آغاز سخت‌گيري گوگل بر متخصصان ايراني كه تحريم‌ها را دور مي‌زنند
طبق گزارش متخصصان ايراني، گوگل در حال شناسايي متخصصاني است كه با VPN از خدمات اين شركت استفاده مي‌كنند. اين موضوع ابتدا در احتساب آمار متخصصان ايراني در بازديد ويدئوهاي يوتيوب و نمايش‌ندادن تبليغات براي برخي يوتيوبرهاي ايراني ديده شد كه عملا بر درآمدشان تأثير مي‌گذارد. به‌گزارش اخبار تخصصي، علمي، تكنولوژيكي، فناوري مرجع متخصصين ايران، ظاهرا اين تغييرات از بيست‌وسوم مارس (سوم فروردين) آغاز شده است. دليل اين مسئله چيست؟
از كجا شروع شد؟
از سال‌ها پيش تاكنون، همواره مخالفت‌هاي شركت‌هاي تبليغاتي با سياست گوگل مبني‌بر نمايش تبليغات به متخصصان كشورهاي تحريم‌شده گزارش شده است. برخي شركت‌ها اعتراض كرده بودند كه متخصصان كشورهاي تحريم‌شده، هيچ‌وقت مشتري آن‌ها نخواهند شد و گوگل بايد سخت‌گيري بيشتري در اين زمينه اعمال كند.
چنين اعتراضي دورازانتظار هم نيست. تصور كنيد متخصص ايراني با تغيير IP به تماشاي ويدئو يوتيوب مي‌نشيند و تبليغاتي هم در ميانه‌ي تماشا به او نمايش داده مي‌شود؛ تبليغاتي كه هيچ هدفي را در جذب مشتري نشانه نمي‌گيرند. به‌بيان‌ديگر، تبليغ‌كنندگان يوتيوب به‌دنبال كسب درآمد و جذب مشتري براي سرويس‌هايش هستند و مخاطب ايراني يوتيوب مشتري آن‌ها محسوب نمي‌شود؛ ازاينرو، پخش تبليغ براي متخصصان ايراني و متقابلا كسب درآمد براي يوتيوبرهاي ايراني كاهش خواهد يافت.
حالا چه اتفاقي افتاده است؟
اتفاق رخ‌داده اين است كه متخصصان ايراني نمي‌توانند برخي خدمات گوگل را دريافت كنند؛ خدماتي كه پيش‌از‌اين به‌دليل تحريم‌ها برايشان مسدود شده است يا پولي هستند.
اين سرويس‌ها شامل چه مواردي مي‌شود؟
طبق گزارش‌هاي متخصصان ايراني، اين خدمات به‌جز تأثير نمايش داده‌نشدن تبليغات براي يوتيوبرها، سرويس‌هاي زير را شامل مي‌شود:
- گوگل آناليتيكس
- مشتريان زيرساخت ابري گوگل (GCP) همچون اسپاتيفاي
- Developer Services (سرويس‌هاي مرتبط با توسعه‌دهندگان اندرويد)
- گوگل dev
- مشتريان Firebase
- Youtube Premium
- Kaggle
- Google OAuth 2.0
- Google Prompt
- Last.fm
- Slite.com
به‌طوركلي، گوگل سعي كرده است اقدامات سفت‌و‌سخت‌تري درقبال محدوديت‌هايي انجام دهد كه پيش‌از‌اين به‌دليل تحريم‌ها لحاظ شده‌اند. اين محدوديت‌ها همانند پيش، شامل حال سرويس‌هاي مدانديشه متخصصين كسب‌و‌كارها مي‌شود و نه استفاده متخصصان عمومي. درنتيجه، تغييري در اصول قوانين گوگل رخ نداده و محدوديت‌ها شامل اقداماتي شده كه تاكنون كشورهاي تحريم‌شده آن‌ها را دور مي‌زدند.
چگونه شناسايي مي‌شويم؟
شايد سؤال پيش بيايد كه وقتي با استفاده از VPN آدرس IP را تغيير داده‌ايم، چگونه باز‌هم شناسايي مي‌شويم؟ نكته‌ي اول اينكه فهرست IPهايي كه سرويس‌هاي وي‌پي‌ان از آن‌ها استفاده مي‌كنند، مشخص است و برخي از اين سرويس‌ها از آي‌پي‌هاي محدودي براي همه‌ي متخصصانشان استفاده مي‌كنند. دسترسي به اين آي‌پي‌ها براي گوگل و ديگر سرويس‌ها آسان است و ظاهرا گوگل سرويس‌هاي تحريم‌‌شده‌اش را براي متخصصان اين IPها مسدود كرده است.
