تشديد آسيب مغزي آلزايمر دراثرِ اختلال خواب
پژوهشي روي موش‌ها و انسان‌ها انجام شده كه نشان مي‌دهد محروميت از خواب به افزايش سطح پروتئين تائو و گسترش توده‌هاي تائو در مغز منجر مي‌شود كه با بيماري آلزايمر و آسيب مغزي درارتباط هستند. از ديرباز، كم‌خوابي عامل اصلي آلزايمر تلقي شده است؛ اما پژوهشگران درباره‌ي اين موضوع اطلاعات چنداني ندارند كه چرا بُروز اختلالات خواب به تشديد اين بيماري منجر مي‌شود.
بااين‌حال، پژوهشگران دانشكده‌ي پزشكي دانشگاه واشنگتن در سنت‌لوئيس با مطالعه روي موش‌ها و انسان‌ها دريافته‌اند محروميت از خواب افزايش سطح پروتئين تائو، عامل اصلي آلزايمر را باعث مي‌شود. اين گروه پژوهشي نشان داده‌اند بي‌خوابي سرعت گسترش توده‌هاي سمّي تائو را تسريع مي‌كنند. اين امر نشانه‌اي از آسيب مغزي و از مراحل مهم منتهي به زوال عقل است. اين يافته‌ها حاكي از آن است كه كمبود خواب به‌تنهايي ممكن است به تشديد اين بيماري بينجامد؛ ازاين‌رو، پژوهشگران توصيه مي‌كنند خواب كافي به حفظ سلامت مغز كمك مي‌كند.
ديويد هولتزمن، يكي از نويسندگان اصلي اين پژوهش مي‌گويد:
نكته‌ي جالب پژوهش مذكور اين است كه نشان مي‌دهد عوامل زندگي واقعي، نظير خواب، بر سرعت گسترش بيماري در مغز ممكن است تأثير بگذارند. مي‌دانستيم اشكالات خواب و آلزايمر به‌دليل پروتئين آميلوئيد بتا، تاحدودي به يكديگر مرتبط هستند؛ اما اين پژوهش نشان داد اختلالات خواب باعث مي‌شود ميزان پروتئين تائوي آسيب‌ديده به‌سرعت افزايش و به‌مرورزمان گسترش يابد.
تائو معمولا در مغز همه‌ي انسان‌ها، حتي افراد سالم، وجود دارد؛ اما در حالت خاص، ممكن است به‌صورت توده‌هاي درهم‌‌پيچيده درآيد و به بافت‌هاي مجاورش آسيب بزند و متعاقب آن به زوال شناختي منجر شود. براساس پژوهش مذكور، ميزان تائو در افراد پيري كه خواب كافي ندارند، بسيار زياد است. باوجوداين، مشخص نيست آيا كمبود خواب به‌طور مستقيم به افزايش سطح تائو منجر شده يا اصلا اين دو عامل به‌هم ربط دارند يا خير. به‌همين‌دليل، پژوهشگران سطح تائو را در موش‌ها و افراد عادي و افراد دچار اختلال خواب مطالعه كرده‌اند
موش‌ها در شب بيدارند؛ ازاين‌رو پژوهشگران دريافتند سطح تائو در مايع اطراف سلول‌هاي مغزي آن‌ها در طول شب در مقايسه‌با روز كه مي‌خوابند، دوبرابر مي‌شود؛ اما اختلال در استراحت موش‌ها در طول روز، سطح تائو را دوبرابر مي‌كند.
همين تأثير مشابه در انسان‌ها نيز مشاهده شد. براندان لوسي، استاديار نورولوژي، مايع مغزي نخاعي هشت نفر را يك‌بار بعد از استراحت شبانه‌ي عادي و بارديگر بعد از بيداري در تمام طول شب به‌دست آورد و مشخص شد شب‌بيداري افزايش ۵۰ درصدي سطح تائو را موجب مي‌شود. گفتني است مايع مغزي نخاعي اطراف مغز و نخاع را احاطه كرده است.
