كشف سيگنال‌هايي تكرارشونده از اعماق فضا؛ فرازميني‌ها به ما پيام مي‌دهند؟
يكي از اسرار عميق جهان به‌تازگي دانشمندان را بيش‌ازپيش به تعجب واداشته است. اخترفيزيكدانان سرنخي را يافته‌اند كه مي‌تواند توضيح دهد چرا هرچند وقت يك‌بار فوران‌هاي فوق‌سريع امواج راديويي از اعماق فضا به سرتاسر زمين تابيده مي‌شوند. اين سرنخ تازه‌كشف‌شده، يكي از تئوري‌هاي مشهور درباره‌ي منشا شكل‌گيري فوران‌هاي راديويي را زير سؤال مي‌برد.
فوران‌هاي راديويي سريع (FRB) احتمالا از ميلياردها پيش تاكنون درحال وقوع بوده‌اند؛ اما انسان‌ها تازه آن‌ها را در سال ۲۰۰۷ كشف كردند و از آن زمان تاكنون نيز تنها موفق به شناسايي تعداد معدودي شده‌اند. همچنين، ستاره‌شناسان در ژوئن ۲۰۱۹ سرانجام توانستند فوران راديويي سريعي را تا كهكشان محل شكل‌گيري‌اش رديابي كنند.
اما هيچ‌كس نمي‌داند علت انتشار سيگنال‌هاي راديويي فوق‌سريع در امتداد فضا چيست. ازآنجاكه اين فوران‌ها بسيار نادر، غيرمعمول و درخشان هستند، فيزيكدانان مايل‌اند فرض بگيرند كه آن‌ها از رخدادي فاجعه‌آميز نظير برخورد ستارگان منشا مي‌گيرند. با اين حال، الگوي تكرارشونده‌اي كه به‌تازگي شناسايي شده، حاكي از وجود منشاء احتمالي ديگري است؛ بدين معنا كه شايد نوعي دستگاه طبيعي در جهان وجود دارد كه به‌طور منظم فوران‌هايي از انرژي راديويي را در امتداد فضا پخش مي‌كند.
- آيا بايد منتظر اخباري تكان‌‌دهنده درباره ارتباط يوفوها و بيگانگان باشيم؟
- امواموا؛ سيارك يا كاوشگري از سوي بيگانگان فضايي؟
پژوهشگران نخستين‌بار در سال ۲۰۱۹ با مطالعه داده‌هاي راديوتلسكوپ تداخل‌سنجي چايم (CHIME) در كانادا، فوران راديويي سريع تكرارشونده را شناسايي كردند. آن‌ها در مقاله‌اي كه در ژانويه‌ي ۲۰۲۰ در نشريه‌ي نيچر منتشر كردند، داده‌هاي قديمي را بازتحليل و بيش از يك فوران را در سيگنال راديويي يادشده كشف كردند. پژوهشگران اين فوران راديويي سريع را تا كهكشان مارپيچي نسبتا نزديكي در فاصله‌ي ۵۰۰ ميليون سال نوري رديابي كردند؛ اما نكته‌ي تازه در مقاله‌ي جديد كه در سوم فوريه در پايگاه‌داده‌ي آركايو منتشر شد، شناسايي الگويي منظم در فوران‌ها است.
فوران سريع راديويي كشف‌شده با طي‌كردن دوره‌هاي منظم فعاليت چهارروزه، امواج راديويي را تقريبا هر ساعت به ساعت به درون فضا پرتاب مي‌كند و سپس به‌مدت ۱۲ روز خاموش مي‌شود يا تنها يك فوران را رها مي‌كند. پژوهشگران تأكيد مي‌كنند كه راديوتلسكوپ چايم تنها گاهي اوقات قادر به مشاهده‌ي اين فوران راديويي سريع است؛ درنتيجه احتمال دارد كه آشكارساز آن‌ها بسياري از فوران‌هاي راديويي سريع را طي دوره‌ي بيداري ازدست مي‌دهد.
راديوتلسكوپ تداخل‌سنجي چايم در كانادا
باوجود اين، پژوهشگران در بيانيه‌اي خاطرنشان كردند كه هيچ‌كس نمي‌داند معناي الگوي ۱۶ روزه چيست و هيچ‌يك از توضيحات كنوني براي فوران‌هاي راديويي سريع نمي‌تواند به‌درستي علت شكل‌گيري اين الگو را توجيه كند.
