كوكي در مرورگر چيست و چه اهميتي دارد؟

كوكي (Cookie) هرچند در دنياي واقعي به شيريني خوشمزه‌اي گفته مي‌شود، اما در دنياي كامپيوتر و اينترنت، تعريف متفاوتي دارد. كوكي مرورگر در واقع بسته‌اي از اطلاعات است كه در قالب يك فايل متني توسط وب‌سايت‌ها روي كامپيوتر متخصص ذخيره مي‌شود تا ازطريق آن متخصص شناسايي شده و مثلاً بدون نياز به ورود نام متخصص و رمز عبور همواره در سايت لاگين باقي بماند. اما كوكي‌ها استفاده‌هاي مختلفي دارند و پر كنار مزايايشان، مسائلي را نيز به همراه دارند. همراه اخبار تخصصي، علمي، تكنولوژيكي، فناوري مرجع متخصصين ايران باشيد تا پاسخ سؤال كوكي مرورگر چيست را پيدا كنيد و بيشتر با با كوكي (Cookie) آشنا شويد.

كوكي‌ها فايل‌هاي متني با داده‌هاي كوچكي مانند نام متخصصي و رمز عبور هستند كه براي شناسايي رايانه شما هنگام استفاده از شبكه استفاده مي‌شوند. كوكي‌هاي خاصي كه به‌عنوان كوكي‌ هاي HTTP شناخته مي‌شوند براي شناسايي متخصصان خاص و بهبود تجربه مرور وب شما استفاده مي‌شوند. داده‌هاي ذخيره‌شده در يك كوكي پس از اتصال شما توسط سرور ايجاد مي‌شود. اين داده‌ها با يك شناسه منحصربه‌فرد براي شما و رايانه شما برچسب‌گذاري شده‌اند. هنگامي كه كوكي بين رايانه شما و سرور شبكه مبادله مي‌شود، سرور شناسه را مي‌خواند و مي‌داند كه بايد چه اطلاعاتي را به‌طور خاص به شما ارائه دهد.

وقتي يك وب‌سايت را باز مي‌كنيد، درخواستي به مرورگر شما ارسال مي‌شود تا فايل كوكي روي هارد ديسك ذخيره شود و از آن پس اطلاعات مورد نياز وب‌سايت براي شناسايي متخصص و ارائه‌ي خدمات اختصاصي شروع مي‌شود. مثلاً اگر به فروشگاه اينترنتي مراجعه كرده باشيد حتي بدون اينكه نام نويسي كرده باشيد يا در فروشگاه وارد شده باشيد، مي‌توانيد سبد خريد خود را پر كنيد. حتي اگر صفحه را ببنديد و مجددا آن را باز كنيد بازهم محصولاتي كه به ليست خريد خود اضافه كرده بوديد همچنان در سبد خريد ديده مي‌شوند. اين كار به كمك كوكي در مرورگر در واقع در مراجعه‌ي بعدي به وب‌سايت يا يكي از صفحات آن، ابتدا سايت از مرورگر مي‌خواهد كه فايل كوكي ذخيره‌شده روي حافظه كامپيوتر يا موبايل شما را باز خواني كند و اگر وجود نداشت آن را ايجاد كند.

دليل وجود كوكي‌ها اين است كه هر درخواست در پروتوكل HTTP از درخواست بعدي مستقل است و سرورها نمي‌توانند درخواست‌هاي متعدد متخصصان را دسته‌بندي كنند. با ذخيره‌ي فايل كوچكي از اطلاعات مربوط به متخصص اين مسئله حل مي‌شود و درخواست‌هاي هر متخصص از يكديگر جدا مي‌شوند. كوكي HTTP همان چيزي است كه ما در حال حاضر براي مديريت تجربيات الكترونيك خود از آن استفاده مي‌كنيم و همان چيزي است كه برخي از افراد سواستفاده‌گر ممكن است بتوانند از آن براي جاسوسي از فعاليت الكترونيك و سرقت اطلاعات شخصي شما استفاده كنند. در حالت كلي دو نوع كوكي وجود دارد:

• first-party Cookie: كوكي‌هاي كه مستقيماً به وب‌سايتي كه باز كرده‌ايد تعلق دارند.
• third-party Cookie: كوكي‌هايي كه به واسطه‌ي كدهاي جاوااسكريپ براي ثبت فعاليت‌هاي متخصص ايجاد مي‌شوند و عموماً براي سرويس‌هاي تبليغاتي مورد استفاده قرار مي‌گيرند.

