حدس و گمان فيلترينگ دائمي اينستاگرام و واتساپ شدت گرفت
حتي وزير ارتباطات هم ۳۰ شهريور پس از محدوديت‌هايي كه در پي اعتراضات مردمي از اواخر شهريور شروع شد، گفت: «ممكن است گاهي اوقات محدوديت‌هايي توسط دستگاه‌هاي امنيتي تصميم‌گيري و اعمال شود.» و با اين صحبت‌ها آب پاكي را بر دست متخصصان فضاي مجازي ريخت. او حتي به قطعي اينترنت هم اشاره كرده بود اما بعد اين صحبت‌ها تكذيب شد. بعداً يعني زماني كه واقعاً اين قطعي اتفاق افتاد. محدوديت و فيلترينگ و قطعي اينترنت اين روزها به رويه‌اي عادي براي مسئولان تبديل شده كه با آن استفاده مردم را از ظرفيت‌هاي اينترنت جهاني كنترل كنند. آن‌ها به صراحت مي‌گويند كه طبيعي است كه شبكه‌هاي اجتماعي فيلتر شوند.
اينستاگرام و واتساپ اولين شبكه‌هاي اجتماعي بودند كه در طول يك هفته گذشته فيلتر شدند، هدفي كه طراحان و موافقان طرح صيانت هم آن را دنبال مي‌كردند و بعضي متخصص كارشناسان هم مي‌گويند مانند اتفاقي كه براي تلگرام و پيش از آن فيسبوك افتاده بود، احتمال اينكه فيلترينگ اين شبكه‌ها برداشته شود ضعيف است. اين دو شبكه اجتماعي حتي از بازار و مايكت هم براي دانلود حذف شده‌اند. علاوه بر اين‌ها در يك هفته گذشته گوگل‌پلي، لينكدين، اسكايپ، سايت استارلينك و مايكروسافت نيز فيلتر و از دسترس خارج شده‌اند. اما واتساپ و اينستاگرام محبوب‌ترين برنامه‌ها بين متخصصان ايراني بودند كه به‌خصوص بعد از فيلتر شدن تلگرام در سال ۹۶ مأمن كسب‌وكارهاي خرد شده بودند.
اينستاگرام از سال ۹۶ درمعرض فيلتر و دچار شدن به سرنوشت تلگرام بود. ابوالحسن فيروزآبادي از سال ۹۷ گفته بود: «اينستاگرام هم اگر همكاري نكند به سرنوشت تلگرام دچار مي‌شود، البته اينستاگرام قسمت مخفي شهروندي ندارد و همه چيز در آن ديده مي‌شود. درحالي‌كه در تلگرام حوزه‌هاي مخفي شهروندي وجود داشت يعني پرايوت چت و گروه‌هاي كوچك وجود داشت كه مخفي بودند اما در اينستاگرام همه چيز ديده مي‌شود و بيشتر جنبه بولتني دارد اما به هر حال فيلترينگ اينستاگرام هم قابل مطالعه است.» شرط همكاري پلتفرم‌هاي خارجي با قوانين ايران براي فيلتر نشدن اتفاقاً يكي از مواردي است كه طرح صيانت را به ياد مي‌آورد. او همان زمان اعلام كرده بود كه گروهي در كشور هستند كه تقاضاي فيلتر شدن اينستاگرام را دارند. طرح صيانت اگرچه به گفته وزير ارتباطات به تصويب نرسيد كه اجرايي شود، روندي كه تا اينجا طي كرده نشان داد كه نيازي هم به تصويب نمي‌بيند. زماني كه بخشي از اين طرح در شوراي عالي فضاي مجازي به تصويب رسيد تا ديگر نيازي به تصويب در مجلس به‌عنوان مرجع قانون‌گذاري در مورد اقدامات طراحان اين طرح نباشد. اين اتفاق از سوي برخي از نمايندگان مجلس به دور زدن مجلس و نبودن آن در رأس امور تعبير شد.
