تاثير ورزش بر سيستم ايمني: تقويت يا سركوب؟
شايد بسياري از ما اين حرف را از ديگران شنيده باشيم كه ورزش شديد، سيستم ايمني را تضعيف كرده و راه را براي ورود پاتوژن‌ها و بيماري‌ها باز مي‌كند. جان كمپل، استاد علوم بهداشت دانشگاه باث و يكي از نويسندگان مقاله‌ي مروري تاثيرگذاري است كه در سال ۲۰۱۸ در مجله‌ي Frontiers in Immunology منتشر شد. او مي‌گويد:
اين مفهوم اعتبار خود را در اواخر دهه‌ي ۱۹۸۰ كسب كرد. نتايج مطالعاتي نشان مي‌داد كه دوي ماراتن موجب افزايش شيوع علائم عفونت در ميان دوندگان، طي روزها و هفته‌ها پس از مسابقه مي‌شود.
بعدتر مشخص شد كه در اين مطالعات به‌شدت روي تشخيص خود دوندگان از علائمي كه داشتند، تكيه شده بود. در مطالعه‌هايي كه با استفاده از آزمايش‌هاي آزمايشگاهي روي دوندگان ماراتن پس از مسابقه انجام شد، عفونت تنفسي واقعي در تعداد كمي از آن‌ها تأييد شد. درعوض، بيشتر آن‌ها دچار تحريك مجاري هوايي يا ديگر وضعيت‌هاي غيرعفوني بودند. مطالعات پيگيري نشان داد كه درواقع، دوندگان ماراتن و ديگر ورزشكاران ورزش‌هاي استقامتي، روزهاي كمتري در سال بيمار هستند و اين امر نشان مي‌دهد سيستم ايمني آن‌ها به‌وسيله‌ي ورزش سركوب نشده بلكه ورزش موجب تقويت سيستم ايمني آن‌ها مي‌شود. از آن زمان، پژوهش‌هاي زيادي روي انسان‌ها و حيوانات انجام شد و اين ايده را تقويت كرد. براي مثال مجموعه آزمايش‌ها انجام‌شده روي موش‌ها كه نتايج آن‌ها در سال ۲۰۰۵ در مجله‌ي Brain, Behavior, and Immunity منتشر شد، نشان داد كه اگر جوندگان به‌مدت چند هفته و براي حدود ۳۰ دقيقه در روز به آرامي بدوند، احتمال بقاي آن‌ها پس از ابتلا به آنفلوانزاي جوندگان بيشتر از موش‌هايي است كه اين تمرين را نداشته‌اند.
در همان زمان، برخي از پژوهش‌ها نشان دادند كه تمرين ورزشي شديد ممكن است به‌طور موقت و بالافاصله پس از ورزش، پاسخ سيستم ايمني را كاهش داده و پس از ورزش ما را در معرض خطر ابتلا به عفونت‌هاي فرصت‌طلب قرار دهد. اين احتمال با عنوان «تئوري پنجره‌ي باز» شناخته مي‌شود و متكي‌بر آزمايش‌هاي انجام‌شده روي حيوانات و انسان‌ها است كه نشان مي‌دهد سلول‌هاي ايمني بالافاصله پس از ورزش شديد وارد جريان خون شده و سپس به‌طور ناگهاني ناپديد مي‌شوند و احتمالا درنتيجه‌ي استرس ورزشي مي‌ميرند. به‌انديشه متخصصين مي‌رسيد كه اين ناپديد شدن موجب شود ما سطوح پايين‌تري از سلول‌هايي را داشته باشيم كه عوامل بيماري‌زا را شناخته و با آن‌ها مبارزه مي‌كنند و به اين ترتيب، فرصتي براي تهاجم آن‌ها به بدن فراهم مي‌شود.
