نگاهي به سيستم فرمان انقلابي DAS خودرو فرمول يك مرسدس بنز

پس از اينكه ۱۰ تيم شركت‌كننده‌ي در فصل ۲۰۲۰ فرمول يك از خودروهاي جديدشان پرده‌برداري كردند، دوران جذاب آزمايش‌هاي پيچيده شروع شد. سه روز از آزمايش‌هاي خودروهاي فصل جديد در بارسلونا مي‌گذرد و مهم‌ترين خبر در دنياي فرمول يك، سيستم ابداعي و عجيب مرسدس بنز است.

در روز دوم آزمايش‌هاي پيش از فصل ۲۰۲۰، لوييس هميلتون پشت‌فرمان خودروي مرسدس W11 قرار گرفت و آماده‌ي رانندگي شد. در همان دور اول پيست، علاقه‌مندان فرمول يك متوجه حركت عجيب فرمان خودرو شدند؛ هميلتون پيش از پيچيدن و در مسير مستقيم، ستون فرمان را به جلو و عقب تكان مي‌داد. با نگاه دقيق‌تر ازطريق دوربين بالاي سر راننده، مشخص شد كه با تكان دادن ستون فرمان، زاويه‌ي طولي چرخ‌ها هم تغيير مي‌كند. با پخش شدن ويديوهاي مختلف، صحبت‌ها در مورد هميلتون، مرسدس بنز و سيستم فرمان خودروي جديد آغاز شد.

واكنش‌هاي اوليه در مورد فرمان خودروي مرسدس W11، به انبوهي از سؤال‌ها در مورد چگونگي عملكردش و قانوني بودن چنين مكانيزمي در قوانين فرمول يك خلاصه مي‌شد. متخصص كارشناس‌ها هم انديشي ها مختلفي داشتند اما حداقل بخشي از نحوه‌ي كاركرد سيستم جالب مرسدس بنز مشخص بود. هميلتون به‌محض اينكه در مسير مستقيم قرار مي‌گرفت، ستون فرمان را به‌سمت خودش حركت مي‌داد و زاويه طولي چرخ‌ها (Toe) به‌داخل متمايل مي‌شد. با نزديك شدن به پيچ، هميلتون ستون فرمان را به ‌سمت جلو حركت مي‌داد و اين‌بار چرخ‌ها به‌خارج (toe-out) زاويه پيدا مي‌كردند. معمولا تنظيمات خودروهاي فرمول يك به‌گونه‌اي است كه هميشه زاويه چرخ‌ها كمي به‌داخل است؛ در اين حالت و از نماي ديد راننده، بخش بالايي تايرها به‌سمت خودرو و پخش پاييني به‌خارج از بدنه زاويه دارد.

درحالت كلي، تغيير دادن زوايه طولي چرخ‌ها در فرمان‌پذيري و مديريت چسبندگي و دماي تايرها مؤثر است. به‌طور كلي در حالت زاويه به‌داخل (toe-in)، مي‌توان كم‌فرماني خودرو را كاهش داد؛ درمقابل با تغيير دادن زاويه‌ي چرخ‌ها به خارج (toe-out)، بيش‌فرماني خودرو كمتر خواهد شد. هنوز دقيقا مشخص نيست كه مرسدس بنز چگونه از اين سيستم بهره مي‌برد، اما مديرفني تيم مرسدس AMG اطلاعات محدودي ارائه داده است.

سيستم ابداعي مرسدس فرمان دو محوري (Dual Axis Steering) يا به‌اختصار DAS نام‌گذاري شده است. جيمز اليسون، مديرفني تيم مرسدس AMG، سيستم DAS را راهي خلاقانه براي كنترل بيشتر خودرو توصيف مي‌كند:

DAS به راننده اجازه مي‌دهد كه كنترل بيشتري بر سيستم فرمان داشته باشد. ترجيح مي‌دهيم پاسخ سوالاتي مثل اينكه چرا از DAS استفاده مي‌كنيم و اين سيستم چگونه كار مي‌كند را پيش خودمان نگه داريم؛ اما اميدواريم DAS راهي خلاقانه و يك مزيت براي ما در اين فصل باشد. DAS قطعا مثالي واضح از تلاش مداوم تيم ما براي پيدا كردن روش‌هايي است كه خودروي سريع‌تري داشته باشيم.