به‌طوركلي، الگوهايي نظير مورد اخير در اخترفيزيك اغلب به جرمي مارپيچي يا اجرام آسماني درحال گردش مرتبط دانسته مي‌شوند. ستارگان نوتروني معمولا از مانديشه متخصصين آشكارسازهاي پرتو ايكس روي زمين، به‌طور منظم برق مي‌زنند؛ زيرا نقاط جديد روي سطح آن‌ها با چرخش ستاره مانند چراغ فانوس دريايي ظاهر و ناپديد مي‌شوند. همچنين سياره‌هاي كوچك ممكن است موجب افت نور ستاره‌اي شوند كه هربار با چرخش به دور آن، از بين زمين و آن ستاره گذر مي‌كنند.
با اين حال، به‌گفته‌ي اوي لوب، رئيس دانشكده‌ي نجوم دانشگاه هاروارد، اين احتمال وجود دارد كه سيگنال‌ها از جانب تمدني بيگانه باشند. درواقع، لوب نيز همچون ديگر ستاره‌شناسان اذعان دارد كه ستارگان نوتروني جوان كه مگنتار ناميده مي‌شوند يا پديده‌ي طبيعي ديگري كه هنوز كشف نشده است، مي‌تواند فوران‌هاي راديويي سريع را توليد كند؛ اما در حال حاضر هيچ شواهدي دردست نداريم كه به‌طور واضح ماهيت فوران‌هاي راديويي سريع را نشان دهد؛ درنتيجه تمام احتمالات از جمله منشا مصنوعي را بايد درانديشه متخصصينگرفت.
به‌گفته‌ي لوب، يك احتمال واقعي اين است كه تمدني فرازميني پرتويي از انرژي را به‌كار مي‌گيرد تا محموله‌اي را در فضا به حركت درآورد و پژوهشگران كانادايي نشت تابش آن را شناسايي كرده‌اند. هرچند او خاطرنشان كرد كه پيش‌تر ايده‌ي يادشده را در مقاله‌اي در سال ۲۰۱۷ مورد مطالعه قرار داد و دريافت كه انرژي لازم براي جابه‌جايي محموله با پرتوهاي انرژي بيش‌ازحد تصور خواهد بود. درواقع، او گفت نياز چنين پرتويي به انرژي، تقريبا به اندازه‌ي انرژي كل نور تابيده‌شده از خورشيد به زمين خواهد بود:
اين [جابه‌جايي محموله با پرتو انرژي] به پروژه‌ي مهندسي بسيار بزرگي نياز خواهد داشت كه بسيار بلندپروازانه‌تر از مهندسي كنوني روي زمين است. درنتيجه، چالش فناورانه‌ي اصلي، انرژي بسيار زيادي است كه پرتو راديويي براي حمل نياز دارد.
پژوهشگران خود در بيانيه‌اي مطبوعاتي درباره‌ي يافته‌هايشان، اذعان كردند افراد غيرمتخصص اشاره كرده‌اند كه الگوي تكرارشونده احتمالا پيامي از جانب بيگانگان است. لوب تصور مي‌كند كه احتمال دست‌داشتن تمدني فرازميني دركنار ديگر عوامل طبيعي به‌طور جدي ارزش توجه را دارد. او همچنين خاطرنشان كرد كه فوران‌هاي راديويي سريع متفاوت حتما مي‌توانند براثر پديده‌هاي مختلف به‌وجود آيند.
اين نخستين‌بار نيست كه رئيس دانشكده‌ي نجوم هاروارد به فرازميني‌ها اشاره مي‌كند. به‌عنوان مثال، او در سال ۲۰۱۸ اظهار داشت كه جرم ميان‌ستاره‌اي اوموآموا ممكن است سفينه‌اي فضايي باشد. لوب در آن زمان به نيويوركر گفت:
يك تمدن پيشرفته از لحاظ فناوري را مي‌توان به خدا تشبيه كرد. فرض كنيد، موبايل موبايلي را برمي‌داريد و به فردي غارنشين نشان مي‌دهيد. غارنشين خواهد گفت كه موبايل، سنگ زيبايي است؛ زيرا او به سنگ‌ها عادت كرده است. بنابراين، اكنون تصور كنيد اين جرم – اوموآموا – موبايل آيفون است و ما افراد غارنشين هستيم.
هم انديشي ها