كوكي‌ها چيزي بيشتر از يك فايل متني كه روي كامپيوتر يا موبايل شما ذخيره مي‌شوند نيستند. اين فايل توسط مرورگر خوانده مي‌شود و در آن اطلاعاتي درباره‌ي وب‌سايت‌ مانند مشخصات ورود به سايت و تنظيمات سفارشي‌شده‌ي متخصص ذخيره مي‌شود. در كوكي‌ها همچنين اطلاعات ديگري كه وب‌سايت‌ها براي شناسايي متخصص و ارائه‌ي خدمات بهتر به آن نياز دارد، قرار مي‌گيرد. كوكي‌هاي HTTP يا كوكي‌هاي اينترنتي، به‌طور خاص براي مرورگرهاي وب براي رديابي، شخصي‌سازي و ذخيره اطلاعات مربوط به نشست (session) هر متخصص ساخته شده‌اند. نشست فقط به زماني كه در يك سايت مي‌گذرانيد، اشاره دارد. كوكي ها براي شناسايي شما هنگام بازديد از يك وب‌سايت جديد ايجاد مي‌شوند.

اگر كوكي‌هاي خود را پاك كنيد، از همه وب‌سايت‌ها خارج مي‌شويد و وب‌سايت‌ها تنظيماتي را كه در آن‌ها تغيير داده‌ايد، به خاطر نمي‌آورند. كوكي در مرورگر بسيار رايج است و احتمالاً شما در حال حاضر صدها كوكي در مرورگر خود ذخيره كرده‌ايد.

مرورگر وب كوكي ها را ذخيره و مديريت مي‌كند. در تنظيمات مرورگرتان مي‌توانيد فهرستي از وب‌سايت‌هايي كه كوكي‌ها را ذخيره مي‌كنند بيابيد و آن‌ها را مشاهده كنيد. اگر از چندين مرورگر وب در رايانه خود استفاده مي‌كنيد، بايد بدانيد هر

كروم يكي از محبوب‌ترين مرورگرهاي فعلي است كه متخصصان زيادي از آن استفاده مي‌كنند. يكي از بهترين افزونه‌هاي كروم كه بايد روي مرورگر خود نصب كنيد، افزونه پركاربرد مديريت كوكي EditThisCookie است. به غير از اين اكستنشن براي مديريت و فعال كردن كوكي در مرورگر كروم مي‌توانيد مراحل زير را دنبال كنيد:

• از پنل سمت چپ setting وارد صفحه Privacy and security شويد.
• زير بخش Privacy and security روي گزينه Cookies and other site data بزنيد تا باز شود.
• براي فعال كردن تمام كوكي ها Allow all cookies را روشن كنيد.

• به تنظيمات برويد و Safari را انتخاب كنيد.
• در زير بخش Privacy & Security مطمئن شويد گزينه Block All Cookies فعال نيست.
• اگر گزينه Prevent Cross-Site Tracking را نيز خاموش كنيد، كوكي‌هاي third-party نيز فعال مي‌شوند.

• روي آيكون سه‌خط در گوشه بالايي سمت راست كليك كنيد و به Options برويد.
• Privacy & Security را انتخاب كنيد.
• تنظيمات حريم خصوصي/كوكي مرورگر دلخواه خود را انتخاب كنيد فايرفاكس تنظيمات حريم خصوصي مرورگر پيشرفته‌ي دارد. از بين ۳ گزينه اصلي (Standard و Strict و Custom) گزينه مناسب را انتخاب كنيد يا براي اينكه همه چيز را تحت كنترل داشته باشيد، با انتخاب Custom تمام تنظيمات را شخصي‌سازي كنيد.

براساس آنچه در ابتداي مقاله خوانديد، كوكي‌ها توسط وب‌سايتي كه از آن بازديد كرده‌ايد ساخته مي‌شود و تا وقتي كه اطلاعات شخصي خود را دراختيارِ وب‌سايت مورد انديشه متخصصين قرار نداده باشيد، كوكي‌ها نمي‌توانند به اطلاعات شخصي شما دسترسي داشته باشند.