نكته‌ي دوم اين است كه گوگل به‌واسطه‌ي سرويس‌هاي مختلفش اگر بخواهد، مي‌تواند به موقعيت جغرافيايي متخصصانش پي ببرد. علاوه‌براين، آي‌پي اصلي و سرويس‌هايي را مي‌تواند تشخيص دهد كه در قالب پروكسي فيلترينگ را دور مي‌زنند؛ ازاينرو، دسترسي سرويس‌هايش براي اين متخصصان را نيز مسدود كرده است.
همان‌طوركه مي‌دانيم، DNS (سيستم نام دامنه) نام وب‌سايت‌ها را به آدرس IP عددي تبديل مي‌كند تا رايانه آن را تشخيص دهد. سرورهاي DNS را شركت‌هاي ISP ارائه مي‌دهند؛ يعني ارائه‌دهندگان خدمات اينترنتي. شما مي‌توانيد با انجام آزمايشي ساده متوجه شويد VPN شما نشاني‌تان را لو مي‌دهد يا خير. البته با‌توجه‌به تمام كارهايي كه در گوگل انجام مي‌دهيد و اطلاعاتي كه در بازه‌هاي زماني متفاوت دراختيار اين شركت قرار گرفته، راه‌هاي شناسايي كاربر ايراني بسيار ساده است.
دليل ديگر ممكن است نشت WebRTC باشد كه با انجام آزمايشي ديگر مي‌توانيد به آن پي ببريد. بااين‌حال، بعيد به‌انديشه متخصصين مي‌رسد عامل نشت اطلاعات IP يا DNS متخصصان ايراني يكي از نهادهاي كشوري باشد. نكته‌اي كه بايد بدانيم، اين است محدوديت‌هاي جديدي وضع نشده و سرويس‌هاي جديدي مسدود نشده‌اند و ظاهرا گوگل تنها بر‌اساس سيستم Index جديدي محدوديت‌ها را اعمال مي‌كند كه در شناسايي دقيق‌تر IP متخصصان مؤثر است.
به‌احتمال قوي‌تر، چنين اتفاقي به‌دليل قوانين جديد مالياتي در ايالات متحده‌ي آمريكا رخ داده است. اين موضوع را پيش‌تر در اعمال محدوديت‌هاي شديد براي فعاليت در حوزه ارز ديجيتال هم ديده بوديم. فعالان اين حوزه به‌خوبي مي‌دانند تنها با VPN نمي‌توانند به پنهان‌شدن IP خود مطمئن باشند و از اقدامات پيچيده‌تري براي كارشان ازجمله تنظيم منطقه‌ي زماني و نقطه‌ي جغرافيايي سيستمشان بهره مي‌برند.
اين اتفاق تا كجا پيش مي‌رود؟
در يك كلام، هنوز نمي‌توان با اطمينان گفت اقدامات گوگل در همين حد متوقف مي‌شود و در‌عين‌حال، شواهدي دال بر اعمال سخت‌گيري شديدتري هم ديده نمي‌شود. قوي‌ترين احتمال در هوشمندتر‌شدن مكانيزم شناسايي موقعيت جغرافيايي متخصصان، تغييرات جديد در سيستم دريافت ماليات كشور آمريكا است.
مي‌توان قاطعانه اعلام كرد گوگل پيش‌از‌اين هم مي‌دانست متخصصانش از چه كشورهايي از سرويس‌هاي متنوع اين شركت استفاده مي‌كنند يا از يوتيوب درآمد دارند. باوجوداين، اگر قصد داشت تمام اين خدمات را مسدود كند؛ چرا محدوديتي در استفاده از سرويس‌هاي عمومي اعمال نكرده يا تنها بخش كوچكي از بازديد ايرانيان از ويدئوها (نهايتا ۲۰ درصد) را در يوتيوب شناسايي كرده است؟ تحريم‌كردن ديگر سرويس‌هاي عمومي در چشم تمام دنيا، بسيار بي‌رحمانه و بعيدتر به‌انديشه متخصصين مي‌رسد. بايد اشاره كنيم كه به‌تازگي قابليت مسيريابي گوگل‌مپ در ايران فعال شده است؛ سرويسي كه پيش‌از‌اين در كشورمان خارج از دسترس بود.
تاكنون گزارش‌هاي بسيار اندكي از ايجاد اختلال در سرويس‌هاي جي‌ميل و درايو گوگل براي متخصصان ايراني داده شده؛ اما اين‌ها شامل حساب‌هاي متخصصي مي‌شود كه از سرويس‌هاي تحريم‌شده و پولي استفاده مي‌كردند و ممكن است با پيگيري از گوگل به صاحبانشان بازگردند.
