ويروس كرونا و دوري‌‌گزيني اجتماعي؛ چگونه به زندگي عادي خود در جامعه ادامه دهيم؟

با گسترش دامنه‌‌ي همه‌‌گيري بيماري كوويد ۱۹ (COVID-19)، بسياري از سازمان‌ها و نظام‌‌هاي بهداشتي كشورهاي جهان شروع به تدوين مقررات جمعي باهدف كنترل يا كاهش سرعت انتشار بيماري كرده‌‌اند. در همين راستا، اخيرا مركز كنترل و پيشگيري از بيماري‌‌ها (CDC) در ايالات متحده دستورالعملي باعنوان «استراتژي‌‌هاي مهار اجتماعي» تهيه ديده است كه در آن توصيه‌‌هايي در ارتباط‌‌با موضوع «دوري‌‌گزيني اجتماعي» به‌‌چشم مي‌‌خورد.

دوري‌‌گزيني اجتماعي چيست؟

دوري‌‌گزيني اجتماعي (Social distancing)، واژه‌‌اي مصطلح در علم همه‌‌گيري‌‌شناسي است كه به تلاش آگاهانه براي كاهش ارتباطات نزديك ميان افراد باهدف قطع زنجيره‌‌ي انتقال ويروس در جامعه دلالت دارد. اما اين اصطلاح علمي براي افراد عادي جامعه چه معنا و مفهومي خواهد داشت؟ چگونه مي‌‌توان دوري‌‌گزيني اجتماعي را براي يك زن يا مرد در جامعه با تمام نيازهاي عرفي و اجتماعي‌‌اش تعريف كرد؟

واقعيت اين است كه حتي دقيق‌‌ترين دستوالعمل‌‌ها نيز هنگام پياده‌‌سازي در عمل با اشكالات عديده‌‌اي مواجه مي‌‌شوند. پرسش‌‌هاي بسياري در ذهن ما به‌‌عنوان افراد يك جامعه‌‌ي درگير بحران همه‌‌گيري شكل گرفته است كه پاسخ به آن‌‌ها اصلا كار ساده‌‌اي نيست. پرسش‌هايي از قبيل اينكه آيا از همين امروز بايد تمامي قرارهاي مهم كاري و غيركاري خود لغو كنيم؟ آيا بايد امكان حضور در يك مراسم عروسي را كه براي چند هفته‌‌ي ديگر برنامه‌‌ريزي شده است، كاملا منتفي بدانيم؟ اگر در پس چندين روز دوري‌‌گزيني از ساير افراد، اكنون احساس تنهايي شديد و غيرقابل‌‌تحملي مي‌‌كنيم، نمي‌‌توانيم به پدر، مادر يا يك دوست سر بزنيم تا كمي با او صحبت كنيم؟ و بالاخره اگر در شرايط خودقرنطينگي كامل به‌‌سر مي‌‌بريم، آيا حتي نمي‌‌توانيم شب‌‌هنگام دقايقي براي قدم‌‌زدن و تنفس هواي تازه به پارك مجاور برويم؟

متخصص كارشناسان مي‌گويند دوري‌گزيني اجتماعي يكي از بهترين تدابير براي مهار روند انتشار بيماري كوويد ۱۹ خواهد بود.

كارولين كانوشيو، مدير بخش تحقيقات در مركز سلامت عمومي دانشگاه پنسيلوانيا مي‌‌گويد:

من فكر مي‌‌كنم با شرايط سختي مواجه‌‌ايم؛ چراكه بسياري از توصيه‌‌هاي فعلي ما مبني‌‌بر افزايش فاصله‌‌ي ميان افراد است؛ درحالي‌كه مي‌‌دانيم لذت زندگي در همين ارتباط نزديك ميان افراد است. از اين رو، جاي هيچ شكي نيست كه با وضعيت دشواري مواجه شده‌‌ايم.

