توكن چيست و چه متخصصدي دارد؟

توكن رمزارز به‌طور خلاصه در فناوري بلاك چين به مفهوم يك واحد رمزارز به‌كار مي‌رود و درعين‌حال با مفهوم ارز ديجيتال متفاوت است. ظهور فناوري بلاك چين در دهه گذشته واژ‌ه‌هاي زيادي را وارد گفتمان عموم افراد كرده است. توكن يكي از آن واژ‌ه‌ها است كه اين روزها زياد گفته و شنيده مي‌شود. در اين مقاله، قصد داريم مفهوم امروزي توكن را پررسي كنيم؛ پس با اخبار تخصصي، علمي، تكنولوژيكي، فناوري مرجع متخصصين ايران همراه باشيد.

براي درك بهتر مفهوم توكن پيش از هرچيز به‌ معناي لغوي آن اشاره مي‌كنيم تا نقطه كوچكي در شبكه ذهني‌مان شكل گيرد و بتوانيم آن را براساس متخصصد امروزي گسترش دهيم. براساس تعريف ديكشنري ماريام‌وبستر، پيشينه كلمه توكن (Token) در زبان انگليسي به قبل از قرن دوازدهم برمي‌گردد. در معناي لغوي، براي اين واژه دو مدخل متفاوت در ديكشنري ماريام‌وبستر وجود دارد و معناي «نشانه، علامت، ژتون، واحد رمزارز و...» براي آن تعريف شده است. با اين تفاسير، توكن واژه‌اي نيست كه فقط مختص فناوري بلاك چين باشد و در حوزه‌هاي مختلفي ازجمله هنر، سرگرمي و رسانه، كامپيوتر و اقتصاد متخصصد داشته است.

نزديك‌ترين متخصصد امروزي توكن قبل از بلاك چين را مي‌توان در كازينو‌ها ديد كه افراد به‌ازاي پرداخت پول ژتون با ارزش‌هاي مختلف مي‌خرند تا به‌جاي پول در محيط كازينو استفاده و در زمان خروج از كازينو، دوباره ژتون‌هاي خود را به پول تبديل كنند. در مثالي ديگر، مي‌توان به توكن‌هاي خريدني در جشنواره‌ها و نمايشگاه‌ها اشاره كرد كه براي خريد خوراكي و خدمات رفاهي متخصصد دارند. علاوه‌براين، در اغلب جشنواره‌ها با خريد توكن‌هاي ويژه مي‌توان به عضويت گروه‌هاي مختلف درآمد و خدمات ويژه‌اي دريافت كرد.

در دنياي كامپيوتر نيز، توكن همواره وجود داشته است. براي مثال، Access Token كه درواقع نوعي مجوز رمزنگاري‌شده‌ براي دسترسي به يك شبكه است. در نمونه‌اي ديگر، مي‌توان به پيام Token Has Expired در وب‌سايت‌هايي اشاره كرد كه براي ورود به رمزعبور نياز دارند و از توكن به‌عنوان Session ID استفاده مي‌كند. بنابراين، توكن پيش از بلاك چين بوده؛ اما اين واژه اكنون در دنياي بلاك چين مفهوم جديدي پيدا كرده است.

توكن‌ها روي بلاك چين ايجاد مي‌شوند و براساس خصوصياتي كه برايشان تعريف مي‌شود، دسته‌بندي‌ها و متخصصدهاي متفاوتي خواهند داشت. امروزه، بلاك چين اتريوم ميزبان اكثر توكن‌ها با ويژگي‌هاي متنوع و منحصربه‌فردشان است. بنابراين، ويژگي ديگري كه در تعريف توكن بايد به آن توجه كرد، بي‌نيازي به بلاك چين اختصاصي است كه نقطه تمايز آن با كوين نيز به‌شمار مي‌رود. درواقع، يك كوين مي‌تواند توكن قلمداد شود؛ اما لاخبار تخصصيا هر توكني نمي‌توان به‌عنوان كوين در انديشه متخصصين گرفته شود، براي مثال، هر شركتي مي‌تواند در شبكه بلاك چين اتريوم توكن اختصاصي‌اش را توليد كند؛ اما اين توكن‌ها ارزش كوين را ندارند و فقط براي پرداخت يا به‌كارگيري درون اپليكيشن‌هاي غيرمتمركز (dApps) متخصصدي هستند. در‌ادامه، به‌تفصيل درباره تفاوت اين دو صحبت خواهيم كرد.