با سيستم DAS راننده مي‌تواند تا حدودي زاويه طولي چرخ‌ها را تنظيم كند و بنابراين، گرم كردن تايرها به‌صورت متعادل‌تر سيستم مرسدس بنز مزيت‌هاي هر دو زاويه‌ي داخلي و خارجي چرخ‌ها را به‌راننده تقديم مي‌كند؛ بنابراين در پيست‌هايي كه مسير مستقيم طولاني دارند، احتمالا لوييس هميلتون و والتري بوتاس مي‌توانند عملكرد بهتري به‌نمايش بگذارند. با تغيير دادن زاويه چرخ‌ها به خارج، اشكال گرم كردن بخش پايين و بيروني تايرها هم تاحدودي برطرف خواهد شد.

پس از اينكه مديرفني تيم مرسدس AMG عملكرد كلي سيستم DAS را تأييد كرد، اولين سوالي كه طرفداران تيم‌هاي رقيب داشتند، قانوني بودن چنين مكانيزيمي براساس قوانين فرمول يك بود. احتمالا وقتي يك تيم روش يا سيستمي خلاقانه را در دوران آزمايش‌هاي پيش‌ از فصل به‌نمايش مي‌گذارد، با قوانين سازگاري دارد. مفهوم سيستم DAS هم براساس قوانين فصل ۲۰۲۰ فرمول يك مجاز است و تمام تيم‌ها مي‌توانند از آن استفاده كنند. اما اگر به قوانين فصل ۲۰۲۱ مراجعه كنيم كه حدود چهارماه پيش نهايي شد، به‌كارگيري از DAS يا سيستم‌هاي مشابه غيرقانوني است. بنابراين تمام تيم‌ها مي‌توانند از سيستمي براي تغيير زاويه طول چرخ‌ها در فصل ۲۰۲۰ استفاده كنند، اما از سال آينده فرمان خودرو فقط بايد حالت چرخشي داشته باشد.

از اولين سال برگزاري مسابقات فرمول يك تا امروز، تيم‌ها هميشه به‌دنبال راهي براي بهتر و سريع‌تر كردن خودروها بوده‌اند. خودروي برابهام BT46 با فن بزرگش و قطعات آيروديناميكي لوتوس و سيستم تعليق فعال ويليامز همه با اين رويكرد در تاريخ فرمول يك ثبت شدند. باتوجه به اينكه فدارسيون جهاني اتومبيل‌راني (FIA) تأييد كرده سيستم DAS مرسدس ايمن است، شايد تيم‌هاي ديگر هم مكانيزم‌هاي مشابه توسعه دهند. بسياري از متخصص كارشناس‌ها معتقد هستند كه كپي كردن سيستم DAS اصلا كارآساني نيست و باتوجه به اينكه استفاده از آن در فصل ۲۰۲۱ هم قانوني نيست، مرسدس بنز دراين‌زمينه رقيبي نخواهد داشت. شايد به‌همين دليل باشد كه آلماني‌ها در روز دوم آزمايش‌هاي پيش از فصل، DAS را معرفي كردند؛ احتمالا در طول چند ماه نمي‌توان چنين سيستمي را توسعه داد كه راننده‌ها هم به‌ آن عادت كنند. 

۹ تيم رقيب مرسدس بنز هم مثل علاقه‌مندان دنياي فرمول يك، سؤال‌هاي زيادي در مورد سيستم DAS دارند. سباستين فتل راننده‌ي تيم فراري در مورد اين سيستم مي‌گويد:

فقط مي‌توانم تصور كنم كه بسيار عجيب است. تصور كنيد كه هميشه با كفش ورزشي مي‌دَويد، اما شخصي از شما بخواهد كه حالا با دمپايي ابري ورزش كنيد. مي‌توان چنين كاري را انجام داد، اما خيلي متفاوت و عجيب است. البته كه (سيستم مرسدس) به‌اين صورت متفاوت نيست، اما يك چيز كاملا جديد است كه احتمالا در اولين استفاده (براي راننده) حس عجيب و غريبي داشته باشد. از طرفي اگر يك مزيت و براي پيروز شدن كمك‌كننده باشد و راننده با تمرين كافي ظرفيت استفاده از آن را داشته باشد چرا كه نه؟ اگر با آن سريع‌تر باشيم، نگراني وجود ندارد؛ گزينه‌‌اي كه سريع‌تر باشد را انتخاب مي‌كنيم.

انديشه متخصصين شما در مورد سيستم فرمان دور محوري مرسدس بنز چيست؟ اين سيستم مي‌تواند نوعي تجهيز فعال و كمكي براي راننده باشد؟ تيم‌هاي ديگر هم مكانيزمي مشابه توسعه خواهند داد؟