سخن‌‌گفتن از مفهومي مانند دوري‌‌گزيني اجتماعي و در سطح بالاتر خودقرنطينگي امري ساده به‌‌انديشه متخصصين مي‌‌رسد؛ اما مردم زندگي خود را دارند؛ برخي اين روزها قصد دارند يك عروسي برگزار كنند، به پدر و مادر سالمند خود سر بزنند؛ كودكان خود را به تفريح ببرند؛ خواربار و مايحتاج زندگي خود را بخرند و... حال چه كسي مي‌تواند تعيين كند انجام كداميك از اين كارها ايمن است و كداميك ايمن نيست؟

اگر اين روزها، شما هم در تشخيص كار درست و غلط احساس سردرگمي مي‌‌كنيد، بدانيد كه تنها نيستيد؛ حتي متخصص كارشناسان اين حوزه نيز در پاسخ به برخي از پرسش‌‌ها اختلاف‌‌انديشه متخصصين دارند. بن لوپمن، اپيدميولوژيست بيماري‌‌هاي عفوني دانشكده‌‌ي سلامت عمومي رولينز در دانشگاه ايموري معتقد است كه: «نمي‌‌توان وضعيت فعلي را به‌‌صورت كاملا سياه يا سفيد تعريف كرد. ما در حال حاضر تلاش داريم تا با افزايش دوري‌‌گزيني اجتماعي، سرعت سرايت بيماري را كاهش دهيم. اما اين به‌‌معناي منع هرگونه تماس انساني تا آينده‌‌اي دور نيست؛ بلكه به‌‌معناي انجام تمامي اقدامات منطقي و سهيم‌‌شدن در كاهش ميزان تعاملاتي است كه با يكديگر داريم.»

خودداري از حضور در مراكز تجمع عمومي مي‌تواند گامي مؤثر در پياده‌سازي اصول دوري‌گزيني اجتماعي تلقي شود.

به‌‌عقيده‌‌ي لوپمن رفتن به فروشگاه مانعي ندارد؛ ولي منطقي‌‌تر است كه به‌‌جاي چندين خريد كوچك، يك خريد بزرگ‌‌تر را در دستور كار قرار دهيم. برخي ديگر از متخصص كارشناسان پيشنهاد مي‌‌كنند حتي‌‌المقدور تلاش كنيم فاصله‌‌ي تقريبا دومتري را با ديگران حفظ كنيم و درصورت مواجه با فردي كه سرفه مي‌‌كند، شايد بهتر باشد اين فاصله‌ را تا حد امكان افزايش بيش‌تري دهيم.

مي‌‌توان گفت كه اقدامات قابل‌توصيه براي هركس بستگي به خود او دارد. بايد از خود بپرسيد كه آيا در معرض ريسك بالاتري از ابتلا هستيد. مثلا اينكه آيا سن شما بالاي ۶۰ سال است؟ يا اينكه تاكنون سابقه‌‌ي ابتلا به بيماري‌‌هاي مزمني نظير حمله‌‌ي قلبي، ديابت با بيماري ريوي را داشته‌‌ايد؟ آيا همواره با افرادي از گروه درمعرض خطر تماس داريد؟ آيا تاكنون هيچ‌‌يك از علائم ابتلابه كوويد ۱۹ نظير تب، سرفه و تنگي نفس را تجربه كرده‌‌ايد؟ آيا هرگز با فردي با چنين علائمي تماس داشته‌‌ايد؟ پاسخ مثبت شما به هر كدام از اين پرسش‌‌ها مي‌‌تواند تعيين كند كه در چه مكان‌‌هايي نبايد رفت‌‌وآمد كنيد يا ارتباط خود را با كدام دسته از افراد محدود كنيد. كتي كولبرن، متخصص آمار زيستي و استاديار دانشگاه كلورادو در دنور مي‌‌گويد:

اگر مطمئن هستيد كه پاسختان به هيچ‌‌يك از پرسش‌‌هاي بالا مثبت نيست؛ مي‌‌توانيد آسوده با افرادي كه در وضعيتي مشابه شما هستند، تعامل كنيد.

ويليام هانيج، دانشيار اپيدميولوژي از دانشكده‌‌ي سلامت عمومي چان در دانشگاه هاروارد مي‌‌گويد:

ما همگي در جريان زندگي خود مجبوريم با افرادي ارتباط برقرار كنيم. هدف ما تنها اين مي‌‌تواند باشد كه اين ارتباطات را محدود كنيم و به‌‌طور ويژه، از افزايش بيش‌‌تر اين ارتباطات خودداري كنيم. ممكن است اتخاذ چنين رويكردي در اجتماعي كه تاكنون فاقد هرگونه مورد ابتلاي گزارش‌‌شده‌‌اي بوده، احمقانه به‌‌انديشه متخصصين برسد. اما بهتر است از حالا به اين نوع طرز تفكر عادت كنيم.

