فالكون هوي چه تاثيرات زيست محيطي دارد؟
راكت فالكون هوي (Falcon Heavy)، پس از سال‌ها تاخير و تغيير برنامه بعد از ظهر روز ۶ فوريه (۱۷ بهمن) از كيپ كاناورال، فلوريدا به فضا پرتاب شد. محموله‌ي فالكون هوي يك خودروي تسلا رودستر قرمز متعلق به ايلان ماسك بود. فالكون هوي در اين ماموريت آزمايشي، توانست به خوبي قابليت‌هاي خود را نشان دهد و براي شروع ماموريت‌هاي آينده خود آماده شد.
علاوه بر پرتاب موفقيت‌آميز، دو بوستر فالكون هوي هم با موفقيت به زمين نشستند. اين دو بوستر پس از پرواز به جو زمين دوباره در دو منطقه‌ي فرود به فاصله‌ي ۳۰۰ متري از هم فرود آمدند. بوستر مركزي فالكون هوي هم از راكت جدا شد، اما موفق نشد روي شناورهاي بدون‌سرنشين اسپيس ايكس در اقيانوس اطلس فرود بيايد و به جاي آن در فاصله‌ي ۱۰۰ متري سكوي فرود به درون آب افتاد. ايلان ماسك به‌تازگي در صفحه رسمي خود در توييتر، دليل سقوط اين بوستر را اعلام كرده است.
ايلان ماسك در توييتر خود نوشت:
پس از چندين بار روشن شدن سه موتور بوستر، سوخت مايع كافي براي روشن كردن دو موتور بوستر مركزي وجود نداشته است.
فالكون هوي كه اكنون قدرتمندترين راكت جهان از زمان شاتل‌هاي فضايي ناسا است. مهمترين مزيت اين راكت قابل استفاده مجدد اين است كه مي‌تواند محموله‌اي پنج برابر اتوبوس‌هاي دو طبقه لندن را به فضا بفرست. مزيتي كه مي‌تواند در اكتشاف فضايي آينده يا ارسال ماهواره‌هاي بزرگ‌تر به مدار زمين و فراتر از آن مورد استفاده قرار گيرد.
فالكون هوي اساسا شامل سه راكت است كه قبلا مورد آزمايش قرار گرفته‌اند و با اتصال به هم يك راكت فوق‌العاده قدرتمند را تشكيل مي‌دهند. پرتاب راكت فالكون هوي همچنين انديشه متخصصين خيل عظيمي از مخاطبان بين‌المللي را جذب كرد. بر اساس گزارش‌هاي منتشر شده، پوشش زنده پرتاب راكت فالكون هوي، به دومين رويداد پربيننده تاريخ يوتيوب تبديل شد. ۲.۳ ميليون نفر به طور همزمان پرتاب تاريخي راكت فالكون هوي را تماشا كردند. پرتاب فالكون هوي پس از ردبول استراتوس (پروژه‌ي سقوط آزاد فليكس باوم‌گارتنر كه در آن موفق به شكستن ركورد مرتفع‌ترين و سريع‌ترين پرش با چتر دنيا شد) كه در سال ۲۰۱۲ بيش از ۸ ميليون بار در يوتيوب ديده شد، رتبه دوم را به خود اختصاص داد.
از زمان رقابت فضايي در دهه‌ي ۱۹۶۰ چنين توجه عمومي به يك ماموريت فضايي نشده بود
اما در حالي كه مشاهده اين رويداد، تجربه‌اي شگفت انگيز براي همه علاقه‌مندان به فضا بود، اما به جز تاثيرات اين ماموريت در اكتشاف فضايي، بايد برخي مسائل ديگر را هم در انديشه متخصصين گرفت. در ابتدا به برخي از نكات مثبت فالكون هوي بپردازيم. راكت فالكون هوي قادر به حمل محموله‌اي تا ۶۵ تن به مدار پايين زمين است. نزديك‌ترين رقيب فعلي فالكون هوي، راكت دلتا هوي ۴ متعلق به اتحاديه پرتاب فضايي ايالات متحده آمريكا (ULA) است كه قادر به حمل محموله‌اي ۲۹ تني است. بنابراين، موفقيت اسپيس ايكس با آزمايش فالكون هوي مي‌تواند، يك گام بزرگ براي رساندن محموله‌هاي بزرگ‌تر همچون ماهواره‌هاي بزرگ‌تر به مدار زمين يا ماموريت‌هاي ديگر در منظومه شمسي باشد.