البته بار ديگر آزمايش‌هاي بعدي توضيح ديگري ارائه داد. در آزمايش‌هايي كه روي جوندگان انجام شد، دانشمندان برخي از سلول‌هاي ايمني را با استفاده از رنگ فسفرسانس علامت‌گذاري كردند و سپس حيوانات را مجبور كردند كه تا حد خستگي، بدوند. پس از دويدن، همان‌طور كه انتظار مي‌رفت، سطوح سلول‌هاي درخشان در جريان خون آن‌ها ناگهان افزايش يافت و سپس كم شد. اما مسئله‌ي مهمي كه پژوهشگران به آن پي بردند اين بود كه درواقع تعداد كمي از سلول‌ها از بين رفته بودند. چيزي كه رخ داده بود اين بود كه اين سلول‌ها به ريه‌ها، روده‌ها و ديگر قسمت‌هاي بدن حيوانات رفته بودند كه بيشتر دربرابر حملات عوامل بيماري‌زا در جريان ورزش آسيب‌پذير هستند. سلول‌هاي ايمني پس از چند ساعت نگهباني در اين مناطق به گردش خون بازگشتند. اين امر نشان داد كه روش آمادگي سلول‌هاي ايمني براي مقابله‌با عوامل بيماري‌زا تغيير كرده بود ولي جمعيت آن‌ها كم نشده بود.
به‌طور مشابه، مطالعه‌اي كه سال گذشته منتشر شد، نشان داد وقتي بالافاصله پس از حركات شديد ورزشي به موش‌ها ميكروب تزريق مي‌شد، آن‌ها در مقايسه‌با حيوانات بدون تحرك ازانديشه متخصصين مبارزه با عفونت عملكرد بهتري داشتند. نتايج تجزيه‌و‌تحليل مولكولي نشان داد سلول‌هاي ايمني موش‌هاي فعال اطراف پاتوژن‌ها را گرفته بودند درحالي‌كه سلول‌هاي ايمني حيوانات گروه بي‌تحرك حالت پراكنده‌تري در بافت داشتند.
بنا به‌گفته‌ي جيمز ترنر يكي ديگر از اساتيد دانشگاه باث، پژوهش‌هاي انجام‌شده درزمينه‌ي ورزش و سيستم ايمني به ما مي‌گويد كه شواهد معتبري دراين‌زمينه موجود نيست كه ورزش مستقيما موجب افزايش احتمال بروز عفونت ويروسي شود. او نتيجه‌گيري كرد كه با وجود نگراني درمورد ويروس كرونا، ورزش كردن خطري ندارد و درواقع، حتي خطر ابتلا به عفونت را كاهش مي‌دهد.
البته بايد بدانيد كه اگر مدت زمان طولاني است كه ورزش نمي‌كنيد، شرايط حاضر ممكن است زمان ايده‌الي براي آغاز يك روال ورزشي سخت و خسته‌كننده نباشد. در مطالعه‌ي ديگري كه روي موش‌ها انجام شده بود، نشان داده شد كه علائم آنفلوانزا در گروهي از حيوانات كه قبل‌از بيماري به‌مدت چند هفته به‌شدت مي‌دويدند، نسبت‌به موش‌هايي كه به‌طور متوسط مي‌دويدند، شديدتر و ماندگارتر بود. البته اين اختلاف اندك بود. جفري وودز، استاد دانشگاه ايلينوي كه به مطالعه‌ي ورزش و ايمني مشغول است و مطالعه‌ي انجام‌شده روي موش را هدايت كرده است، مي‌گويد:
منصفانه است كه بگوييم افزايش قابل‌توجه در شدت يا دوره‌ي ورزش مخصوصا در افرادي كه تازه به ورزش مشغول مي‌شوند، ممكن است اثرات منفي موقتي روي سيستم ايمني داشته باشد.
يادتان باشد كه هنگام ورزش نيز بهداشت را رعايت كنيد. دست‌هاي خود را قبل و پس از ورزش بشوييد؛ اگر احساس بيماري مي‌كنيد، تمرينات خود را كوتاه كنيد؛ از ورزش كردن با كساني كه دچار علائم بيماري هستند، اجتناب كنيد و قبل از استفاده از وسايل ورزشي عمومي، آن‌ها را با دستمال مناسبي پاك كنيد. در مطالعه‌اي كه در سال گذشته منتشر شد، گزارش شد كه عوامل بيماري‌زا در سطوح حدود يك‌سوم از اماكن ورزشي مورد مطالعه وجود دارد.
هم انديشي ها