از سيل تا كرونا: نگاهي به الگوي خريد متخصصان ديجي كالا در سال ۱۳۹۸

سال ۱۳۹۸ با وقوع سيل آغاز شد و براي مدتي مردم برخي نقاط تحت تاثير را دچار اشكال كرد. اواخر سال نيز با شيوع گسترده‌ي ويروس كرونا در ايران هم‌زمان شد كه باوجود عادت مسافرت مردم در اين فصل، باز هم آن‌ها را در خانه‌هاي‌شان نگاه داشت تا آغاز سالي عجيب را از سر بگذرانند. خانه‌نشيني مردم در زمان الزام به تعطيلي مراكز پرجمعيت، اثرات گوناگوني بر جامعه و كسب‌وكارها داشت و يكي از تأثيرات آن در الگوي خريد مردم ديده شد.

ديجي‌كالا با انتشار گزارش سال ۱۳۹۸ به‌عنوان بزرگ‌ترين فروشگاه اينترنتي فعال ايران، نگاهي شفاف را در مورد وضعيت بازار خرده فروشي الكترونيك در كشور ارائه داده است. نگاهي به آمار و ارقام ارائه‌شده در اين گزارش نشان از اين دارد كه ديجي‌كالا ماهانه ميزبان بيش از ۲۶ ميليون بازديدكننده است. با توجه به صعود ضريب نفوذ اينترنت در كشور به بالاي ۹۰ درصد، بالا بودن تعداد بازديد چندان عجيب نيست، اما نكته‌ي حائز اهميت در اين بين، سهم ناچيز خرده‌فروشي الكترونيك در كشور است. البته با نگاهي به تعداد تراكنش‌هاي الكترونيك ثبت‌شده توسط شاپرك كه افزايشي ۳۲ درصدي داشته، مي‌توان گفت كه در سال ۱۳۹۸ شاهد افزايش خريد به‌صورت الكترونيك بوده‌ايم.

براساس اطلاعات ارائه شده توسط ديجي‌كالا، سهم خرده‌فروشي الكترونيك در كشور زير ۲ درصد است اين در حالي است كه خرده‌فروشي الكترونيك در چين سهمي ۲۵درصد، در بريتانيا ۲۲درصد و در آمريكا سهمي ۱۱ درصدي دارد.

از ديگر آمار ارائه شده از ميزان بازديد متخصصان بايد به اين نكته اشاره كرد كه ديجي‌كالا در يك روز عادي ۵/۴ ميليون بازديد ازطريق وب‌سايت و اپليكيشن خود دارد؛ متوسط زمان بازديد حدود ۵دقيقه براي وب‌سايت و حدود ۹ دقيقه براي اپليكيشن گزارش شده است. 

گزارش جديد نشان مي‌دهد كه اكثر مشتريان ديجي‌كالا، حداكثر دوبار در سال از اين فروشگاه خريد مي‌كنند. همان‌طور كه در نمودار زير هم مشاهده مي‌كنيد، ۲۵درصد از مشتريان وفادار، در كمتر از دو ماه، دوباره به‌سراغ ديجي‌كالا و خريد از آن مي‌روند.

براي بزرگنمايي روي تصوير كليك كنيد

افزايش تعداد متخصصان موبايل در ايران به رشد بازديد از وب‌سايت‌ها نيز كمك زيادي كرده است؛ اكنون عمده‌ترين ابزار متخصصان براي بازديد و خريد از ديجي‌كالا، اپليكيشن و موبايل‌وب اين فروشگاه است، درحالي‌كه تنها ۳۱/۷ از متخصصان براي اين منظور از رايانه‌ي شخصي‌شان استفاده مي‌كنند. پرداخت ۵۲ درصد از سفارش‌ها در ديجي‌كالا ازطريق درگاه اينترنتي انجام مي‌شود؛ البته ميزان پرداخت اينترنتي به‌دليل شيوع ويروس كرونا نيز افزايش يافته، چراكه روش پرداخت در محل فعلا حذف شده است. بااين‌حال پرداخت حجم زيادي از سفارش‌ها به‌صورت اينترنتي، نشان از اطمينان به خريد از فروشگاه درصورت رضايت از خريد و حتي نارضايتي از آن را دارد.

