده و مانند نوعي آدامس بادكنكي اوليه مي‌جويدند. جويدن اين ماده موجب مي‌شد كه براي استفاده در ابزارها دوباره انعطاف‌پذير شود. همچنين ممكن است اين ماده به‌علت وجود روغن‌هاي ضدعفوني‌كننده، به‌عنوان ماده‌اي براي تسكين درد دندان مورد استفاده قرار گرفته يا وسيله‌ي بازي كودكان بوده باشد.
كل ژنوم زني از دوران باستان كه ۵۷۰۰ سال پيش در دانمارك زندگي مي‌كرد، از قطعه‌اي از قطران درخت غان كه جويده بود، نقشه‌يابي شد
هنگامي كه مردمان باستاني آدامس را از دهان بيرون مي‌انداختند، همان خاصيت ضدعفوني‌كنندگي به حفظ DNA بزاقي كه در آن بود كمك مي‌كرد. اين DNA باستاني كه تشريح آن به‌تازگي در مقاله‌اي در مجله‌ي Nature Communications منتشر شده،، ارزش ويژه‌اي دارد زيرا استخوان‌هاي انساني معدودي از دوره‌هاي ميان‌سنگي و نوسنگي در اسكانديناوي كشف شده است. DNA موجود در آدامس جويده‌شده سرنخ‌هايي را درمورد انسان‌هايي كه در اين عصر زندگي مي‌كردند، نوع غذايي كه مي‌خوردند و حتي نوع باكتري‌هايي كه روي دندان‌هاي خود داشتند، فراهم مي‌كند. هانس شرودر، باستان‌شناس دانشگاه كپنهاك كه هدايت اين پژوهش را برعهده داشته است، مي‌گويد:
بسيار هيجان‌انگيز است كه بتوانيد ژنوم كامل يك انسان را از چيزي به‌جز استخوان استخراج كنيد.
پژوهشگران، سال گذشته اين قطعه از آدامس را از محوطه‌اي در تونل تسمه‌اي فهمارن پيدا كردند. برنامه‌ريزي براي ساخت تونل زيرآبي كه جزيره‌ي دانماركي لولند را با جزيره‌ي آلماني فهمارن متصل مي‌كند، باستان‌شناسان را بر آن داشت كه براي جمع‌آوري مصنوعات و شواهد فسيلي، قبل از اينكه براي هميشه از دست بروند، عجله كنند.
شرودر مي‌گويد يافته‌هاي اين محوطه نشان مي‌دهد افرادي كه در اين منطقه زندگي مي‌كردند براي بقاي خود به‌شدت متكي‌بر ماهي‌گيري، شكار و جمع‌آوري مغزهاي گياهي و توت‌هاي وحشي بودند؛ با وجود اينكه ديگر جمعيت‌هاي ساكن اسكانديناوي كشاورزي و اهلي‌كردن حيوانات را آغاز كرده بودند. هنگامي كه پژوهشگران DNA انساني حفظ‌شده در اين آدامس ۵۷۰۰ ساله را تجزيه‌و‌تحليل كردند، متوجه شدند فردي كه آن را جويده، زن بوده و با شكارچيگردآورندگان قاره‌ي اروپا نزديكي بيشتري داشته است. آن‌ها نام اين فرد را لولا نهادند.
ژن‌هاي لولا نشان مي‌دهد كه او احتمالا تركيبي از پوست تيره، موهاي تيره و چشمان آبي داشته است. او احتمالا قادر به هضم شير نبوده است. اين ويژگي‌ها تعجب‌آور نيستند و در بازسازي‌هاي اسكلت مرد بريتانيايي ۱۰ هزار ساله كه به‌نام «مرد چدر» معروف است و نيز ديگر شكارچيگردآورندگان اروپايي مورد توجه قرار گرفته است. متخصص كارشناسان بر اين باورند كه ساكنان اروپاي شمالي براي سازگاري به شرايط كم‌نورتر مناطقي كه بعدتر در آن زندگي كردند، تكامل يافتند و جهش ژنتيكي براي هضم شير وقتي ايجاد شد كه آن‌ها براي تأمين غذاي خود بيشتر به دام‌ها متكي شدند.
بر‌اساس DNAهاي ديگري كه در نمونه پيدا شده، لولا قبل از اينكه شروع به جويدن آدامس كند، به خوردن فندق و اردك مشغول بوده است. ناتاليا كاشوبا، باستان‌شناس دانشگاه اوپسالا در سوئد كه او نيز نمونه‌هاي قطران درخت غان را مورد مطالعه قرار داده ولي در پژوهش اخير مشاركتي نداشته است، مي‌گويد:
اين تصويري فوري از فردي واقعي در زمان واقعي است. اين نزديك‌ترين فاصله‌اي است كه ما تاكنون در آن درمقابل فردي از عصر سنگي از اسكانديناوي قرار گرفته‌ايم.
پژوهشگران همچنين DNA باكتري‌ها و ويروس‌ها را در رزين غان پيدا كردند كه تصويري از ميكروبوم دهاني دوران باستان مهيا كرد و دانشمندان قبلا هرگز آن را نديده بودند. مطالعه‌ي ميكروبيوم دهاني باستاني مي‌تواند حقايق بزرگ‌تري را درمورد نحوه‌ي تعامل باكتري‌ها با هم، چگونگي تغيير آن‌ها طي زمان يا تغيير با نوع غذا و نيز ارتباط آن‌ها را با بيماري‌ها و سلامتي نشان دهد؛ سؤال‌هايي كه مورد علاقه‌ي دانشمنداني كه ميكروبيوم امروزي را مورد مطالعه قرار مي‌دهند نيز است. پژوهشگران دانماركي چندين گونه باكتري را شناسايي كردند كه شبيه باكتري‌هايي بودند كه امروزه در پلاك‌هاي دنداني و روي نوك زبان پنهان شده‌اند. برخي از آن‌ها باكتري‌هايي بودند كه موجب بيماري لثه مي‌شوند؛ مانند پورفيروموناس ژنژيواليس. نمونه‌ي قطران درخت غان همچنين آثاري از باكتري استرپتوكوك نومونيا و ويروس اپشتين‌بار داشت كه سرنخ‌هايي درمورد وضعيت سلامتي لولا مهيا مي‌كنند.
كاشوبا مي‌گويد براي اطلاعات سرشاري كه همين قطعه‌ي كوچك از قطران فراهم مي‌كند، سوالات بسياري ايجاد مي‌شود. دانشمندان نمي‌توانند از روي DNA ذخيره‌شده در نمونه، سن فرد را مشخص كنند. آن‌ها همچنين از اين موضوع اطمينان ندارند كه چرا برخي افراد اين ماده را مي‌جويدند. اما از آن‌جايي كه مردم درسرتاسر جهان آدامس‌هاي ساخته‌شده از قطران و ديگر مواد را مي‌جويدند، ممكن است ميراث باارزشي از آدامس‌هاي جويده‌شده وجود داشته باشد كه به ما در رديابي انسان‌ها، فعاليت‌ها و باكتري‌هاي گذشته كمك كند.
هم انديشي ها