استارتاپ‌ها و سازمان‌ها توكن را در چهارچوب استراتژي كسب‌وكار ايجاد مي‌كنند تا از اين طريق تعامل متخصصان را افزايش دهند. بنابراين، توكن‌ها اغلب به‌منظور جذب سرمايه اوليه استفاده مي‌شوند و ايجاد، توزيع، فروش و گردش آن‌ها در فرايند عرضه اوليه كوين (ICO) دردسترس متخصصان قرار خواهد گرفت. البته توكن‌ها ممكن است در نقش‌هاي ديگري نيز ظاهر شوند و بستر توسعه پروژه را فراهم كنند.

معمولاً استارتاپ‌ها براي جذب سرمايه توكن عرضه مي‌كنند تا بين سرمايه‌گذاران توزيع و از اين طريق سرمايه لازم براي اجراي پروژه جمع‌آوري شود. اين توكن‌ها مي‌توانند ويژگي‌ها و متخصصدهاي خاصي داشته باشند و به روش‌هاي متفاوتي به‌كار گرفته شوند؛ اما به‌طوركلي براساس راهنماي FINMA، مؤسسه قانون‌گذاران مالي سوئيس، توكن‌ها را مي‌توان در چهار دسته‌ طبقه‌بندي كرد: ۱. توكن بهادار (Security Token)؛ ۲. توكن متخصصدي (Utility Token)؛ ۳. توكن پرداخت (Payment Token)؛ ۴. توكن سهامي (Equity Tokens). به‌خاطر بسپاريد ممكن است يك توكن در چند دسته طبقه‌بندي‌شدني باشد.

توكن بهادار مانند سهام است؛ زيرا ارزش آن از دارايي‌هاي غير از خودش حاصل مي‌شود و زيرانديشه متخصصين سازمان‌هاي دولتي فعاليت مي‌كنند و از قوانين تبيين‌شده پيروي مي‌كنند. بنابراين، چنانچه شركت نتواند وعده‌هايش را عملي كند و در اجراي پروژه با شكست مواجه شود، مراجع قانوني آن را پيگيري مي‌كنند. اين دسته از توكن‌ها ازانديشه متخصصين سرمايه‌گذاري حاشيه امن فراواني دارند.

توكن متخصصدي به خريد سهام و مشاركت در سود و زيان شركت شباهتي ندارند. مالك توكن‌هاي متخصصدي به نسبت ميزان توكن‌هاي دراختيارش در آينده از خدمات و محصولات شركت بهره‌مند خواهد شد. علاوه‌براين، تفاوت ديگر اين دسته از توكن‌ها با توكن‌هاي بهادار در پيروي از قوانين است كه به طراحي آن‌ها بستگي دارد. درواقع، توكن‌هاي متخصصدي مي‌توانند از اجراي قوانين تدوين‌شده براي توكن‌هاي بهادار معاف باشند. براي مثال، توكن متخصصدي را مي‌توان مانند پيش‌فروش محصولاتي مثل بازي ويدئويي يا جزوه رايگان يا موبايل هوشمند در انديشه متخصصين گرفت كه به استارتاپ حوزه بلاك چين امكان مي‌دهد محصول يا خدماتش را پيش‌فروش و از اين طريق سرمايه جذب كند. اين روش موجب مي‌شود علاوه‌بر جذب سرمايه، مشتريان آينده محصولات استارتاپ مشخص شوند.

توكن پرداخت كاركردي به‌جز پرداخت براي محصولات يا خدمات ندارد و متخصصان با خريد آن مي‌توانند در فضاي اينترنت محصول يا خدمات بخرند. ارزش اين دسته از توكن‌ها نوساني ندارد و غالبا ارزش يكساني خواهند داشت.

به مجموعه توكن‌هايي گفته مي‌شود كه نشان‌دهنده سهام در شركت ارائه‌كننده همان توكن است. اين دسته مشابه توكن بهادار است، با اين تفاوت كه فقط در شركت ارائه‌دهنده اعتبار دارد و تابع قوانين خاصي نيست. بنابراين، تعداد كمي از شركت‌ها براي توزيع توكن سهامي به‌منظور جذب سرمايه تلاش كردند؛ زيرا عموم آن‌چنان به آن اعتماد ندارند.

