غبار ماه براي سلول‌هاي انسان به‌شدت سمي است

 مي‌گويند كه در فضا صداي عطسه شنيده نمي‌شود؛ اما هاريسون اشميت، فضانورد آپولو ۱۷، در سفر خود به ماه در سال ۱۹۷۲ در ماژول فرماندهي چلنجر، عطسه‌هاي زيادي كرده است.

اشميت يك روز پس از گردشي طولاني بر سطح ماه، به‌طور اتفاقي مقداري از غبار ماه را كه با خود به چلنجر آورده بودند تنفس كرد. او براي يك روز كامل، از تب يونجه قمري (حساسيت‌هاي آلرژيك) رنج مي‌برد. چشمانش آب مي‌دادند، گلويش تير مي‌كشيد و عطسه مي‌كرد.

نه! اشميت به ماه حساسيت نداشت. دانشمندان ناسا اكنون دريافتند كه ذرات غبار ماه، به‌ويژه كوچك‌ترين و تيز‌ترين ذرات، خطرات بارزي بر سلامت فضانوردان دارد. مطالعه‌ي اخيري كه در چاپ آوريل مجله GeoHealth منتشر شد، دقيقاً نشان مي‌دهد كه غبار ماه تا چه حد مي‌تواند براي سلول خطرناك باشد و نتايج آن به شومي بخش تاريك ماه است. نمونه‌هاي آزمايشگاهي مختلف نشان مي‌دهد كه يك نمونه‌ي مشابه از غبار ماه مي تواند تا ۹۰ درصد سلول‌هاي مغز و ريه‌ي در معرض آن را بكشد.

غبار روي ماه متفاوت از غبار روي زمين رفتار مي‌كند. اول از همه، ذرات غبار ماه داراي لبه‌هاي تيز هستند؛ چراكه بادي وجود ندارد تا باعث فرسايش آن‌ها شود. دانه‌هاي غبار ماه كه عمدتاً محصول برخوردهاي ميكرو‌شهاب‌سنگ‌ها هستند، تيز و ساينده باقي مي‌مانند. اگر اين ذرات عميقا تنفس شوند، مي‌توانند به درون سلول‌هاي ريه‌ي فضانوردان وارد شوند و به سلول‌ها آسيب زنند. علاوه بر اين، غبار ماه مي‌تواند معلق باشد. از آنجا كه ماه جوي ندارد تا از آن محافظت شود، به‌طور پيوسته تحت بمباران بادهاي خورشيدي قرار مي گيرد. ذرات بارداري كه بادهاي خورشيدي حمل مي‌كنند، خاك ماه را از لحاظ الكتروستاتيكي، همانند يك لباس با چسبندگي استاتيكي باردار مي‌كند. نويسندگان در مطالعه‌ي جديد خود مي‌نويسند:

اين بار به‌قدري مي‌تواند قوي باشد كه ذرات خاك را به بالاي سطح ماه مي‌برد.

چنين غباري مي‌تواند به‌راحتي در گوشه‌ي كناري لباس فضانورد بچسبد و وارد اتاق خدمه شود. اين ذرات آزاد مي‌توانند ابزارآلات حساس و زيپ‌ها را مسدود و لباس‌ها را نابود كنند. آن‌گونه كه اشميت دريافت، اگر فضانوردان اتفاقي آن‌ها را با غذا هضم كنند، اثرات مخربي بر بدن آن‌ها خواهد داشت.

مطالعات جديد پژوهشگران دانشگاه استوني بروك نيويورك در پي يافتن خطرات غبار ماه بود. از آنجا كه رسيدن غبار ماه به زمين دشوار است، تيم پژوهشي از پنج محرك منبع زميني براي توليد آن در نقاط مختلف آن استفاده كردند. محرك‌ها شامل خاكستر آتشفشاني آريزونا، غبار جداشده از جريان گدازه‌ي كلرادو و يك پودر آزمايشگاهي شيشه‌اي بود كه مطالعه زمين‌شناسي آمريكا طراحي كرده است و براي مطالعات خاك قمري مانند اين‌ها به‌كار مي‌رود.

تيم پژوهشي تأثير غبار ماه را بر اندام‌هاي انسان سنجيد و براي اين‌كار نمونه‌هاي خاك را به‌طور مستقيم با سلول‌هاي ريه‌ي انسان و سلول‌هاي مغز موش كه در آزمايشگاه پرورانده بودند، مخلوط كرد. دانشمندان هر نمونه خاك را تا سه درجه‌ي مختلف از اندازه ارزيابي كردند. كوچك‌ترين آن‌ها تا عرض چند ميكرومتر (كمتر از پهناي موي انسان) بود و به‌راحتي در ريه‌هاي انسان نفوذ مي‌كرد.

جلوگيري از تنفس غبار ماه براي پژوهشگران آينده به‌طور صريح امري مهم تلقي مي‌شود.

از آنجا كه انسان‌ها ماه را در دهه‌هاي آينده كاوش مي‌كنند، اتفاقي در معرض غبارها قرار گرفتن كاملاً محتمل است. خوشبختانه ناسا اين مسئله را جدي گرفته و به دنبال روش‌هاي كاهش غبار است. يكي از استراتژي‌هاي اميدبخش، پوشاندن سطوح حساس با پوشش غبار الكتروديناميك است. اساساً پنل‌هاي باردار الكتريكي كه از سيم‍‌هاي نازك جريان ساطع مي‌كنند، غبار را دفع مي‌كنند. نمونه‌هاي آزمايشگاهي اخير نشان مي‌دهند كه اين پوشش‌ها به‌خوبي كار مي‌كنند. برخي نمونه‌هاي پنل در ايستگاه فضايي بين‌المللي در مرحله‌ي آزمايشي هستند. بايد ببينيم كه پنل‌ها مي‌توانند در لباس فضانوردان قرار گيرند يا نه.