تلاش براي ساخت قرصي با شبيه‌سازي اثرات ورزش در بدن انسان

همه‌ي افراد، توانايي ورزش كردن ندارند. افراد مبتلا به بيماري‌هاي تحليل عضله و اختلالات حركتي، افراد ضعيف، افراد بسيار چاق و بيماران در دوران نقاهت جزو كساني هستند كه توانايي ورزش كردن به‌شيوه‌ي معمول ندارند. با توجه به اين‌كه ورزش كردن براي جسم ضروري است، اين افراد با چالش بزرگي روبه‌رو مي‌شوند. آيا راه‌ حلي علمي براي اشكال اين دسته افراد وجود دارد؟ براي مثال دارويي كه بتواند بدن را به ايجاد برخي اثرات ورزش مانند افزايش استقامت و كنترل وزن به‌جاي نياز به دويدن تحريك كند؟ دانشمندان در حال مطالعه امكان توليد چنين دارويي هستند. آن‌ها در حال آزمايش تركيبي هستند كه ظاهرا قادر است اين وضعيت را ايجاد كند. در واقع، فرد براي برخورداري از اين عملكرد نيازي به برداشتن يك قدم هم ندارد. رونالد ايوانز، مدير آزمايشگاه بيان ژن در مؤسسه‌ي مطالعات زيست‌شناسي سالك در لا جولاي كاليفرنيا، مي‌گويد:

هدف ما، شناختن اين جريان است. ما اين مفهوم را در انديشه متخصصين گرفته‌ايم و سعي داريم دارويي توليد كنيم كه بتواند بخش خاصي از ذهن را مانند زماني‌كه فرد در حال انجام ورزش است، فعال كند.

دانشمندان مؤسسه‌ي سالك از سال ۲۰۰۷ روي يك تركيب شيميايي باعنوان ۵۱۶ كار مي‌كنند كه اثرات ايجادشده در مغز به‌وسيله‌ي ورزش را تقليد مي‌كند؛ اوانز مي‌گويد اين‌كار با ايجاد يك جريان ژنتيكي خاص انجام مي‌‌پذيرد:

با اين‌كار مي‌توان راهي جانبي براي فريب دادن ذهن و ورود به شبكه‌ي ژنتيكي مربوط به ورزش ايجاد كرد.

مطالعه‌هاي قبلي روي شناسايي مكانيزم يك ژن انجام شده بود كه باعث مي‌شد ماهيچه‌ها به‌جاي كربوهيدارت، چربي بسوزانند؛ اين عملكرد در بدن ورزشكاران حرفه‌اي صورت مي‌گيرد. پژوهشگران، مطالعه را در راستاي اين يافته‌ها انجام دادند. اوانز مي‌گويد:

مردم به‌دلايل بسياري، قادر به دويدن، پياده‌روي يا ورزش كردن نيستند. به‌كارگيري يك مولكول خاص، مي‌تواند مزاياي ورزش كردن را در بدن اين اشخاص به‌ وجود آورد.

دانشمندان ديگر در حال مطالعه تركيباتي هستند كه عملكرد متفاوت با ۵۱۶، اما هدفي مشابه آن دارند؛ اين هدف، ايجاد مزاياي ورزش كردن در افرادي است كه خود قادر به انجام آن نيستند. علي توسلي، استاد بيوشيمي در دانشگاه بريتانيا در جنوب آمستردام است. او دارويي با نام تركيب ۱۴ كشف كرده كه عملكرد آن مبتني بر فريب دادن سلول‌ها به‌نوعي است كه تصور كنند انرژي خود را به‌كلي از دست داده‌اند. اين كار به‌وسيله‌ي يك سري اقدامات مولكولي انجام مي‌شود و به تحريك سلول‌ها به سوخت‌و‌ساز شكر و در نتيجه توليد انرژي مي‌انجامد.

چنين دارويي نياز به كسب مجوز از سازمان غذا و دارو دارد؛ بااين‌حال FDA همچنان عدم توانايي براي ورزش كردن را به‌عنوان يك بيماري كه نيازمند دارو است، محسوب نمي‌كند.

به اين ترتيب، اوانز تركيب ۵۱۶ را روي افراد جوان مبتلا به ديستروفي ماهيچه‌اي دوشن اعمال كرد؛ به عقيده‌ي او، اين بهترين نوع عملكرد براي دريافت تأييديه‌ي FDA است. اوانز مي‌گويد:

اين بيماري گريبانگير نوجوانان بين ۱۵ تا ۱۶ سال مي‌شود كه توانايي ورزش كردن ندارند و در نهايت به‌دليل تحليل عضله جان خود را از دست مي‌دهند. متأسفانه اين بيماري، مراقبت‌هاي پزشكي را به‌ ميزان كافي دريافت نمي‌كند.در حال حاضر اين دارو تحت يك مطالعه ايمني انساني قرار گرفته است و متخصصد بالقوه‌ي گسترده‌اي دارد. اين متخصصدها مشمول اسكلروز جانبي آميوتروفيك، بيماري پاركينسون، هانتينگتون و افرادي مي‌شود كه از صندلي چرخ‌دار استفاده مي‌كنند.

