تريتون، قمر نپتون، هدف بعدي مأموريت اكتشافي ناسا
زمان بازگشت به نپتون فرارسيده است؟ دانشمندان آزمايشگاه پيش‌رانش جت ناسا (JPL) اخيرا در كنفرانس علوم سياره‌اي و قمري تگزاس، طرح مأموريت مطالعه تريتون، بزرگ‌ترين قمر نپتون را ارائه كردند. گمان مي‌رود اين قمر اسرارآميز كه شباهت زيادي با سياره‌ي پلوتو دارد، يكي از اجرام كمربند كويپر باشد كه ميلياردها سال قبل در جاذبه‌ي سياره نپتون گرفتار شده است. بااين‌حال، مهم‌تر از هر موضوعي احتمال وجود اقيانوس در تريتون است. براساس شواهد، اين احتمال وجود دارد كه حتي دنياهاي دورازخورشيد هم از پيش‌نيازهاي حيات برخوردار باشند.
برخلاف فضاپيماهاي چندميليارددلاري كه براي مطالعه منظومه‌ي شمسي فرستاده شده‌اند، فضاپيماي پيشنهادي موسوم به تريدنت با هزينه‌ي ارزان‌تري ساخته خواهد شد. لوييس پروكتر، رئيس مؤسسه‌ي سياره‌اي و قمري هيسوتون و پژوهشگر اصلي اين مأموريت، دراين‌باره مي‌گويد:
حالا زمان آن است كه با هزينه‌ي ارزان‌تر به اين هدف برسيم و احتمال سكونت‌پذيري قمر تريتون را مطالعه كنيم.
بازديدها و مأموريت‌هاي ناسا در منظومه‌ي شمسي ازجمله مأموريت كاسيني به زحل يا فضاپيماي اروپايي كليپر كه قرار است در دهه‌ي ۲۰۲۰ پرتاب شود، تاكنون ميلياردها دلار هزينه دربرداشته‌اند. در كنفرانس هيوستون، دانشمندان طرح پيشنهادي مأموريت مطالعه تريتون، قمر اسرارآميز نپتون را ارائه دادند. براساس اين طرح، احتمال وجود اقيانوس روي اين قمر بسيار زياد است.
هلال نپتون و تريتون در تصويري كه فضاپيماي وويجر ۲ سه روز پس از نزديك‌ترين تماس فضاپيما با نپتون در ۱۹۸۹ ثبت كرده است
با اينكه اين پروژه‌ها دستاوردهاي زيادي داشته‌اند، مي‌توان با مأموريت‌هاي كم‌هزينه‌تر هم به پيشرفت علوم سياره‌اي كمك كرد. براي مثال، هيچ‌كدام از كاوشگرهاي مريخي مأموريت‌هاي كاملي نداشتند؛ بلكه به‌مرورزمان ربات‌هاي متعددي به اين سياره فرستاده شدند و با اكتشافات متعدد درباره‌ي گذشته‌ي اين سياره، زمينه را براي فضانوردان آينده فراهم كردند.
به‌همين‌دليل، دانشمندان براي طرح پيشنهادي تريدنت كه در ماه جاري به ناسا ارائه مي‌شود، به‌دنبال جذب حمايت برنامه‌ي اكتشافات رقابتي ناسا هستند. هزينه‌ي مأموريت پيشنهادي كمتر از ۵۰۰ ميليون دلار خواهد بود.
ناسا به‌دنبال ارسال كاوشگرهاي سياره‌اي در بازه‌هاي دوساله است. كاوشگر اينسايت، جديدترين برنامه‌ي اكتشافي ناسا، در نوامبر به مريخ رسيد. هدف بعدي مأموريت Lucy است كه سيارك‌هاي موجود در مدار خورشيدي مشتري را مطالعه مي‌كند.
طرح مأموريت تريدنت براي اهدافي مثل مطالعه بيشتر قمر تريتون و بازديد از قمر آيوي مشتري و بازگشت به زهره، در اولويت است. پيشنهاد‌دهندگان تريدنت اميدوارند بدون نياز به ميلياردها دلار هزينه كه معمولا براي اين قبيل مأموريت‌ها لازم است، بتوانند نپتون، دورترين سياره‌ي شناخته‌شده‌ي منظومه‌ي شمسي را مطالعه كنند.
تصوير رنگي از تريتون كه توسط وويجر ۲ ثبت شده است.
آخرين بازديد از نپتون و قمرهاي آن ازطريق كاوشگر وويجر ۲ در سال ۱۹۸۹ انجام شد. وويجر ۲، تنها كاوشگري بود كه نزديك‌ترين تصاوير از سياره‌ي هشتم منظومه‌ي شمسي را ثبت كرد.