پرهيز از حضور در نقاط با تراكم جمعيت بالا شانس انتقال بيماري را به‌شدت كاهش خواهد داد.

حضور در چه ميزاني از جمعيت ايمن محسوب مي‌‌شود؟

پاسخ به اين پرسش از انديشه متخصصينات رياضياتي، وابسته‌‌به پاسخ ما به چند پرسش ديگر خواهد بود. پرسش‌‌هايي نظير اينكه چه تعداد از افراد در جمع شما درگير بيماري شده‌‌اند؟ يا جمعي كه در آن هستيد، چقدر بزرگ است؟ اگر شما پاسخي براي اين پرسش‌‌ها داشته باشيد؛ آن‌‌گاه مي‌‌توانيد احتمال ابتلاي يك فرد را در چنين جمعي محاسبه كنيد.

جاشوا ويتز، زيست‌شناس كمّي از مؤسسه‌‌ي فناوري جورجيا توانسته يك روش مناسب براي براورد ريسك ابتلا به كوويد ۱۹ معرفي كند. بنابر محاسبات او، چنانچه ۲۰ هزار بيمار ناقل كوويد ۱۹ در كشوري مانند ايالات متحده در حال رفت‌‌وآمد باشند؛ آن‌‌گاه شانس حضور يك بيمار مبتلا در ميهماني شام ۱۰ نفره‌‌ي شما معادل۰/۰۱۶ درصد است. اما همين احتمال درهنگام حضور در يك ورزشگاه ۱۰ هزارنفري به عدد خيره‌‌كننده‌‌ي ۴۵ درصد مي‌‌رسد. بنابر همين محاسبات ساده‌‌ي علم آمار، يكي از منطقي‌‌ترين گزينه‌‌ي پيش‌‌روي دولت‌ها تعطيلي رويدادهاي فرهنگي، مذهبي و ورزشي است.

برخلاف آنچه در همه‌‌گيري‌‌هايي نظير آنفلوانزا ديده مي‌‌شود، در شرايط پيش‌‌رو هيچ‌‌نوع ايمني جمعي دربرابر بيماري وجود ندارد. اين بدان معنا است اگر شما با ترشحات يك فرد مبتلا به كوويد ۱۹ تماس پيدا كنيد، به‌‌احتمال زياد خود مبتلا خواهيد شد. برمبناي اين محاسبات و درانديشه متخصصينگرفتن واقعيات مربوط‌‌به شيوع ويروس در برخي جوامعي مانند آمريكا، لوپمن معتقد است كه لغو برگزاري اجتماعات بزرگ و تعطيلي مدارس گزينه‌‌اي معقول خواهد بود.

تجربه‌‌ي كشورهايي نظير كره‌‌ي جنوبي و چين توانسته است تصويري كلي از شدت بيماري ناشي‌از كروناويروس جديد را در اختيار پژوهشگران بگذارد. در حال حاضر، به‌‌انديشه متخصصين مي‌رسد كه تنها ۳/۴ درصد از موارد ابتلا به كوويد ۱۹ منجر به مرگ شده است. اما اين آمار قطعي نيست و پژوهشگران نمي‌‌دانند ميزان واگيري اين بيماري تا چه اندازه است. اين يعني ما دقيقا نمي‌‌دانيم يك فرد آلوده تا چند نفر را مي‌‌تواند در آن واحد مبتلا كند. در كنار همه‌‌ي اين موارد، به‌‌علت توزيع تدريجي كيت‌‌هاي تشخيصي، برآورد تعداد واقعي مبتلايان در كشورها كار ساده‌‌اي نيست. اين‌‌ها بدان معنا است كه همه‌‌ي آنچه كه ما اكنون در اختيار داريم، تنها مشتي حدس و گمان است.

منخصصان مي‌گويند در شرايط كنوني، استفاده از وسايل حمل‌ونقل عمومي نظير اتوبوس و مترو توصيه نمي‌شود.