به اعتقاد اوانز، اين دارو براي معدود افرادي مناسب است كه داراي نارسايي حاد كليه (AKI) هستند؛ اين بيماري از جمله اثرات جانبي كشنده و بالقوه‌ي جراحي قلب و عروق محسوب مي‌شود و آسيب جبران‌ناپذيري به اين عضو بدن وارد مي‌كند. اوانز ادامه مي‌دهد:

ارگان يا بافت، خواص متابوليك خود را تغيير مي‌دهد و شروع به سوزاندن شكر مي‌كند؛ توقف اين جريان به‌دليل سرعت بالاي آن تقريبا غير ممكن است. دارويي كه ما روي آن كار مي‌كنيم، كمك مي‌كند بافت را به حالت سالم‌تر پيشين خود بازگردانيم و مانع از شكل‌گيري يك حالت التهابي مزمن و معيوب شويم. دارو، شكر را جذب مي‌كند. اگر اين‌كار با دقت و سرعت انجام شود، مي‌تواند پاسخ آسيب را از بين ببرد.

از آن‌جايي‌كه تركيب دكتر توسلي شكر را در خود حل مي‌كند، او داروي جديد را به‌عنوان درماني بالقوه براي يك سري بيماري‌ها از جمله ديابت يا سندرم متابوليك، برخي شرايط نظير چاقي، فشارخون، قند خون بالا، تري گليسيريد بالا و LDL بالا يا كلسترول بد مي‌داند. توسلي مي‌گويد:

قابل‌توجه‌ترين يافته‌ي اين مطالعه مربوط به اثر مولكول بر تحمل گلوكز و وزن بدن در يك مدل موش داراي چاقي ناشي از رژيم غذايي بوده است. اين تركيب، تحمل گلوكز را بهبود مي‌بخشد و توده‌ي بدني را كاهش مي‌دهد.

تركيب ۱۴ هنوز روي انسان آزمايش نشده است. توسلي در اين‌باره مي‌گويد:

با اين‌كه نتايج ما تا به‌حال اميدواركننده بوده است؛ اما هنوز با تست باليني اين دارو روي انسان فاصله داريم.

هر يك از اين داروها ممكن است مورد سوء‌استفاده قرار بگيرد. ورزشكاران تازه‌كار ممكن است اين تركيب‌ها را براي عملكرد سريع‌تر و قوي‌تر شدن استفاده كنند. ورزشكاران حرفه‌اي ممكن است از آن‌ها براي دوپينگ استفاده كنند. حتي ممكن است افراد بي‌تحرك براي اين‌كه مجبور به هيچ‌گونه تحركي نباشند، از آن براي بهره بردن از اثرات ورزش استفاده كنند. به گفته‌ي اوانز، تركيب آزمايشگاهي ۵۱۶ تابه‌حال توسط آژانس جهاني ضد دوپينگ ممنوع شده است. او مي‌گويد:

مطمئن هستم هر گونه تركيب مشابه اين دارو در آينده نيز براي اين‌گونه مصارف ممنوع خواهد شد.

همه مي‌دانند كه ميزان ورزش كردن مردم برايشان كافي نيست. اما دليل توليد اين دارو، سرعت دادن به دوندگي آن‌ها نيست.

توسلي نيز با اين موضوع موافق است و مي‌گويد:

متأسفانه راهي براي جلوگيري از سوء‌استفاده‌ي افراد از اين دارو مانند استفاده‌ي نادرست از داروهاي ديگر وجود ندارد؛ با اين‌حال مزيت‌هاي احتمالي اين دارو براي كمك به درمان ميليون‌ها انسان مبتلا به بيماري‌هاي متفاوت بسيار مهم‌تر از احساس نگراني از سوءاستفاده‌ي آن توسط ورزشكاران است.

اوانز كه پياده‌روي و تنيس را در برنامه‌ي خود دارد، هيچ‌گاه از اين تركيب استفاده نكرده است. او مي‌گويد:

من از ورزش كردن لذت مي‌برم و همين دليل به‌تنهايي براي من كفايت مي‌كند. ورزش كردن بخش جدايي‌ناپذير زندگي انسان‌ها است. اما اگر به هر دليلي امكان تحرك را پيدا نكنند، بي‌تحرك ماندن براي سلامتشان اشكال به‌ وجود مي‌آورد. دليل توليد كردن اين دارو همين است. ما در تلاش براي نتيجه‌گيري از آزمايشات و تست كلينيكي اين دارو به شيوه‌اي هستيم كه زندگي مردم را تحت‌الشعاع قرار دهد. اگر موفق به انجام اين‌كار شويم، زندگي افراد بسياري تغيير خواهد كرد.