داده‌هاي وويجر ۲ شواهدي مبني بر وجود آب‌فشان در سطح تريتون را نشان مي‌دهند. از آن زمان، بسياري از دانشمندان سياره‌اي پيشنهاد بازگشت به تريتون را مطرح كردند و امروز تريتون با هدف كشف دنياهاي اقيانوسي بيشتر، به يكي از اولويت‌هاي اكتشافي ناسا تبديل شده است. دكتر آماندا هندريكس، مسئول اين پژوهش و از مؤسسه‌ي علوم سياره‌اي توسكان، دراين‌زمينه مي‌گويد:
تريتون نشانه‌هاي اميدواركننده‌اي از فعاليت‌هاي اقيانوسي در خود دارد. در اين مأموريت، مي‌توان با يك تير سه نشان زد: ۱. بازديد از سيستم نپتون؛ ۲. بازديد از دنياي اقيانوسي تريتون؛ ۳. بازديد از اجرام كمربند كويپر.
به‌گفته‌ي هندريكس، با مطالعه اين موقعيت‌ها مي‌توان به انديشه متخصصينات‌هاي جديدي درباره‌ي منشأ دنياهاي اقيانوسي و تنوع آن‌ها و شكل‌گيري آب مايع رسيد. براي مثال، ممكن است دماي آب در اقيانوس‌هاي تريتون كمتر از نقطه‌ي انجماد باشد؛ اما آمونياك از يخ‌زدن آب جلوگيري مي‌كند. چنين سرنخ‌هايي به جست‌وجوي حيات فرازميني كمك مي‌كنند.
كشف اقيانوس در تريتون مي‌تواند سرنخي براي وجود حيات فرازميني روي اين قمر باشد
فاصله‌ي نپتون تا خورشيد سي برابر فاصله‌ي زمين تا خورشيد است؛ اما در چند دهه‌ي گذشته، مفهوم حيات در منظومه‌ي شمسي به‌طرز شگفت‌انگيزي توسعه يافته است. دانشمندان زماني تصور مي‌كردند حيات فرازميني به مريخ ختم مي‌شود؛ زيرا سياره‌هاي ديگر از گرماي خورشيد محروم هستند؛ ولي پس از كشف اقيانوس در قمر اروپا، يكي از قمرهاي بزرگ مشتري و سپس فراتر از آن در انسلادوس، يكي از قمرهاي زحل، اين تصور توسعه يافت.
اگر مأموريت تريدنت وجود اقيانوس در قمر تريتون را ثابت كند، قابليت منظومه‌ي شمسي براي حيات فرازميني توسعه خواهد يافت. فضاپيماي تريدنت براي رسيدن به تريتون بايد از جاذبه‌ي مداري مشتري كمك بگيرد و در مسيري صاف با سرعت زياد حركت كند؛ درست مشابه مأموريت نيوهرايزنز براي بازديد از پلوتو در سال ۲۰۱۵.
اين فضاپيما از واسطه‌هاي متعدد براي كشف اقيانوس و مطالعه يونوسفري و جوّي تريتون استفاده خواهد كرد و از قرص كامل آن عكس‌برداري خواهد كرد. تريتون بزرگ‌ترين جرم منظومه‌ي شمسي است كه هنوز تصوير كاملي از آن دردسترس نيست. كارل ميشل، دانشمند پروژه‌ي مأموريت پيشنهادي، دراين‌باره مي‌گويد:
وويجر كه با فناوري دهه‌ي ۱۹۷۰ ساخته شده بود، فقط به دوربين تلويزيوني متصل به دستگاه فكس مجهز بود. فناوري وويجر براي آن زمان پيشرفت خار‌ق‌العاده‌اي به‌شمار مي‌رفت؛ اما با بازدهي سيستم تصويربرداري ديجيتال كنوني مقايسه‌شدني نيست.
زمان‌بندي اين مأموريت هم به‌دليل فصل‌هاي متغير تريتون هم‌زمان با تكميل مدار خورشيدي نپتون اهميت زيادي دارد. به‌گفته‌ي دكتر ميشل، براي عكس‌برداري از آب‌فشان‌ها، فضاپيما بايد قبل از سال ۲۰۴۰ به تريتون برسد. درغير اين‌صورت، به‌دليل موقعيت اجرام در مدار، تريتون بيش از هشت سال از انديشه متخصصينها ناپديد خواهد شد.
هم انديشي ها