يكي از عاداتي كه طي سال‌هاي اخير براي عده‌ي زيادي از متخصصان ايراني شكل گرفته، جست‌وجوي كالاي موردانديشه متخصصين در ديجي‌كالا است؛ درواقع تعداد زيادي از متخصصان بازديدكننده از ديجي‌كالا، از اين فروشگاه خريد انجام نمي‌دهند.

براي بزرگنمايي روي تصوير كليك كنيد

همان‌طور كه مشاهده مي‌كنيد، متخصصان در ايران بيش از همه، (به‌ترتيب) موبايل، هدفون، كنسول بازي، كفش و اسباب‌بازي را در ديجي‌كالا جست‌وجو مي‌كنند. اما رتبه‌ي بعدي پس از اسباب‌بازي كه امسال به فهرست پرجست‌وجوترين اجناس ديجي‌كالا اضافه شده، ماسك تنفسي است؛ البته دستكش هم در جايگاهي اندكي پايين‌تر از ماسك و بالاتر از اجناسي مانند مودم، تبلت، هارداكسترنال و ساعت هوشمند قرار مي‌گيرد. تمام اين‌ها نشان مي‌دهد كه شيوع ويروس كرونا، تنها طي دو ماه باعث تغيير الگوي مهمي در خريد مردم شده كه اين موضوع ابعاد مثبت بسياري دارد.

آسودگي براي خريد لوازم ضروري، رعايت بيشتر پروتكل‌هاي بهداشتي و كاهش رفت‌وآمدها به‌منظور كنترل شيوع ويروس كرونا، همگي به‌دنبال اعتماد و عملكرد موفق ديجي‌كالا رخ داده‌اند.

با افزايش استفاده از اينترنت در زمان شيوع ويروس كرونا، به‌طور كلي ميزان خريدهاي اينترنتي به‌شدت افزايش يافت و ديجي‌كالا هم از اين قاعده مستثني نبود. شيوع كرونا نياز به گسترش اقتصاد ديجيتال و الكترونيكي‌شدن بيشتر خدمات مختلف و البته خريد اجناس گوناگون را بيش از پيش نمايان كرد. برنامه‌هاي اعلام و عملي‌شده ازسوي وزارت ارتباطات در راستاي تحقق همين نياز نيز بستر فراهم‌تري را نسبت به قبل براي انجام‌دادن الكترونيكي خدمات نشان مي‌دهد.

ديجي‌كالا اعلام كرده كه از سال ۹۰ تا ۹۸ به‌صورت متوسط هر سال شاهد افزايش ۱۰۶ ارزش خالص فروش ريالي بوده است. به بيان بهتر، ارزش خاص فروش ريالي كالاها در ديجي‌كالا كه براساس شاخص NMV يا Net Merchandise Value محاسبه شده، هر سال دو برابر بيشتر از سال پيش شده است. NMV شاخصي است كه ارزش ريالي كل كالاها را با احتساب سفارش‌هاي انجام شده و سفارش‌هاي لغو شده محاسبه مي‌كند. با احتساب رشد مركب سالانه‌ي ۱۰۶ درصدي مي‌توان چنين گفت كه ارزش خالص فروش ريالي ديجي‌كالا طي ۸ سال بيش از ۱۲۸ برابر سال مبني (۱۳۹۰) شده است.

همانطور كه در تصوير پايين مشاهده مي‌كنيد، با وجود اينكه از انديشه متخصصين ريالي، گروه كالاهاي ديجيتال بيشترين فروش را دارند، اما سهم فروش كالاهاي خانه و آشپزخانه و خوردني و آشاميدني از انديشه متخصصين تعداد كالاهاي به فروش رفته بسيار بيشتر است. اين تفاوت فاحش در ارزش كالاهاي ديجيتال به فروش رفته را بايد در وارداتي بودن اين كالاها و افزايش ارزش دلاري اين كالاها عنوان كرد. براي مثال ارزش موبايل‌هاي هوشمند به‌عنوان محبوب‌ترين كالاهاي ديجيتال طي سال ۱۳۹۸ به موجب افزايش ارزش ارزش دلار نوسان بالايي داشت و هر روز شاهد افزايش ارزش آن بوديم.