همان‌طوركه گفته شد، بيشترين متخصصد توكن بهادار با هدف جذب سرمايه و برگزاري ICO است. البته شركت‌هاي ارائه‌كننده توكن متخصصدي ترجيح مي‌دهند اصطلاح رويداد توليد توكن يا رويداد توزيع توكن را براي توصيف اين فرايند به‌كار ببرند.

همان‌طوركه فناوري بلاك چين مراحل رسيدن به بلوغ را طي مي‌كند و درحال پرداختن به موضوعات مقررات دولتي و نظارتي و سطح دسترسي سرمايه‌گذاران و مشتريان است، مي‌توان انتظار پيدايش راه‌هاي نوآورانه براي استفاده از توكن‌ها را داشت.

روش‌هاي مختلف استفاده از توكن‌ها عبارت‌اند از:

• به‌عنوان روش پرداخت بين دو طرف قرارداد كه بر سر پرداخت ازطريق توكن توافق كردند.
• مالكيت دارايي ديجيتال (ملك، محصولات، سهام و...)
• حسابداري براي اقدامات ديجيتالي
• پاداش‌دهي به مشاركت‌كنندگان در يك شبكه
• اطمينان از امنيت شبكه
• ايجاد مدخل براي خدمات اضافي
• فراهم‌كردن تجربه متخصصي ارتقايافته

اين‌ها فقط برخي از متخصصدهاي احتمالي و قطعي بود كه به‌انديشه متخصصين مي‌رسد بتوان با كمك توكن اجرايي كرد. ممكن است اين فهرست در آينده بسيار پربارتر باشد.

گونه‌هاي مختلفي از توكن وجود دارند كه براساس خصوصيات و عملكردهاي متفاوت متمايز مي‌شوند. درواقع، اين طبقه‌بندي مختص توكن‌هاي مختلف بلاك چين اتريوم است و با ظهور اتريوم و رشد آن رفته‌رفته پا به عرصه ظهور در حوزه بلاك چين گذاشتند.

نخستين استانداردي كه در اكوسيستم اتريوم تثبيت شد، ERC20 است. توكن ERC20 را قرارداد هوشمندي مديريت مي‌كند كه فهرستي از فرايندهاي جزئي را دربر مي‌گيرد؛ ازجمله نحوه ايجاد واحدهاي جديد تقسيم‌شده و ازبين‌بردن آن‌ها و انتقال آن‌ها به پورتفوليو ديگر.

اكثر توكن‌هايي كه براساس اين استاندارد توليد مي‌شوند، در فرايندهاي عرضه اوليه كوين (ICO) متخصصد دارند و با ارزش پيشنهادي‌شان به پروژه مخصوصي متصل هستند. برخي از توكن‌هاي اين استاندارد در دسته رمزارزهاي محبوب قرار دارند. توكن‌هاي ERC20 متخصصدهاي متفاوتي دارند؛ از مبادله يا دارايي در اكوسيستم پروژه گرفته تا بازنمايي از دارايي پايه (Underlying Asset) و كوين‌هاي باثبات (Stablecoins) كه ارزششان دربرابر واحدهاي پولي بدون تغيير خواهد ماند.

اين استاندارد نيز روي بستر اتريوم است و با بازي Cryptokitties به شهرت رسيد. درحقيقت، توكن‌هاي ERC721 برپايه ERC20 ساخته شدند و تمام ويژگي‌هاي متخصص آن را با يك تفاوت اساسي درخود گنجانده‌اند. اين توكن‌هاي غيرقابل‌معامله و نمايانگر دارايي ديجيتالي با مشخصات منحصر‌به‌فرد هستند كه شامل شماره‌سريال و نام و ويژگي‌هاي شخصي يا اشياء بازي مي‌شوند.

عبارت crypto-collectible به‌معناي رمزارزهاي جمع‌آوري‌شدني در دنياي بازي‌هاي ويدئويي و املاك بسيار متخصصد دارد. توكن‌هاي ERC721 هميشه منحصربه‌فرد خواهند بود و امكان تكرار يا تقسيم شدن به بخش‌هاي كوچك‌تر را هرگز نخواهد داشت؛ بنابراين، متخصص مي‌تواند فقط مالك تمام آن باشد.

