ظهور آرمانشهرهاي سوسياليستي؛ آغاز طرح آزمايشي درآمد پايه عمومي در هند

سيكيم، يكي از استان‌هاي كوچك‌ هندوستان، برفراز ارتفاعات هيماليا دارد و قرار است يكي از آزمايش‌هاي مهم‌‌ جالب جهان در آن انجام شود. حزب حاكم در اين ايالت برنامه‌اي بلندپروازانه در سر دارد كه با اجراي آن، درآمد پايه‌‌ي عمومي براي تمام ۶۱۰،۵۷۷ شهروند اين ايالت درانديشه متخصصين گرفته خواهد شد.

اگر اين طرح با موفقيت اجرا شود، به‌‌منزله‌‌ي بزرگ‌ترين آزمايش جهاني ايده‌‌اي خواهد بود كه هواداران زيادي، ازجمله مارك زاكربرگ دارد. از انديشه متخصصينات اين افراد، چنين طرحي مي‌تواند شبكه‌‌اي از امنيت را در سطح جامعه برقرار كند و در سايه‌‌ي آن، معضلاتي نظير فقر و اتوماسيون مشاغل حل‌‌وفصل خواهد شد. بااين‌حال، اين طرح مخالفاني نيز دارد كه مي‌‌گويند چنيني اقداماتي انگيزه كاركردن را در افراد كاهش مي‌دهد و تاوان‌هاي سنگيني براي جامعه در پي خواهد داشت.

درآمد پايه‌‌ي همگاني، درآمد عادي و تضمين‌شده‌ي دولت است كه به‌‌طور عمومي و بدون قيدوشرط به تمامي شهروندان پرداخت خواهد شد. اين طرح به‌‌معناي پرداختي نقدي است كه با هدف جايگزيني طيف وسيعي از كمك‌هاي پرداختي دولت‌ها به شهروندان انجام مي‌‌شود و درنهايت، تصميم‌‌گيري درباره‌ي نحوه‌‌ي خرج‌‌كردن آن را به‌‌عهده‌‌ي افراد قرار مي‌‌دهد. پي.‌‌دي. راي، تنها نماينده‌‌ي ايالت سيكيم در پارلمان هندوستان مي‌‌گويد:

اگر بخت اجراي اين طرح فقط در يك نقطه‌ي جهان وجود داشته باشد، آنجا سيكيم است.

پيش‌‌از‌‌اين نيز، سيكيم سابقه‌‌ي عملكرد موفقي داشته است. براي مثال، در سال ۱۹۹۸، اين استان يكي از اولين استان‌هاي هند بود كه استفاده از كيسه‌هاي پلاستيكي را ممنوع كرد. اين تصميم برخلاف تجربه‌‌ي بسياري از ايالت‌هاي ديگر اين كشور باموفقيت اجرا شد.

با داشتن نرخ سواد ۹۸ درصدي، شاخص‌هاي اجتماعي اين استان نيز در ميان تمام استان‌هاي اين كشور سرآمد است. افزون‌براين، تنها ۸ درصد شهروندان آن زير خط فقر زندگي مي‌كنند كه اين آمار در‌مقايسه‌با آمار ۳۰ درصدي اين شاخص در سطح كل هند بسيار چشمگير محسوب مي‌‌شود. متخصص كارشناسان بر اين باورند «مساحت اندك» و «تراكم پايين جمعيت» اين استان از عوامل دخيل در موفقيت آن بوده‌‌اند.

راي تأكيد مي‌‌كند اجراي اين طرح با اشكالاتي نيز مواجه خواهد بود و معضل اصلي درنهايت، مسائل سياسي پيش‌‌ رو است. او مي‌‌افزايد:

با افزايش نابرابري جهاني، مي‌خواهيم پلي روي اين شكاف ايجاد كنيم.

به‌گفته‌ي راي، اين طرح قرار است پيش از انتخابات آتي در بهار سال جاري اجرا شود؛ بااين‌‌حال، وي از افشاي هزينه‌‌ي احتمالي اجراي آن امتناع مي‌‌كند.

گردشگري منبع اصلي درآمد سيكيم است؛ تاآنجاكه سالانه بيش از ۲،۵۰۰،۰۰۰ نفر گردشگر براي بازديد از نقاط ديدني اين ايالت به  آنجا مي‌‌روند. همچنين، سيكيم از معدود استان‌هاي هند است كه با مازاد توليد انرژي مواجه است؛ به‌‌گونه‌‌اي‌ كه هم‌‌اكنون، ۹۰ درصد از انرژي برق‌‌آبي توليدي خود را مي‌فروشد. ازاين‌رو، قرار است از درآمد بخش‌هاي گردشگري و انرژي براي تأمين مالي اين طرح استفاده شود.

 راي مي‌‌گويد هم‌‌اكنون، دولت نشست‌هايي با متخصص كارشناسان و سهام‌داران برگزار كرده و انتظار مي‌‌رود طرح يادشده تا سال ۲۰۲۲ به مرحله‌‌ي اجرايي برسد.

در‌حال‌حاضر، كشور هند دستگاه امنيت اجتماعي بزرگي دارد و دولت مركزي به‌‌تنهايي ۵ درصد از توليد ناخالص داخلي خود را صرف پيشبرد ۹۵۰ برنامه مي‌‌كند. اين برنامه‌‌ها تنوع وسيعي را دربرمي‌‌گيرد. از طرح برنج رايگان و كمك‌‌هزينه براي ساخت مسكن گرفته تا ايجاد شغل براي برخي از ساكنان مناطق روستايي همگي از محورهاي اصلي برنامه‌‌هاي دردست‌‌اجرا هستند.

