علت بيماري MS و كشف نشانه‌هايي جديد براي توجيه آن

هنوز درماني براي مالتيپل اسكلروزيس (MS) يافت نشده است و درمان‌هاي فعلي به‌طور گسترده بر كنترل نشانه‌هاي بيماري و به‌طور ويژه تسريع بازيابي توان بيمار پس از عودهاي مكرر و كاهش شدت و دفعات بروز اين عودها متمركز هستند. پژوهشگران دانشگاه ژنو در سوييس و بيمارستان دانشگاهي ژنو، يك فاكتور متصل‌شونده به DNA به نام TOX را شناسايي كرده‌اند كه احتمالا در فرآيند آغاز بيماري نقشي داشته باشد. آن‌ها دريافتند كه TOX به سلول‌هاي ايمني اجازه‌ي تخريب بافتي خودايمن در مغز را مي‌دهد. نتايج اين پژوهش كه در ژورنال Immunity به انتشار رسيده است، تغيير نگرش مهمي در فهم و درمان بيماري‌هاي خودايمني ايجاد مي‌كند.

مالتيپل اسكلروزيس هنوز مانند گذشته هم‌چون يك راز باقي مانده است. ما مي‌دانيم كه فاكتورهاي ريسك ژنتيكي در كنار عوامل محيطي مانند ابتلا به عفونت‌ها و استعمال دخانيات در گسترش و ايجاد بيماري نقش دارند. اما هنوز نمي‌دانيم كه چرا روند بيماري در برخي افراد آغاز مي‌شود و در برخي ديگر آغاز نمي‌شود.

 ما تصميم گرفتيم فاكتورهاي عفوني را از طريق واكنش‌هاي ايمني تحريك‌شده توسط پاتوژن‌هاي مختلف (عوامل بيماري‌زا را پاتوژن مي‌نامند) مطالعه كنيم. هدف از كار اين بود كه عنصري را كه مي‌تواند در حضور عفونت موجب توسعه بيماري مالتيپل اسكلروزيس شود، مشخص كنيم.

پژوهشگران دانشگاه ژنو دو پاتوژن متمايز، يكي ويروسي و ديگري باكتريايي را كه سبب فراخواني پاسخ‌هاي سيستم ايمني مي‌شوند، انتخاب و هر كدام را به موشي سالم تزريق كردند.

نيكولاس پيج، يكي از پژوهشگران دپارتمان پاتولوژي و ايمونولوژي دانشگاه ژنو، مي‌گويد:

ما واكنش‌هاي ايمني را كه از انديشه متخصصين كمّي همانند واكنش‌هاي بيماري بودند و از طرف سلول‌هاي لنفوسيتي موسوم به CD8+ T ايجاد مي‌شوند، مشاهده كرديم. اما تنها موشي كه به پاتوژن ويروسي آلوده شده بود، دچار بيماري التهابي مغزي مشابه مالتيپل اسكلروزيس شد.

بر مبناي اين يافته‌ها، دانشمندان به مطالعه تفاوت بيان ژن‌ها در لنفوسيت‌هاي CD8+T كه توسط پاتوژن‌هاي مختلف تحريك شده بودند، پرداختند. اين كار به آن‌ها در شناسايي TOX كه فاكتوري متصل‌شونده به DNA است و تنها در سلول‌هاي فعال‌شده توسط پاتوژن ويروسي بيان مي‌شود، كمك كرد.

پيج ادامه مي‌دهد:

ما متوجه شديم كه محيط التهابي بيان TOX در لنفوسيت‌هاي T را تحت تأثير قرار مي‌دهد و اين فاكتور مي‌تواند در آغاز بيماري نقشي داشته باشد.

متخصصين ايمني‌‌شناسي ارتباط ميان TOX و مالتيپل اسكلروزيس را از طريق مدلي تجربي و با حذف بيان اين فاكتور متصل‌شونده به DNA در سلول‌هاي لنفوسيت CD8+T موش سالم تأييد كردند. مركلر مي‌گويد:

پس از متوقف كردن بيان اين فاكتور، گرچه موش را با پاتوژن ويروسي آلوده كرديم اما موش بيماري را توسعه نداد... ظرفيت مغز ما در بازسازي بافتي محدود است و به‌همين دليل مغز از خود در برابر واكنش‌هاي ايمني دفاع مي‌كند؛ چرا كه اين واكنش‌ها به قصد نابود ساختن ويروس ممكن است سلول‌هاي خودي را نيز تخريب و آسيب‌هاي برگشت‌ناپذيري ايجاد كنند. به‌همين دليل مغز سدهايي براي جلوگيري از عبور سلول‌هاي لنفوسيت T ايجاد مي‌كند.

اما TOX با تغيير بيان برخي از گيرنده‌هاي سطح سلول‌هاي لنفوسيت CD8+T كه مسئول دريافت پيام‌هاي مهاري ارسال‌شده از جانب مغز هستند، اين توانايي را به سلول‌ها مي‌دهد تا از سد مغز عبور كنند و به سلول‌هاي مغزي آسيب بزنند و از اين طريق سبب طغيان بيماري مي‌شود.

پس از اين مطالعه‌ها، پژوهشگران دانشگاه ژنو متوجه شدند كه TOX در سلول‌هاي T حاضر در ضايعات مالتيپل اسكلروزيس نيز بيان مي‌شود.

نيكولاس پيج اعتراف مي‌كند كه گرچه اين يافته‌اي اميدوار كننده است، اما هنوز كار زيادي باقي مانده تا بتوان عوامل مسبب اين بيماري در انسان‌ها را با قطعيت اثبات كرد. پژوهشگران دانشگاه ژنو اكنون قصد مطالعه عملكردهاي TOX و نقش آن در ديگر بيماري‌هاي خودايمني مشابه مالتيپل اسكلروزيس را دارند.