بيشتر كوكي‌ها تنها براي تشخيص شما و حفظ زمان ورود شما به سايت استفاده مي‌شود و رمز عبور شما در كوكي‌ ذخيره نمي‌شود و تنها در آن نام متخصصي يا ID اختصاصي كه وب‌سايت آن را مي‌شناسد در كوكي‌ها ذخيره مي‌شود. اگر هم وب‌سايتي رمز عبور شما را در فايل كوكي ذخيره كند پيش از ذخيره كردن آن، رمز عبور را رمزگذاري و هش (Hash) مي‌كند تا كسي نتواند رمز عبور شما را متوجه شود. همچنين اطلاعات موجود در كوكي‌ها تنها دراختيار خود وب‌سايت مورد انديشه متخصصين شما قرار مي‌گيرد و قرار نيست وب‌سايت‌هاي ديگر بتوانند از آن‌ها استفاده كنند.

پس اساسا كوكي‌هاي first-party حريم شخصي متخصصان را نقض نمي‌كنند. از سال ۲۰۱۱ اتحاديه اروپا و امريكا قانوني وضع كردند كه وب‌سايت‌هايي كه به مردم اين كشورها سرويس مي‌دهند اگر كوكي روي كامپيوتر متخصص ذخيره مي‌كنند كه فعاليت‌هاي متخصص را تحت انديشه متخصصين مي‌گيرد، بايد پيش از ذخيره‌ي آن از متخصص تأييد بگيرند. اين موضوع بيشتر مربوط به كوكي‌هاي third-party است كه براي تبليغات فعاليت‌هاي متخصص را رديابي مي‌كنند.

شايد شنيده باشيد كه از كوكي به‌عنوان ويروس، بد افزار يا پاپ‌آپ ياد مي‌شود؛ اما آيا كوكي مي‌تواند مضر باشد؟ كوكي‌ها تنها يك فايل متني ساده هستند، نه امكان اجراي آن‌ها وجود دارد و نه حتماً مي‌توانند به ديگر اطلاعات ذخيره‌ شده‌ي متخصص دسترسي داشته باشند اما بسياري از متخصصان تصور مي‌كنند كوكي حاوي ويروس يا بد افزار جاسوسي است. دليل اين موضوع آن است كه تبليغات منفي براساس اطلاعات ناقص در اين باره انجام شده است. شايد هم دليل اين موضوع اين باشد كه نرم‌افزارهاي ضد ويروس در زمان اسكن فايل‌ها، بعضي از كوكي‌ها كه براي تبليغات مورد استفاده قرار مي‌گيرند را كد جاسوسي مي‌دانند و نسبت به حذف آن‌ها اقدام مي‌كنند.

اما اين موضوع كه از كوكي‌ها مي‌توان براي پخش تبليغات اسپم يا حتي تبليغات پاپ‌آپ استفاده كرد حقيقت دارد. تبليغ كنندگان مي‌توانند از كوكي‌ها براي رديابي كردن آنكه چه پاپ‌پاپي قبلا توسط متخصص مشاهده شده و چه تبليغي براي وي پخش شود، استفاده كنند. اما كوكي‌ها به تنهايي نه پخش‌كننده‌ي تبليغ هستند و نه حاوي بدافزار يا پاپ‌آپ هستند. از كوكي‌ها براي رديابي متخصص و پخش هدفمند تبليغات استفاده مي‌شود و در واقع حاوي هيچ تبليغي نيستند.

كوكي‌ها به خودي خود نه‌تنها مضرر يا خطرناك نيستند بلكه براي استفاده از امكانات سايت‌ها ضرروي بوده و در تجربه‌ي متخصصي تأثير محسوسي دارند.