درهر‌صورت، اين سخت‌گيري‌ها جديد است؛ اما همان‌گونه كه گفتيم، به‌صورت ويژه هم درقبال سرويس‌هاي گوگل اعمال نشده و با‌توجه‌به اينكه براي آن اطلاع‌رساني نيز نشده است، به انديشه متخصصين نمي‌رسد بخشي از تصميمي تعيين‌كننده و جديد باشد. همچنين، شركت‌هاي نرم‌افزاري آمريكايي طبق قوانين خزانه‌داري آمريكا اجازه دارند به كشورهاي تحريم‌شده سرويس‌هاي ارتباطي ارائه دهند و از اين مانديشه متخصصين، منطقي به‌انديشه متخصصين نمي‌رسد كه سخت‌گيري شديدتري اعمال شود.
ذكر اين نكته مهم است كه هدف تغييرات جديد مستقيما متخصصان ايراني نبوده‌اند؛ زيرا از سه ماه پيش متخصصاني از سراسر دنيا ازجمله مصر، كانادا، مكزيك و آلمان با و بدون VPN با همين اشكال مواجه شده‌اند؛ درنتيجه اتفاق مذكور به اشكالي متخصص نزديك‌تر است تا اقدامي محدودكننده. ميلاد نوري، برنامه‌نويس فعال در حوزه‌ي تكنولوژي، با اشاره به شناسايي دقيق‌تر كشور متخصصان به‌دست گوگل اعلام مي‌كند كه هدف تغييرات ايراني‌ها نيستند. ميلاد نوري در رشته‌توييتي توضيح داده است:
درواقع، تحريم جديدي اتفاق نيفتاده و هدف تغييرات جديد هم مستقيما متخصصان ايراني نبودن؛ اما تغيير شيوه‌ي شناسايي باعث شده دسترسي به سرويس‌هاي از‌قبل‌تحريم‌شده براي متخصصان ايراني و ساير كشورهاي ايراني سخت‌تر بشه.
به‌گفته‌ي او، براي سرويس‌هاي مالي و سرويس‌هاي مرتبط مانند تبليغات نمي‌توان كار خاصي انجام داد؛ اما براي سخت‌گيري بيشتر درباره‌ي سرويس‌هاي رايگان گوگل يا قسمت رايگان سرويس‌هاي تجاري مانند آناليتيكس، فايربيس، اندرويد استوديو و... لاخبار تخصصيي وجود ندارد. او مي‌افزايد استفاده‌ي متخصصان از اين سرويس‌ها قوانين آمريكا را زير پا نمي‌گذارد و پيش‌تر هم اين سرويس‌ها به‌اشتباه تحريم شده‌اند.
نوري درباره‌ي دليل تحريم‌شدن سرويس‌هاي مذكور توضيح مي‌دهد كه احتمالا اشكال استفاده‌ي برخي محصولات گوگل از فهرست سياه مشترك بوده است. درحقيقت، بيشتر سرويس‌هاي گوگل ازجمله سرويس‌هاي مالي از ليست سياه مشتركي استفاده مي‌كنند و با مسدود‌كردن آي‌پي‌هاي يك كشور، سرويس‌هاي غيرپولي هم به‌اشتباه از همان فهرست سياه استفاده مي‌كنند.
حال چه كنيم؟
براي متخصصان عادي كه از سرويس‌هاي مذكور استفاده نمي‌كنند، جاي نگراني وجود ندارد. متخصصاني كه از سرويس‌هاي تحريم‌شده‌ي گوگل استفاده مي‌كنند، بايد از VPNهاي معتبر و غيررايگان بهره ببرند. درواقع، گوگل هيچ سرويس يا محدوديت جديدي براي متخصصان ايراني ايجاد نكرده است و صرفا سخت‌گيري بيشتري براي دسترسي متخصصان ايراني به سرويس‌هايي اعمال شده است كه پيش‌تر تحريم شده بودند.
ميلاد نوري مي‌گويد اشكالات پيش‌آمده با پيگيري حل‌شدني است:
تنها راه اينه كه درخواست بديم محصولات اين‌چنيني از تحريم خارج بشه. كاري كه لازم نيست گوگل قوانين كشورش رو زير پا بذاره؛ اما كار بخش زيادي از مردم ايران رو راه مي‌ندازه. چند شب پيش، با چند تا از دوستان در كلاب‌هاوس صحبت كرديم. نتيجه اين شد فعلا فهرستي از سرويس‌هايي كه فكر مي‌كنيم ممكنه رفع تحريم بشه، جمع‌آوري كنيم و از‌طريق @digvan (خشايار نژاد، مدير توسعه محصول ايراني گوگل) پيگيري كنيم. در شرايط فعلي، حتي اگر يكي‌دو سرويس هم (مثل گيت‌هاب) رفع تحريم بشه، كار خيلي‌هامون راه مي‌فته. اگر فقط يك مورد دسترسي به گوگل كلاد رفع تحريم بشه، دسترسي به سايت‌هاي زيادي مثل اسپاتيفاي و... ممكن مي‌شه كه از اين سرويس گوگل استفاده مي‌كنن.
هم انديشي ها