ممنوعيت تجمع‌‌هاي بالاي ۵۰۰، ۲۰۰ يا ۱۵۰ نفر در جامعه‌‌اي مانند آمريكا مي‌‌تواند ملاكي از سطح ريسك‌‌پذيري مقامات رسمي دربرابر مخاطرات اقتصادي و اجتماعي ناشي از بحران كرونا باشد. ترويسي، اپيدميولوژيست و از مقامات اسبق سلامت عمومي ايالات متحده معتقد است كه:

لغو گردهمايي‌‌ها و تجمعات عواقب بي‌‌شماري دارد كه براي تصميم‌‌گيري درمورد آن‌‌ها بايد تمامي اين موارد سنجيده شوند. نيروي سادهان نياز دارند كار كنند تا بتوانند اجاره‌‌‌‌بهاي خود را بپردازند و درنتيجه، بي‌‌خانمان نشوند. وقوع چنين پيشامدهايي خود مي‌‌تواند وضعيت بهداشت عمومي را به‌‌سوي وخامت بيش‌‌تر سوق دهد.

چگونه بايد در شرايط جديد زندگي كرد؟

گرچه نمي‌‌توان اجماع كاملي براي پاسخ تمامي پرسش‌‌هاي مربوط‌‌به شرايط حضور در محافل اجتماعي يافت، اما در اينجا سعي كرده‌‌ايم خلاصه‌ي هم انديشي ها چند تن از متخصص كارشناسان حوزه‌‌ي اپيدميولوژي درمورد برخي از مهم‌ترين پرسش‌‌هاي افراد عادي را ذكر كنيم.

باتوجه به اولويت اصل دوري‌‌گزيني اجتماعي، حضور افراد در رستوران‌‌ها و كافه‌‌ها به‌‌دليل افزايش ريسك انتقال منطقي به‌‌انديشه متخصصين نمي‌‌رسد.

بهتر است برگزاري مراسم ميهماني با دوستان و اقوام نزديك تا فرارسيدن شرايط عادي به تعويق افتد و ملاقات‌‌هاي اين‌‌چنيني حتي‌‌الامكان به‌‌صورت مجازي برگزار شوند. توصيه‌‌ي اكيد متخصص كارشناسان بيش‌‌تر بر محور حداقل‌‌سازي ميزان تماس‌‌هاي مستقيم اجتماعي است؛ با اين حال، درصورت لاخبار تخصصي برگزاري هرگونه اجتماع، رعايت نكات بهداشتي و پيشگيرانه نظيرشستشوي مكرر دستان و حفظ فاصله‌‌ي دومتري ضروري خواهد بود.

حضور در باشگاههاي ورزشي و مراكز اجتماع فرهنگي باتوجه با اصل دوري‌‌گزيني اجتماعي توصيه نمي‌‌شود.

به‌‌انديشه متخصصين مي‌‌رسد رفتن به پياده‌‌روي، دوچرخه‌‌سواري يا طبيعت‌‌گردي به‌‌شرط عدم ورود به نقاط پرازدحام و حفظ فاصله‌‌ي دومتري با ساير افراد ريسك سرايت چنداني در بر نخواهد داشت. با اين حال، بايد توجه داشت با هر تماس با يك فرد جديد، شانس انتقال بيماري افزايش خواهد يافت. درصورتي‌كه مي‌‌خواهيد با يك دوست كه مانند شما علائم ابتلا ندارد، براي پياده‌‌روي به بيرون برويد، بهتر است ساعات خلوت و مكان‌‌هاي خالي از جمعيت را براي اين كار انتخاب كنيد.

براي خريد اقلام موردنياز، اولويت با روش خريد الكترونيك با امكان تحويل جلوي درب منزل است. درصورت نياز به مراجعه‌‌ي حضوري به فروشگاه‌‌ها، بهتر است زمان و مكاني براي خريد انتخاب شود كه حداقل شانس تماس با سايرين وجود داشته باشد. هرچه دفعات مراجعه به فروشگاه كمتر باشد، شانس انتقال بيماري نيز پايين‌‌تر خواهد بود.