و براي هدف كلون سازي مريخ، آرزوي ديرينه‌ي اسپيس ايكس و موسس آن ايلان ماسك، فالكون هوي يك پيشرفت ضروري محسوب مي‌شود. مورد ديگر، برنامه اسپيس ايكس براي پوشش پرتاب راكت فالكون هوي و فرود بوسترهاي اين راكت، همانطور كه اشاره شد، نمايشي خيره‌كننده بود. در واقع، از زمان رقابت فضايي در دهه‌ي ۱۹۶۰ چنين توجه عمومي به يك ماموريت فضايي نشده بود.
ساخت يك راكت قابل استفاده مجدد، يك پيشرفت هيجان انگيز در زمينه‌ي فضا است. وسايل نقليه فضايي همچون شاتل فضايي ناسا هم قابل استفاده مجدد بودند، اما راكت‌هايي كه آن‌ها را به فضا مي‌فرستادند، اين طور نبودند. انجام هر ماموريت شاتل فضايي، بدين معنا بود كه بايد بوسترها و مخزن‌هاي سوخت زيادي در جو زمين مي‌سوختند يا در كف اقيانوس (برخي از آن‌ها بازيابي شدند) سقوط مي‌كردند.
در رويدادي بي‌سابقه خيل عظيمي از علاقه‌مندان به فضا، پرتاب راكت فالكون هوي را از نزديك تماشا كردند
قابليت استفاده مجدد به شدت هزينه پرتاب راكت را كاهش مي‌دهد كه مي‌تواند براي اكتشاف فضايي اهميتي فوق‌العاده داشته باشد. هزينه محموله‌ي فالكون هوي به ازاي هر كيلوگرم حدود۱۳۰۰ دلار است، اما شاتل فضايي براي هر كيلوگرم محموله حدود ۶۰ هزار دلار هزينه در برداشت. اين تاثير كاهش هزينه‌ي ماموريت‌هاي فضايي، پيشرفتي فوق‌العاده چشم‌گير است.
اين قابليت حتي روشي براي كاهش هزينه‌هاي ماموريت نهايي اسپيس ايكس به مريخ است. همانطور كه ايلان ماسك اعلام كرده است، هنگامي كه بتوان يك بوستر كلاس مداري را كه گران‌ترين بخش راكت محسوب مي‌شود، بارها و بارها پرتاب كرد، انقلاب بزرگي در صنعت هوافضايي رخ مي‌دهد. براي ايلان ماسك، پرتاب راكتي با اين مقياس بزرگ و بازيابي آن، فناوري پر اهميتي است كه در نهايت مي‌تواند، كلون سازي در مريخ را به لحاظ اقتصادي امكان‌پذير كند. اسپيس ايكس اعلام كرده است كه اين قابليت مي‌تواند در نهايت منجر به كاهش ۱۰۰ تا ۱۰۰۰ برابري هزينه‌هاي سفر به مريخ شود.