براي بزرگنمايي روي تصوير كليك كنيد

آمار و ارقام منتشر شده نشان از اين دارد كه ديجي‌كالا در كسب‌وكار خرده‌فروشي خود به‌دنبال كالاهايي رفته كه تقاضاي بيشتري براي آن‌ها وجود دارد. بخش اعظمي از گروه‌هاي كالايي پرتقاضايي كه ديجي‌كالا در كسب‌وكار خرده‌فروشي خود به‌سراغ آن‌ها رفته، موفق شده‌اند تا رضايت مشتريان را نيز جلب كنند؛ مي‌توان چنين تصور كرد كه حضور ديجي‌كالا به‌تنهايي در تأمين اين كالاها باعث شده تا رضايت متخصصان جلب شود؛ اين موضوع با نگاهي به آمار گروه‌هاي كالايي كه فروشندگان ماركت‌پليس در آن حضور پررنگ‌تري دارند، مشهود است، چراكه در اين گروه‌هاي كالايي اغلب متخصصان ناراضي هستند. آمار و ارقام ارائه شده نشان از اين دارند كه ديجي‌كالا براي عرضه‌ي مستقيم محصول، روي كالاي سوپرماركتي كه بازار پررونق‌تري هم دارد، تمركز كرده است.

براي بزرگنمايي روي تصوير كليك كنيد

ديجي‌كالا در تمام بخش‌هاي كالايي، خود نيز اقدام به تأمين كالا مي‌كند، اما سهم خرده‌فروشي در فروش خوراكي و آشاميدني بسيار بالاتر از ساير گروه‌ها است. حضور پررنگ ديجي‌كالا در دسته‌ي كالاهاي FMCG (يا مواد غذايي تندمصرف) ريشه در موارد مختلفي دارد كه از جمله‌ي اصلي‌ترين آن، خريد روكولند و ورود رسمي اين فروشگاه به حوزه FMCG بود. 

براي بزرگنمايي روي تصوير كليك كنيد

يكي از نكات قابل توجه در گزارش ديجي‌كالا، افزايش تنوع كالايي موجود در فروشگاه است كه بخش بزرگي از آن به لطف ماركت‌پليس اتفاق افتاده است. ديجي‌كالا پس از راه‌اندازي ماركت‌پليس درصدد آن بود تا پايان سال ۱۳۹۷ به تنوع كالايي يك ميليوني برسد. حال در گزارش سال ۹۸ اين فروشگاه مي‌بينيم كه ديجي‌كالا موفق شده تا در يك سال گذشته، تنوع كالايي خود را بيش از دوبرابر افزايش دهد. 

اضافه شدن ماركت‌پليس نه فقط در تنوع كالا، بلكه در دسترسي كسب‌وكارهاي مختلف به امكان فروش الكترونيك نيز محسوس است. به‌لطف اضافه‌شدن مدل ماركت‌پليس، اكنون بيش از ۶۰هزار فروشنده‌ي فعال در ديجي‌كالا مشغول به فعاليت شده‌اند. افزايش تعداد فروشنده‌ها و تنوع كالا باعث شده تا نفوذ ماركت‌پليس ديجي‌كالا در تمامي استان‌ها و شهرهاي كشور بيشتر شود؛ به‌گونه‌اي كه اكنون اهالي ۱۲ هزار و ۲۳۰ روستا از ديجي‌كالا خريد مي‌كنند.

تراكم مشتريان ديجي‌كالا به نسبت جمعيت هر استان، در تهران، البرز و يزد بيشتر و در استان‌هاي سيستان‌وبلوچستان، كردستان و خراسان شمالي كمتر از ديگر استان‌ها است. اين درحالي است كه ارزش ريالي سفارش‌ها در تهران، خوزستان و البرز كمتر از ساير استان‌ها است.

براي بزرگنمايي روي تصوير كليك كنيد

همين موضوع نشان مي‌دهد در استان‌هايي كه تعداد سفارش كمتري ثبت مي‌شود، مردم سفارش‌هاي گران‌تري را ثبت مي‌كنند. با اضافه‌شدن كالاهاي سوپرماركتي يا تندمصرف نيز، اين دسته كالاها اكنون بيشترين حجم سفارش‌هاي مشتريان ديجي‌كالا را تشكيل مي‌دهند؛ حال آنكه كالاي تندمصرف تنها در تهران و البرز عرضه مي‌شود. اين موضوع در سال‌هاي گذشته باعث شده تا دفعات خريد در ديجي‌كالا افزايش يابد و به‌طور همزمان، متوسط مبلغ سفارش‌ها كاهش پيدا كند.