تصور غلط ديگري كه در باره‌ي كوكي‌ها وجود دارد اين است كه كوكي‌ها بد هستند چراكه اگر دستگاه شما ويروسي شود، ويروس‌ها مي‌توانند درون كوكي‌ها را خوانده و اطلاعات متخصص را بدست آورند. اين مفهوم غيرمنطقي است چراكه اگر كامپيوتر شما ويروسي شده باشد، بيشتر از آنكه نگران دزديده شدن اطلاعات موجود در كوكي‌ها باشيد بايد نگران ديگر اطلاعات ذخيره شده خود در كامپيوتر باشيد. بااين‌حال ويروس‌ها مي‌توانند اطلاعات درون كوكي‌ها را مطالعه كنند، اما اگر رمز عبوري در كوكي‌ها ذخيره شده باشد، اين رمزها بصورت رمزگذاري‌شده ذخيره مي‌شود و از اين طريق كسي نمي‌تواند به رمز عبور شما دسترسي پيدا كند.

اكثر وب‌سايت‌هاي دنيا براي ورود لاگين كردن متخصص به سايت به كوكي نياز دارند و اگر كوكي‌ها را غير فعال كنيد، امكان ورود به سايت وجود نخواهد داشت. البته در انديشه متخصصين داشته باشيد كه بعضي از فروشگاه‌هاي اينترنتي، توكن مربوط به هر متخصص را در آدرس URL ذخيره مي‌كنند، اما اين كار چندان رايج نيست. به اين كوكي‌ها first-Party گفته مي‌شود. چراكه اين كوكي‌ها متعلق به همان وب‌سايتي است كه در حال بازديد از آن هستيد.

اين موضوع حقيقت دارد. ازآنجاكه كوكي‌ها با هر بار باز كردن صفحه اطلاعاتي را به وب‌سايت ارسال مي‌كنند، برخي از سيستم‌هاي تبليغاتي از آن‌ها استفاده مي‌كنند تا تبليغات هدفمند را براي شما به نمايش در آورند. البته اين بدين معني نيست كه سرويس‌هاي تبليغاتي مي‌توانند درون كوكي‌هايي كه شما بازديد كرده‌ايد را بخوانند، آن‌ها مي‌توانند درون كوكي‌هاي خود را بخوانند، اما ازآنجاكه اين سرويس‌هاي تبليغاتي بعضا از كدهاي جاواسكريپت نيز استفاده مي‌كنند مي‌توانند URLهاي صفحاتي كه بازديد كرده‌ايد را نيز دراختيار داشته باشند كه البته اين موضوع نيز به كوكي ارتباطي ندارد. بسياري از سرويس‌هاي تبليغاتي، تبليغاتي را براي متخصص به نمايش مي‌گذارند كه حدس مي‌زنند براي او جذاب است. به كوكي‌هايي كه توسط سرويس‌هاي تبليغاتي ايجاد مي‌شوند يا به‌طور كلي به كوكي‌هاي كه توسط خود صفحه‌اي كه در حال بازديد از آن هستيد ساخته نمي‌شوند، كوكي‌هاي third-party گفته مي‌شود. اكثر مرورگرها قابليتي را دراختيار شما قرار مي‌دهند كه به‌راحتي بتوانيد اين نوع از كوكي‌ها يا به‌طور كل كوكي‌ها را غير فعال كنيد.

در انديشه متخصصين داشته باشيد كه حتي با غيرفعال كردن كوكي‌هاي مربوط به سرويس‌هاي تبليغاتي بازهم آن‌ها مي‌توانند بخش بزرگي از اطلاعات مورد نياز خود را بدست آورند. در واقع اين سرويس‌ها تركيبي از آدرس آي‌پي بازديدكننده، نسخه‌ي مرورگر، موقعيت جغرافيايي و چند فاكتور ديگر را دراختيار دارند و حذف كوكي‌ها تنها قطعه‌اي از پازل بزرگ آن‌ها را حذف مي‌كند و مانع عملكرد آن‌ها نمي‌شود. مهم‌ترين و شايد بزرگ‌ترين شركتي كه از چنين بستر پيچيده‌ي تبليغاتي بهره مي‌برد گوگل است كه بدون نياز به اين موارد نيز اطلاعات بسياري از متخصصان اينترنت را دراختيار دارد.

اين مطلب در ۱۷ تير ۱۳۹۵ توسط مسعود يوسف نژاد نوشته و در تاريخ ۲ آبان ۱۴۰۱ توسط مليكا طاهران‌پور به‌روزرساني شد.