تاثيرات زيست‌محيطي
تسلا رودستر به همراه استارمن هم اكنون به سوي كمربند سيارك‌ها در حال حركت است
بنابراين با همه‌ي مواردي كه ذكر شد، هنوز پرتاب آزمايشي فالكون هوي از يك لحاظ اتفاقي منفي است. در واقع، با وجودي كه فالكون هوي از لحاظ فناوري پيشرفته است و هزينه‌اي كمتر نسبت تمامي وسايل نقليه‌ي فضايي دارد، اما نمي‌توان به راحتي از تاثيرات زيست‌محيطي آن گذشت. اين راكت قابل استفاده مجدد است، بدين معنا كه هزينه منابع مورد نياز براي ساخت بدنه‌هاي فلزي راكت‌ها را به طور چشم‌گيري كاهش مي‌دهد. با وجود اين، ۹۵ درصد از وزن اين راكت عظيم را سوخت تشكيل مي‌دهد. ساخت راكت‌هاي بزرگ براي حمل محموله‌هاي بزرگ‌تر، به معناي مصرف سوخت بالاتر هم است. سوخت فعلي فالكون هوي، RP-1 (مخفف Rocket Propellant-1، نوعي سوخت مبتني بر نفت سفيد تصفيه شده) و اكسيژن مايع است كه هنگام سوختن مقدار زيادي دي‌اكسيدكربن منتشر مي‌كند.
پرتاب چند باره بوسترهاي اسپيس ايكس، انقلاب بزرگي در صنعت هوافضايي است
مقدار نفت سفيد در سه راكت فالكون ۹ تقريبا ۴۴۰ تن و سوخت RP-1 هم داراي ۳۴ درصد كربن است. اين مقدار كربن در مقايسه با انتشار جهاني گازهاي گلخانه‌اي در صنعت همچون قطره‌اي در دريا است. اما اگر برنامه‌هاي اسپيس ايكس، به تدريج بيشتر شود و به فرض هر دو هفته يك پرتاب انجام شود، اين مقدار دي‌اكسيدكربن منتشر شده ناشي از وسايل نقليه‌ي فضايي تقريبا به ۴۰۰۰ تن در سال مي‌رسد كه به سرعت به مسئله‌ي زيست‌محيطي بزرگي تبديل مي‌شود.
مسئله‌ي زباله‌هاي فضايي
زباله‌هاي فضايي به سرعت در حال تبديل شدن به يكي از بزرگ‌ترين اشكالات زيست‌محيطي در فضا هستند. اكنون بيش از ۱۵۰ ميليون زباله فضايي در فضا وجود دارد
محموله‌ي فالكون هوي كه همان خودروي شخصي ايلان ماسك بود، يك مسئله زيست‌محيطي ديگر است. خودروي تسلا رودستر ماسك قرار بود به سوي مريخ حركت كند، اما موضوعي كه مشخص نشده، اين است كه پس از رسيدن به مقصد چه اتفاقي براي اين خودرو مي‌افتد. مشخصا هر ماموريت فضايي مدرن بايد در مورد نحوه پايان ماموريت شفاف‌سازي‌هاي لازم را انجام داده باشد. در مورد ماهواره‌هاي سياره‌اي يا قمري، معمولا يكي از دو گزينه‌ي سوختن در جو يا برخورد به سياره يا قمر انتخاب مي‌شود.
زباله‌هاي فضايي به سرعت در حال تبديل شدن به يكي از بزرگ‌ترين اشكالات زيست‌محيطي در فضا هستند. اكنون بيش از ۱۵۰ ميليون زباله فضايي در فضا وجود دارد كه بايد براي حصول اطمينان از برخورد آن‌ها با فضاپيماها و ماهواره‌هاي فعال به درستي رديابي شوند. نتيجه هرگونه برخورد يا تخريب خودروي آقاي ماسك در نزديكي مريخ مي‌تواند منجر به ايجاد زباله‌هاي فضايي در اطراف اين سياره شود، به اين ترتيب، حتي قبل از اينكه پاي انسان به سياره سرخ برسد، آلودگي ناشي از فعاليت‌هاي انساني در اين سياره شروع مي‌شود.
