مصرف مقدار بيش از اندازه كافئين براي قلب مضر است

جين برودي، مقاله‌نويس باتجربه در مباحث سلامتي است و جزوه رايگان‌هاي متعددي نيز در اين زمينه به چاپ رسانده است، در ادامه با صحبت‌هاي او در ارتباط با مضرات مصرف بيش از حد كافئين همراه مي‌شويم.

مقادير متوسط كافئين روي سلامتي بيشتر افراد تاثيرات مثبت قابل توجهي دارد. اما اين ماده موجب افزايش ترشح هورمون كورتيزول مي‌شود و ممكن است در نهايت منجر به بروز اشكالاتي نظير اضطراب، افزايش وزن و بيماري قلبي شود. برادر من كه تازه از يك عمل جراحي قلب باز براي رفع انسداد يكي از سرخرگ‌هاي اصلي قلب خود در حال بهبود است، به‌سمت عادت هميشگي خود يعني نوشيدن چندين فنجان قهوه‌ي غليظ در روز رفت. من به اين كار او اعترض كردم ولي او اصرار داشت كه كافئين تاثيري روي او نمي‌گذارد كه البته منظورش اين بود كه خوابش را برهم نمي‌زند. اما من وقتي به اين نكته توجه كردم كه او به چه آساني با يك تحريك كوچك، آشفته و عصباني مي‌شود و حتي اين اتفاق چند بار در يك روز مي‌افتد، تصميم گرفتم كه پژوهش‌هاي انجام‌شده در مورد تاثيرات مصرف كافئين زياد روي سلامتي را مطالعه كنم و ببينم آيا اين ماده ممكن است نقشي در اثرات مضر استرس روي قلب نقش داشته باشد يا خير.

البته من مخالف مصرف كافئين نيستم و خودم هم من روزانه در حدود دوونيم فنجان قهوه مي‌نوشم. در مقادير متوسط، كافئين داراي اثرات مثبت زيادي روي بسياري از مردم است. اين ماده موجب تحريك سيستم عصبي مركزي مي‌شود و از اين راه موجب افزايش هشياري، برطرف شدن خستگي و بهتر شدن تمركز مي‌شود. در مورد ورزشكاران اين ماده مي‌تواند استقامت را افزايش دهد. اين ماده همچنين با سركوب موقتي اشتها و تشويق بدن براي توليد گرما و انرژي در هنگام هضم غذا، به كاهش وزن كمك مي‌كند. مصرف مقادير متعادل قهوه حتي با كاهش خطر ابتلا به چندين نوع سرطان همراه بوده است.

مصرف مقدار متعادل كافئين مزاياي سلامتي متعددي دارد

من معتقدم كه بدون كافئين ما شاهد تصادفات بيشتري ناشي از خوابيدن در هنگام رانندگي خواهيم بود. من جرات نمي‌كنم در فواصل طولاني بدون مصرف قهوه رانندگي كنم و اغلب قبل از رفتن براي تماشاي بازي يا نمايش و موسيقي قهوه مصرف مي‌كنم. اما در عين حال مي‌دانم كه نبايد در مورد مصرف آن افراط كنم چون ممكن است نسبت به اثرات آن مقاوم شوم و ديگر تاثيري در بيدار ماندن من نداشته باشد. سازمان غذا و داروي آمريكا مصرف حداكثر ۴۰۰ ميلي‌گرم كافئين در روز را توصيه مي‌كند؛ اين ميزان، معادل كافئيني است كه در دو تا سه فنجان قهوه‌ي كافئين‌دار وجود دارد. اما اگر شما هم مانند برادر من روازنه ۶ يا تعداد بيشتري فنجان قهوه بنوشيد، چه اتفاقي مي‌افتد؟