باوجوداين، اجراي ناكارآمد طرح‌‌ها و نيز انحراف از بودجه به‌‌دليل فساد در سيستم از اشكالاتي است كه اين كشور همواره با آن دست‌‌وپنجه نرم مي‌‌كند. از‌‌اين‌‌رو، بسياري اختصاص درآمد پايه‌‌ي عمومي را به‌‌عنوان يكي از راه‌حل‌‌هاي ممكن پيشنهاد كرده‌‌اند. گزارش اقتصادي هند در سال ۲۰۱۷ طرح فعلي را «ايده‌‌اي قدرتمند» قلمداد كرده كه بايد درباره‌اش مباحثه شود.

گفتني است پيش‌ازاين نيز در نقاط ديگري از جهان، چندين آزمايش در مقياس كوچك‌‌تر با هدف اختصاص درآمد پايه‌‌ي جهاني براي شهروندان انجام شده؛ اما همه‌‌ي آن‌ها به موفقيت‌هاي محدودي دست يافته بودند.

در آوريل۲۰۱۷، دولت انتاريو در كانادا از آغاز پروژه‌‌ي آزمايشي مشابهي با پوشش ۴،۰۰۰ نفر خبر داد كه هزينه‌‌اي بالغ‌‌بر ۱۵۰،۰۰۰،۰۰۰ دلار كانادا (معادل ۱۱۳،۰۰۰،۰۰۰ دلار آمريكا) دربرداشت. اين پروژه پس از يك سال تداوم و در پي تغيير دولت محلي، به‌‌‌ناگهان متوقف شد؛ چراكه دولت جديد اين برنامه را پرهزينه و ناپايدار قلمداد مي‌‌كرد.

دسامبر گذشته در فنلاند نيز، طرح مشابه پرداخت درآمد پايه‌‌ي جهاني پس از اتمام دوره‌‌ي ۲ ساله‌‌ي آزمايشي خود به‌پايان رسيد و در‌حال‌حاضر، هيچ برنامه‌اي براي ادامه‌‌ي آن وجود ندارد. اين طرح آزمايشي پرداخت ماهيانه‌‌ ۶۳۰ دلار به ۲،۰۰۰ شهروند بيكار در اين كشور را شامل مي‌‌شد.

ايده‌‌ي درآمد پايه‌‌ي جهاني حاميان بزرگي در دره‌‌‌ي سيليكون يافته است كه در ميان چهره‌هاي سرشناس‌‌ حامي آن، مي‌‌توان به مارك زاكربرگ و ايلان ماسك اشاره كرد.

زاكربرگ طي سخنراني سال ۲۰۱۷ خود در دانشگاه هاروارد، از نياز جامعه به «قرارداد اجتماعي جديد» سخن گفت و از ايده‌هايي مانند اختصاص درآمد پايه براي رفاه تمامي افراد حمايت كرد. ماسك نيز با اشاره به عواقب پديده‌‌ي اتوماسيون در حذف مشاعل انساني، اجراي چنين طرحي را به‌‌عنوان «گامي ضروري» توصيف كرده است.

بااين‌حال، اقتصاددانان نيز به اشكالات احتمالي متعددي اشاره مي‌كنند كه اجراي اين طرح به‌‌دنبال خواهد داشت. برخي از اين موضوع انتقاد مي‌‌كنند كه تزريق پول نقد به‌‌جاي كمك‌‌هايي مانند يارانه‌‌ي موادغذايي، ممكن است موجب صرف هزينه در امور بي‌‌فايده و نادرستي شود.

آن‌‌‌‌ها بر اين باورند پرداخت كمك‌‌هاي نقدي، تورم و افزايش ارزش كالاها را در پي خواهد داشت و متعاقبا قدرت خريد مردم را كاهش خواهد داد. برخي ديگر نيز مي‌گويند اين درآمد پايه مي‌تواند از انگيزه‌ي كاركردن بزدايد و درنهايت، جامعه با كاهش جمعيت نيروي كار مواجه شود.

هم‌زمان با اعلام تصميم دولت مبني بر اجراي اين طرح در سيكيم، پراناب باردان، اقتصاددان دانشگاه كاليفرنيا در بركلي اعلام كرد منطق پشت سياست درآمد پايه‌‌ي عمومي در منطقه‌‌اي مانند سيكيم بسيار متفاوت از مكاني نظير استوكتن است. او مي‌‌افزايد:

در كشورهاي توسعه‌يافته، هدف اصلي [از چنين طرح‌هايي] بازسازي يا كاهش هزينه‌‌ي طرح‌هاي رفاهي موجود مانند پوشش مزاياي بيمه‌ي بيكاري است. درحالي‌كه در كشورهايي با درآمد كم يا متوسط مانند هند، منطق اصلي رسيدگي به مسئله‌‌ي ناامني اقتصادي در بخشي بزرگ‌تر از جمعيت و بدون دست‌كاري در سياست‌‌هاي فعلي مقابله با فقر است و اين جمعيت مسلما فقط شامل فقيرترين اقشار جامعه نمي‌‌شود.