براي شاغلين، اولويت اصلي در جايگزيني روش‌‌هاي حضوري با شيوه‌‌هاي دوركاري است. درصورت نياز به مراجعه‌‌ي حضوري، استفاده از وسايل نقليه‌‌ي شخصي و تك‌‌سرنشين نسبت‌به وسايل حمل‌‌ونقل عمومي ارجحيت خواهد داشت. درصورتي‌كه ناچار به استفاده از وسايل حمل‌‌ونقل عمومي هستيد، ساعات غيرپيك ازدحام را براي رفت‌‌وآمد انتخاب كرده و حتي‌‌المقدور، حداكثر فاصله را با ساير مسافران حفظ كنيد. درمجموع، به‌‌انديشه متخصصين مي‌‌رسد پياده‌‌روي تا محل كار گزينه‌‌ي ايمن‌‌تري نسبت‌‌به استفاده از اتوبوس يا مترو باشد.

تماس مستقيم با سالمندان و گروه افراد درمعرض خطر جز درمواقع اضطرار، تنها شانس ابتلاي آنان را افزايش خواهد داد

برگزاري هرگونه مراسم غيرضروري نظير جشن تولد يا عروسي يا شركت‌‌جُستن در آن‌ها، باتوجه‌‌به مغايرت با اصل دوري‌‌گزيني اجتماعي توصيه نمي‌‌شود. در شرايط فعلي، بهترين راه براي نشان‌‌دادن علاقه و احترام نسبت‌‌به عزيزانتان، حداقل‌‌سازي دفعات تماس با آن‌‌ها است.

ملاقات با سالمندان و گروه افراد درمعرض خطر تنها شانس ابتلاي آنان را افزايش خواهد داد. بايد حتي‌‌الامكان روش‌‌هاي مجازي را جايگزين بازديدهاي حضوري و غيرضرور كنيم. درصورت نياز به سركشي از افراد سالمند، بهتر است تنها يك نفر را در خانواده به‌‌عنوان مسئول انجام اين كار تعيين كرد.

برخي از متخصص كارشناسان معتقد هستند كه شانس ابتلا به بيماري در چنين مكان‌‌هايي به‌‌علت تماس تك‌‌به‌‌تك افراد چندان زياد نيست؛ ولي منطق حكم مي‌كند كه مراجعه به آرايشگاه و مراكز زيبايي تا حد امكان كاهش يابد. پيش‌‌از مراجعه به چنين مكان‌‌هايي بايد از رعايت نكات بهداشتي ازسوي پرسنل اين مراكز اطمينان حاصل كرد.

تجمع در لابي‌‌ها و مكان‌‌هاي اشتراكي آپارتمان‌‌ها توصيه نمي‌‌شود. درصورت نياز به مراجعه به چنين مكان‌‌هايي بايد ساعات حضور خود را به‌‌گونه‌‌اي تنظيم كنيد كه امكان تماس مستقيم با ساير همسايگان وجود نداشته باشد.

تماس روزمره با ساير اعضاي خانواده درون يك خانه امري اجتناب‌ناپذير به‌‌انديشه متخصصين مي‌‌رسد؛ با اين حال، درصورت مشاهده‌‌ي هرگونه علائم ابتلا در بين يكي از اعضاي خانواده، توصيه مبني‌‌بر خودقرنطينگي فرد مشكوك تا زمان اطمينان كامل از سلامت وي خواهد بود.

هر فرد درصورت احراز ابتلا به بيماري بايد قرنطينه‌‌ي كامل خود را تا پايان دوره‌‌ي نقاهت مدانديشه متخصصين قرار دهد؛ بديهي است هرگونه تماس مستقيم با افراد ديگر در چنين شرايطي با ريسك بالاي انتقال بيماري همراه خواهد بود. براي اطلاع از شرايط و چگونگي خودقرنطينگي مي‌توانيد اين مقاله از اخبار تخصصي، علمي، تكنولوژيكي، فناوري مرجع متخصصين ايران را مطالعه كنيد.

درصورت زندگي در مناطقي با تراكم پايين جمعيت، فرد مبتلا مي‌‌تواند تنها در حياط يا فضاي سبز محل زندگي خود، بدون هرگونه تماس با اشخاص ديگر پياده‌‌روي كند. قاعده‌‌ي كلي اين است كه فرد مبتلا از برقراري تماس مستقيم با هر فرد ديگر خودداري كند. موفقيت در قطع زنجيره‌‌ي انتقال بيماري تنها با رعايت عدم تماس فرد بيمار با ساير افراد جامعه مقدور خواهد بود.