گروهي كه به‌دنبال فيلترينگ اينستاگرام و شبكه‌هاي اجتماعي پرمخاطب خارجي هستند، هم ازطريق طرح صيانت و هم در برخي رسانه‌ها درباره لاخبار تخصصي فيلتر شدن اين شبكه مي‌گويند. آن‌ها حتي از شبكه‌هاي اجتماعي فيلترشده استفاده مي‌كنند تا موافقت‌شان را با فيلتر شدن اينستاگرام به گوش همه برسانند. آن‌ها گاهي با برشمردن فوايد پلتفرم‌هاي مجازي داخلي سعي در ترغيب مردم به استفاده از آن‌ها در وضعيت فيلترشدن شبكه‌هاي اجتماعي خارجي دارند و گاهي مردم را در يك خبرگزاري رسمي به پويش دعوت مي‌كنند تا از مسئولان كشور بخواهند: «فيلتر اينستاگرام دائمي شود.» و آن را در راستاي «شكست محاصره مجازي دشمن و قانونمند كردن سكوهاي خارجي» مي‌دانند. دندان گنديده‌اي كه بايد كشيده و دورانداخته شود و اصلاً زودتر از اين‌ها بايد فيلتر شدن اين شبكه‌ها اتفاق مي‌افتاد. اگرچه سامانه فارس من پويش فيلترينگ دائمي اينستاگرام را حذف كرد اما بسياري از متخصصان از همين حالا استفاده بدون فيلترشكن از اينستاگرام و واتساپ را براي هميشه نشدني مي‌دانند و دسترسي آسان به سايت‌هاي داخلي در زمان قطعي اينترنت را همان طرح صيانت از فضاي مجازي و قطع شدن ارتباط با اينترنت جهاني. طراحان و موافقان طرح صيانت هم به‌طور رسمي اين اتفاق را تأييد مي‌كنند. جواد جاويدنيا دبير سابق كميته فيلترينگ هم ادامه فيلترينگ اينستاگرام را مطالبه جدي اساتيد، طلاب و فعالان فضاي مجازي دانسته است.
دسترسي آزاد به اينترنت جهاني روز به روز سخت‌تر مي‌شود و قدرت انتخاب را از متخصصان مي‌گيرد. در اين ميان علاوه بر اثراتي كه در زمينه گردش آزاد اطلاعات به وجود مي‌آيد، به‌ويژه فيلترينگ اينستاگرام و واتساپ منجر به قطع ارتباط گروه بزرگي از كسب‌وكارهاي خرد و حاشيه‌اي از بازار رسمي مي‌شود و درآمد آن‌ها را در شرايط اقتصادي امروز از بين مي‌برد. بسياري از آن‌ها بازمانده‌هاي فعالاني‌اند كه تا پيش از سال ۹۶ ازطريق پيام‌رسان تلگرام فعاليت اقتصادي انجام مي‌دادند. آن زمان هم با فيلتر شدن تلگرام گروهي از كسب‌وكارهاي خرد و خانگي و به‌خصوص آن‌ها كه در نقاط حاشيه‌اي فعاليت مي‌كردند از بازار فضاي مجازي حذف شدند. با فيلتر شدن اينستاگرام و واتساپ بازهم گروه بزرگي از آن‌ها حذف مي‌شوند. برنده احتمالاً اپليكيشن‌هاي داخلي خواهند بود كه برخي از اين فعالان از سر ناچاري براي ارتباط با مشتريانشان سراغ آن‌ها مي‌روند.
سازمان نظام صنفي رايانه‌‌اي تهران شنبه ۲ مهر از مسئولان درخواست كرد وضعيت دسترسي اينترنت به وضعيت طبيعي برگردد. نصر تهران در بيانيه‌اش علاوه بر اشاره به تأثير منفي ناپايداري اينترنت بر اقتصاد ديجيتال به از بين رفتن اعتماد مردم اشاره كرد: «ميليون‌ها نفر براي ارتباط با عزيزانشان به اين ابزارها وابسته هستند. ميليون‌ها نفر براي سرگرمي و يادگيري و كسب اخبار و اطلاعات به اينترنت مراجعه مي‌كنند. بنابراين مسدود يا محدود كردن اينترنت تنها موجب سلب اعتماد از شهروندان خواهد شد.»
به انديشه متخصصين مي‌رسد اتفاقاتي كه در زمينه دسترسي متخصصان به اينترنت جهاني مي‌افتد، خلاف گفته‌هاي وزير ارتباطات است كه اين محدوديت‌ها را مقطعي اعلام كرده بود. تكليف آن نه ميليون نفري كه به‌طور مستقيم ازطريق اينستاگرام كسب درآمد مي‌كنند، ۴۰۰ هزار فروشگاه ايراني اين پلتفرم، نزديك به دو ميليون كسب‌و‌كار و همه‌ي مردمي كه از دسترسي به اينترنت آزاد بازمي‌مانند به دست طراحان طرح صيانت رقم مي‌خورد: استفاده بيشتر از فيلترشكن‌ها يا قطع ارتباط با اينترنت جهاني.
هم انديشي ها