گزارش‌هاي فعلي نشان مي‌دهد كه محموله‌ي راكت اسپيس ايكس، مسير خود را تغيير داده است و به جاي مريخ به سوي كمربند سيارك‌ها در حال حركت است. اما در اين صورت هم احتمال يك برخورد با اجرام كمربند سيارك‌ها غيرقابل اجتناب است. در كمربند سيارك‌ها، ريزسياره‌هاي بسيار زيادي وجود دارند كه با فواصل كمي از هم گردش مي‌كنند، از اين جهت، امكان برخورد تسلا رودستر با هر كدام از اين اجرام بسيار بالاست. اما با وجودي كه پراكندگي قطعات كوچك يك وسيله نقليه الكتريكي به معناي آلودگي حداقلي است، اما يك خطر امنيتي براي ماموريت‌هاي آينده است. از آنجايي كه مسير حركت اين قطعات به دشواري قابل پيش‌بيني است و ماموريت‌هاي فضايي براي مريخ، زحل و مشتري برنامه‌ريزي شده‌اند، ممكن است كه اشكالاتي را براي اين ماموريت‌ها به وجود بياورد.
آلودگي بين سياره‌اي
ماموران دفتر حفاظت سياره‌اي ناسا در حال پاك‌سازي كاوشگر وايكنيگ-۱
مورد مهم‌تر هم اينكه هنوز مشخص نيست كه اين خودرو به خوبي پاك‌سازي شده است يا خير. به اين جهت، پس از برخورد خطر پراكنده شدن باكتري‌هاي زميني در منظومه شمسي وجود دارد. از آنجايي‌كه ناوگان بزرگ و پيچيده‌اي از كاوشگرهاي رباتيك در فضا گسترده شده‌اند و يافته‌هاي هيجان‌انگيزي از وجود آب در مريخ، فوران بزرگ قمر انسلادوس زحل، جريان‌هاي شديد درياها در زير يخ‌هاي قمر اروپا مشتري را به زمين فرستاده‌اند، طبيعي است كه سازمان‌ها و شركت‌هاي فضايي بايد اطمينان حاصل كنند كه هيچ‌كدام از اجرام فضايي را با ميكروب‌هاي زمين آلوده نمي‌كنند. چرا كه احتمال دارد يكي از اجرام، مقصدي حامي حيات باشد.
ناسا در اين زمينه، پيشگام است. اين سازمان فضايي در دوران جنگ، پس از امضاي معاهده‌اي براي جلوگيري از آلودگي فضا كه بين شوروي و ايالات متحده آمريكا به امضا رسيد، بخشي ويژه به نام دفتر حفاظت سياره‌اي (Planetary Protection Office) را تاسيس كرد. اصلي‌ترين هدف اين بخش ناسا، جلوگيري از انتقال آلودگي‌هاي زميني به فضا است. به اين جهت، در صورت بروز هر گونه آلودگي، اگر ماموريت‌هاي آينده در نهايت، بتوانند موفق به كشف ميكروارگانيسم‌هاي فرازميني شوند، شايد هيچ وقت نتوانيم بفهيم كه اين موجودات از زمين آمده‌اند يا واقعا موجودات فضايي هستند!
تسلا رودستر با برخورد با هر يك از اجرام كيهاني، ممكن است كه آلودگي زميني را به فضا انتقال دهد
با وجودي كه اين مسائل روي هيجان ما از تماشاي پرتاب فالكون هوي تاثيري نمي‌گذارد و واضح است كه مزاياي ساخت چنين راكت عظيمي باورنكردني است. اما موضوع اثرات زيست‌محيطي مسئله‌اي نيست كه بتوان به راحتي از كنارش گذشت. البته واضح است كه برخي قوانين و سياست‌هاي بين‌المللي (همچون پيمان فضايي ماوراي جو، ۱۹۶۷) هم وجود دارند كه اسپيس ايكس ملزم به اجراي آن‌ها است. اما به انديشه متخصصين مي‌رسد، با توجه به اينكه اسپيس ايكس يك شركت خصوصي است، مستقيما با قوانين و مقررات حفاظت سياره‌اي ارتباطي ندارد و شايد نمي‌توان همان فشارهايي كه روي ناسا يا سازمان فضايي اروپا اعمال مي‌شود را روي اين شركت اعمال كرد. اما بايد اميدوار باشيم كه برخي دولت‌ها از اين لحاظ اسپيس ايكس را تحت فشار قرار دهند!
هم انديشي ها