بيدارماندن در تمام طول شب، اضطراب و بداخلاقي انسان را به‌همراه دارد و او در اولين فرصت ممكن سعي مي‌كند بخوابد. با اينكه ارزيابي احساسات موش‌ها كار آساني نيست؛ اما آن‌ها نيز بي‌خوابي روز خود را بعدا با خواب بيشتر جبران مي‌كنند.
براي اينكه اضطراب يا تغييرات رفتاري به تغيير سطح تائو منجر نشود، با اصلاح ژنتيكي، موشي به‌وجود آوردند كه با تزريق تركيبي بي‌ضرر مي‌توانست تا ساعت‌ها بيدار بماند. با ازبين‌رفتن اثر اين دارو، موش به چرخه‌ي طبيعي خوابش برمي‌گشت؛ بدون اينكه اثري از اضطراب يا تمايل به خواب بيشتر در او مشاهده شود.
پژوهشگران با استفاده از اين موش‌ها دريافتند بيدارماندن براي دوره‌اي طولاني ممكن است به افزايش سطح تائو بينجامد. درمجموع، اين يافته‌ها نشان مي‌دهد تائو معمولا در طول ساعات بيداري ترشح مي‌شود و سپس، هنگام خواب كاهش مي‌يابد. اختلال خواب اين چرخه را به‌هم مي‌زند و مقدار تائو را افزايش مي‌دهد و اين احتمال وجود دارد كه تجمع اين پروتئين ايجاد توده‌هاي مضر را سبب شود.
در افراد مبتلا به بيماري آلزايمر، توده‌هاي تائو در بخش‌هايي از مغز، همچون هيپوكامپوس و قشر آنتورينال به‌وجود مي‌آيد كه به حافظه مربوط هستند و بعد، به ساير بخش‌هاي مغز گسترش مي‌يابد. پژوهشگران براي اينكه ببينند خواب چه تأثيري بر گسترش توده‌هاي تائو مي‌گذارد، به هيپوكامپوس موش‌ها توده‌هاي كوچكي از تائو تزريق كردند و بعد، آن‌ها را هرروز براي مدتي طولاني بيدار نگه داشتند. آنان به گروه ديگري از موش‌ها نيز توده‌هاي تائو تزريق كردند؛ اما به آن‌ها اجازه دادند هر زمان كه مي‌خواهند بخوابند. پس از ۴ هفته، توده‌هاي تائو در موش‌هاي دچار كمبود خواب در‌مقايسه‌با موش‌هاي استراحت‌كرده بيشتر شده بود. جالب است بدانيد افزايش اين توده‌ها در همان بخش‌هايي از مغز اتفاق افتاد كه مغز افراد مبتلا به آلزايمر را تحت‌تأثير قرار مي‌دهد. هولتزمن، يكي از پژوهشگران اين مطالعه مي‌گويد:
داشتن خواب كافي از ملاخبار تخصصيات زندگي هر انساني به‌حساب مي‌آيد. مغز ما براي اينكه از شرّ فشارهاي طول روز خلاص شود، به استراحت نياز دارد. بااين‌حال، هنوز مطمئن نشده‌ايم آيا خواب كافي به افراد مسن دربرابر ابتلا به آلزايمر كمك مي‌كند يا خير. باوجوداين، برخورداري از خواب كافي ضرري ندارد و اين پژوهش و ساير داده‌ها نشان مي‌دهد خواب كافي در افراد تازه مبتلا‌شده به آلزايمر، ممكن است فرايند بيماري را كاهش دهد يا به‌تأخير بيندازد.
افزون‌براين، پژوهشگران دريافتند اختلال خواب به افزايش ترشح پروتئين سينوكلئين منجر مي‌شود كه از عوامل مهم ابتلا به بيماري پاركينسون به‌شمار مي‌رود. افراد دچار اين بيماري مشابه بيماران مبتلا به آلزايمر، اغلب با اشكال خواب دست‌و‌پنجه نرم مي‌كنند.
هم انديشي ها