حتي اگر اين موضوع موجب بر هم خوردن خواب شما نشود، اين مقدار كافئين با ضربان نامنظم قلب، فشار خون بالا، لرزش، تحريك‌پذيري و اضطراب همراه است كه همه‌ي اين عوامل تاثير نامطلوبي روي عملكرد سيستم قلبي‌عروقي دارند. كافئين ترشح هورمون اصلي استرس يعني كورتيزول را افزايش مي‌دهد؛ هورموني كه در پاسخ جنگ يا گريز براي يك تهديد يا بحران، موثر است. كورتيزول كه توسط غدد فوق كليوي در اثر تحريك ناشي از غدد هيپوتالاموس و هيپوفيز ترشح مي‌شود، موجب تنظيم عملكردهاي بدن در جهت بروز پاسخي سريع و موثر در برابر استرس يا خطر مي‌شود. افزايش ناگهاني ترشح كورتيزول موجب افزايش فشار خون، تندتر شدن ضربان قلب و افزايش سطح انرژي مي‌شود كه بدون ترديد زماني به انسان‌هاي اوليه كمك مي‌كرده است كه بتوانند از دست يك حيوان گرسنه فرار كنند. امروزه تعداد كمي از ما انسان‌ها در مورد شكار شدن توسط حيوانات وحشي نگراني داريم. با اين حال بسياري از ما در شرايط پايداري از استرسي بيوشيميايي به سر مي‌بريم كه در آن سيستم هشدار دهنده‌ي بدن در تمام روز در حالت آماده باش است. ترشح مكرر مقادير زياد كورتيزول مي‌تواند منجر به بروز اشكالات سلامتي متعددي همچون اضطراب، افسردگي، اشكالات مرتبط با حافظه و تمركز، اختلالات خواب، افزايش وزن و البته بيماري قلبي شود.

نتيجه‌ي يك آزمايش كنترل‌شده نشان مي‌دهد كه اگرچه پاسخ كورتيزولي به كافئين در افرادي كه به‌طور روزانه اين ماده را مصرف مي‌كنند، كاهش مي‌يابد و‌لي اين پاسخ كاملا حذف نمي‌شود. در پژوهشي كه در سال ۲۰۰۵ در ژورنال Psychosomatic Medicine منتشر شد، گزارش شد كه افزايش مزمن ترشح كورتيزول مي‌تواند در دراز مدت پيامدهاي نامطلوبي روي سلامتي داشته باشد. بر اساس اين پژوهش برخي از اثرات مضر احتمالي عبارت بودند از نقص پاسخ‌هاي سيستم ايمني و سيستم عصبي مركزي، ضعف حافظه و تغيير در عملكرد لوب پيشاني مغز و سيستم ليمبيك درگير در عملكردهاي حياتي مانند حل مساله، قضاوت، انگيزش، توجه، حافظه، يادگيري، احساسات و همدلي.

مصرف مقدار زياد كافئين مي تواند موجب ضربان نامنظم قلب، افزايش فشار خون، لرزش، تحريك‌پذيري و اضطراب شود

براي افرادي كه در معرض خطر بيماري‌هاي قلبي هستند، شايد مهم‌ترين تاثير جدي و مضر مصرف كافئين زياد، توانايي اين ماده در افزايش فشار خون باشد. مصرف مداوم كافئين موجب از بين رفتن پاسخ افزايش فشار خون حتي در مردان و زنان جوان سالم نمي‌شود. مطالعات ديگر نشان داده‌اند در افرادي كه داراي فشار خون بالا هستند يا در خطر ابتلا به آن قرار دارند، پاسخ‌‌هاي كورتيزولي كافئين شديدتر است. افراد داراي فشار خون لب مرزي و افرادي كه داراي سابقه‌ي خانوادگي اين بيماري هستند، داراي پاسخ‌هاي سريع‌تر و طولاني‌مدت‌تري به كافئين هستند، نسبت به افرادي كه خطر اين موارد در آن‌ها پايين است. برادر من مدت‌هاست كه براي فشار خون بالا تحت درمان قرار دارد و در حال حاضر به‌دقت از يك رژيم غذايي كم‌نمك پيروي مي‌كند. اما اگر او از مقدار مصرف كافئين خود نيز كم كند، نتيجه‌ي بهتري خواهد گرفت.

دليل ديگري نيز براي لاخبار تخصصي كاهش مقدار كورتيزولي كه به‌طور معمول در خون اين افراد در حال گردش است، وجود دارد. در مطالعه‌اي كه روي ۴۶۶ مرد و زن سالم داراي ميانگين سني ۶۲ انجام شد كه داراي سابقه‌ي يا علايم بيماري‌هاي عروق كرونري قلب نبودند، معلوم شد كه رسوب كلسيم در عروق كرونري ۴۰ درصد از افرادي كه در پاسخ به يك مساله‌ي استرس‌زا، كورتيزول زيادي ترشح كردند، طي يك دوره‌ي سه ساله افزايش پيدا كرد. سطوح كلسيم بالا با پلاك‌هاي سرخرگي بيشتر و افزايش خطر حمله قلبي همراه است. بنابراين مي‌توان گفت مانند هر ماده‌ي خوب ديگري، رعايت تعادل در مصرف كافئين كليد رسيدن به حداكثر مزايا و در عين حال حداقل كردن خطرات ناشي از مصرف آن است.