موضوعي كه با شيوع ويروس كرونا در تغيير الگوي خريد مردم نيز ‌انتظار مي‌رفت، خريد بيشتر لوازم بهداشتي بود. 

به انديشه متخصصين مي‌رسد تغييرات فصلي نيز در تغيير عادت خريد مردم تاثيرگذار است. به انديشه متخصصين مي‌رسد مشخصات روزهاي زمستاني و پاييزي باعث مي‌شود تا متخصصان در نيمه‌ي دوم سال تمايل بيشتري براي خريد اينترنتي داشته باشند. اين موضوع در گزارش سالانه‌ي ديجي‌كالا نيز نهان نمانده است، به‌طوري‌كه براساس گزارش اين شركت، دفعات خريد متخصصان معمولا در نيمه‌هاي دوم هر سال افزايش مي‌يابد. براي مثال در نيمه‌ي اول سال ۹۸، متوسط ارزش هر سفارش ۴۱۸هزار تومان بوده و در نيمه‌ي دوم سال به ۴۹۶ هزارتومان رسيده است.

يك نكته‌ي جالب در گزارش سال ۹۸ ديجي كالا، سن متخصصاني است كه بيشتر از آن خريد مي‌كنند. جوانان ۲۵ تا ۳۴ ساله بيشترين متخصصان ديجي‌كالا هستند، اما ۷درصد از متخصصان را نيز افراد با سن بالاي ۶۵ سال تشكيل مي‌دهند.

براي بزرگنمايي روي تصوير كليك كنيد

مطابق انديشه متخصصينسنجي پس از خريد از متخصصان ديجي‌كالا، متوسط رضايت از كيفيت كالا ۸۰/۸، ميزان كالاي تقلبي هم ۰/۰۱۶ درصد، نرخ بازگشت كالا به‌دليل خطاي فروشنده ۰/۷۳ درصد و متوسط نرخ عدم تأمين كالا هم ۰/۴۱ است.

پرفروش‌ترين كالاهاي ديجي‌كالا، از حيث تعدادي و ريالي طي سال ۹۸ را در تصاوير زير مشاهده مي‌كنيد:

ديجي‌كالا با فراهم‌كردن فرصتي دراختيار برندهاي ايراني براي فروش محصولات خود، اكنون ميزبان هزار و ۵۱۲ برند مختلف شده است. به‌عبارتي، سهم فروش تعدادي كالاهاي ايراني در ديجي‌كالا ۶۹ درصد است.

پرجست‌وجوترين برندهاي ايراني در ديجي كالا طي سال ۹۸، به‌ترتيب تسكو، كامان، امرسان، ايكس ويژن و پارس خزر بوده است.

براي بزرگنمايي روي تصوير كليك كنيد

پرجست‌وجوترين برندهاي خارجي در سال ۹۸ نيز به‌ترتيب سامسونگ، اول، شيائومي، هواوي و نوكيا بودند. صعود رتبه‌ي هواوي در ديجي‌كالا مي‌تواند حاصل همكاري با شركت چيني در فروش محصولات نيز باشد. 

براي بزرگنمايي روي تصوير كليك كنيد

ازميان ۵ميليون انديشه متخصصين ارسال‌شده براي ديجي‌كالا، ۴ميليون انديشه متخصصين تاييد شده است. همچنين به‌دليل وجود برخي اشكالات در ارسال و به‌خصوص چندمرسوله‌اي شدن سفارش‌ها، ديجي‌كالا سعي مي‌كند از كمك همراه‌هاي تلفني و شبكه‌هاي اجتماعي خود براي شنيدن و پاسخ‌دادن به اين اشكالات و انتقادها استفاده كند. حدود ۶۳درصد فعاليت تيم ارتباطات شبكه‌هاي اجتماعي ديجي كالا به توئيتر تعلق دارد و اين تيم به‌طور متوسط در طول هفته به ۵۱۲ انديشه متخصصين پاسخ مي‌دهد. فعاليت تيم همراهي در اينستاگرام ۳۵درصد و در لينكدين ۲درصد است.