ستاره‌شناسان نخستين‌بار از منظومه‌اي چندسياره‌اي با ستاره‌اي خورشيدمانند عكس‌برداري كردند
ستاره‌شناسان نخستين‌بار مستقيما از چندين سياره‌اي عكس‌برداري كرده‌اند كه به دور ستاره‌اي خورشيدمانند در چرخش هستند. تلسكوپ وي‌ال‌تي در رصدخانه‌ي جنوبي اروپا در شيلي از دو سياره‌ي غول‌پيكر در حال چرخش به‌دور ستاره‌اي جوان به‌نام TYC 8998-760-1 عكس‌برداري كرده است. اين ستاره كه به خورشيد ما بسيار شباهت دارد، در فاصله‌ي نزديك به ۳۰۰ سال نوري از زمين واقع شده است.
الكساندر بون، دانشجوي دكتري در دانشگاه ليدن در هلند و نويسنده‌ي اصلي مطالعه‌اي است كه تصوير تازه در آن گزارش شده. وي در بيانيه‌اي گفت: «اين كشف تصويري گذرا از محيطي است كه شباهت زيادي به منظومه‌ي خورشيدي ما دارد؛ اما در مرحله‌اي بسيار اوليه‌تر از تكامل خود به‌سر مي‌برد.»
همان‌طوركه در تصوير ديده مي‌شود، دو سياره‌ي غول‌پيكر در منظومه‌ي TYC 8998-760-1 به‌عنوان دو نقطه‌ي درخشان مشاهده‌پذير هستند. نقطه‌ي مركزي سياره‌ي بزرگ‌تر به‌نام TYC 8998-760-1b و نقطه‌ي پاييني سياره‌ي كوچك‌تر به‌نام TYC 8998-760-1c است. همچنين، ساير نقطه‌هاي نوراني كه ستارگان پس‌زمينه هستند، مي‌توان در عكس مشاهده كرد. تيم پژوهشي با ثبت تصاوير مختلف در زمان‌هاي مختلف توانست تفاوت بين سياره‌ها را از ستارگان پس‌زمينه تشخيص دهد.
به‌گفته‌ي تيم مطالعه، پيش از انتشار اين پرتره‌ي كيهاني تاريخي، تنها از دو منظومه‌ي چندسياره‌اي ديگر مستقيما عكس‌برداري شده بود كه هيچ‌كدامشان ستاره‌اي شبيه به خورشيد نداشتند. همچنين، تصويربرداري از حتي يك سياره‌ي فراخورشيدي واحد نيز دستاوردي نادر باقي مانده بود. متيو كنوردي، دانشيار در دانشگاه ليدن، در بيانيه‌اي مشابه گفت: «با آنكه ستاره‌شناسان غيرمستقيم هزاران سياره را در كهكشان راه شيري شناسايي كرده‌اند، تنها از بخش بسيار كوچكي از اين سياره‌هاي فراخورشيدي مستقيما عكس‌برداري شده است.»
بون و كنوردي و ديگر همكارانشان ستاره‌ي ۱۷ ميليون ساله‌ي TYC 8998-760-1 را با ابزار پژوهشي فراخورشيدي كنتراست بالا و طيف‌سنجي‌قطبش‌سنجي (SPHERE) مطالعه كردند. اسفر براي مسدودسازي نور ستاره از دستگاهي به‌نام تاج‌نما (كروناگراف) استفاده مي‌كند كه به ستاره‌شناسان امكان مي‌دهد سياره‌هاي در حال چرخش را بدون ازدست‌دادنشان در درخشش شديد ستاره مطالعه كنند. اسفر در تازه‌ترين تصويربرداري خود، دو سياره را در منظومه آشكار كرد. ستاره‌شناسان پيش‌تر از وجود سياره‌ي b اطلاع داشتند (تيمي به سرپرستي بون سال گذشته شناسايي آن را اعلام كرد)؛ اما سياره‌ي c جهاني تازه‌كشف‌شده محسوب مي‌شود.
دو سياره جهان‌هايي غول‌پيكر و دورافتاده هستند. سياره‌ي b تقريبا ۱۴ برابر بزرگ‌تر از مشتري است و با فاصله‌ي متوسط ۱۶۰ واحد نجومي به دور ستاره‌اش مي‌چرخد. سياره‌ي c نيز ۶ برابر مشتري است و در فاصله‌ي تقريبا ۳۲۰ واحد نجومي از ستاره‌ي ميزبانش قرار دارد. واحد نجومي متوسط فاصله‌ي زمين تا خورشيد يا تقريبا ۱۵۰ ميليون كيلومتر است. در مقام مقايسه، مشتري و زحل به‌ترتيب تنها ۵ و ۱۰ واحد نجومي از خورشيد فاصله دارند.
- عكس‌برداري از سطح سياره‌اي فراخورشيدي؛ رؤيايي كه ناسا درصدد تحقق آن است
- ستاره‌شناس‌ها براي اولين بار از طريق امواج راديويي موفق به كشف سياره‌اي فراخورشيدي شدند
هنوز معلوم نيست آيا دو جهان در منظومه‌ي TYC 8998-760-1 در موقعيت‌هاي كنوني خود شكل گرفته‌اند يا به‌نوعي بدان‌جا كشانده شده‌اند. بااين‌حال به‌گفته‌ي اعضاي تيم پژوهشي، رصدهاي بيشتر ازجمله مشاهدات انجام‌شده با رصدخانه‌هاي آتي نظير تلسكوپ بسيار بزرگ اروپايي (ELT)، مي‌تواند به حل اين راز كمك كند. پرسش‌هاي ديگر درباره‌ي منظومه‌ي مذكور نيز همچنان بدون پاسخ هستند. به‌عنوان مثال، آيا دو غول گازي همراه ديگري دارند؟ آيا ممكن است همچون منظومه‌ي شمسي، چندين سياره‌ي سنگي نيز از فاصله‌ي نسبتا نزديك درحال چرخش به دور ستاره باشند؟ بون مي‌گويد:
اين احتمال كه ابزارهاي آتي نظير نمونه‌هاي موجود در تلسكوپ بسيار بزرگ اروپايي بتوانند سياره‌هاي به‌مراتب كوچك‌تر به‌دور اين ستاره را شناسايي كنند، دستاوري مهم در درك منظومه‌هاي چندسياره‌اي و بالقوه براي تاريخچه‌ي منظومه‌ي خورشيدي خودمان نيز حاوي معنا خواهد بود.
مطالعه‌ي جديد چهارشنبه اول خرداد در نشريه‌ي اخترفيزيكي به‌طور اينترنتي منتشر شد.
هم انديشي ها