اين گونه از توكن‌ها نيز برپايه ERC20 توسعه يافته است. همان‌طوركه قبلا اشاره كرديم، توكن‌هاي بهادار دارايي‌هاي واقعي را دربر مي‌گيرند و با قوانين مالي كنوني انطباق دارند. اين نوع توكن شكل امروزي دارايي‌هاي سنتي مثل سهام، اوراق قرضه، وام يا سند مالكيت است. بنابراين، از قوانين حاكم بر بازارهاي سنتي طبعيت مي‌كند و سرمايه‌گذاري يا مبادله در اين دارايي‌ها به افراد واجدشرايط محدود است.

وجه تمايز توكن ERC1411 درمقايسه‌با توكن ERC20 در اين است كه اين گونه توكن‌ها مانند گونه توكن ERC20 آزادانه انتقال‌دادني نيستند و واسطه‌اي مسئوليت تأييد يا رد انتقال دارايي‌هاي ديجيتالي را برعهده دارد تا مطالعه كند مبادله مطابق با قوانين و مقررات ايالتي حاكم بر دارايي‌هاي پايه‌‌ي مرتبط با دارايي‌هاي ديجيتال

اين صدور مجوز ازطريق قرارداد هوشمندي مديريت مي‌شود كه دارايي‌ها توليد كردند؛ بنابراين، دارايي‌هاي ديجيتالي با قوانين موجود سازگار مي‌شوند و در پي آن توكن بهادار سريعا از چهارچوب قانوني بهره‌مند مي‌شود. وجود توكن‌هاي بهادار فقط نشان‌دهنده انقلاب متخصص ساده شكل سنتي سهام است.

به‌طور خلاصه، تفاوت‌هاي توكن ديجيتالي با كوين ديجيتالي عبارت‌اند از:

• كوين‌هاي ديجيتالي مانند بيت كوين روي يك شبكه بلاك چين بومي و اختصاصي وجود دارند؛ اما توكن‌هاي ديجيتالي روي بلاك چين‌هاي موجود ايجادشدني هستند.
• كوين‌هاي ديجيتالي ارزش پولي دارند و در اصطلاح ارز ديجيتالي به‌شمار مي‌آيند و مي‌توانند در فرايندهاي پرداخت استفاده شوند؛ درحالي‌كه توكن‌ها متخصصدهاي گسترده‌اي دارند و ممكن است به‌شكل‌هاي مختلف به‌كار روند.
• ايجاد كوين‌ها به‌هيچ‌وجه آسان نيست و فرايند پيچيده‌اي بايد سپري شود؛ اما ساخت توكن براي افراد آشنا با برنامه‌نويسي كار سختي نخواهد بود.
• توزيع كوين ازطريق استخراج انجام مي‌شود كه به انجام محاسبات پيچيده نياز دارد؛ اما توزيع توكن‌ها در اكثر مواقع با برگزاري رويدادهاي عرضه اوليه كوين (ICO) صورت مي‌پذيرد.

توكن‌سوزي زماني اتفاق مي‌افتد كه توكن‌هاي ارز ديجيتال يا كوين‌ها براي هميشه و به‌صورت عمدي از گردش حذف و اصطلاحا سوزانده مي‌شوند. دقت داشته باشيد كه اين مسئله با ازدست‌دادن تصادفي دارايي‌ها به‌واسطه‌ي ارسال به آدرس اشتباهي يا عدم توانايي دسترسي به كيف پول تفاوت دارد. توكن سوزي را مي‌توان مشابه هرس كردن درختان در فصل و زمان خاص به‌منظور دستيابي به هدف خاص دانست.

درواقع، توكن سوزي اغلب توسط تيم توسعه‌دهنده مديريت و اجرا مي‌شود. انجام توكن سوزي روش‌هاي مختلفي دارد كه يكي از پركاربردترين روش‌هاي اجراي توكن سوزي ارسال كوين‌ها به حسابي تحت عنوان «Eater Address» به‌معناي «آدرس خوار» است. اين آدرس يا به‌عبارتي سياه چاله ارز ديجيتال توكن‌ها را براي هميشه از دسترس خارج مي‌كند. موجودي اين حساب در حا‌ل حاضر روي شبكه بلاك چين براي عموم متخصصان قابل مشاهده است؛ اما دسترسي به آن براي هيچكس ميسر نيست.

در فرايند توكن سوزي تيم توسعه‌دهنده ممكن است توكن‌هاي ساير متخصصان را خريداري كنند يا بخشي از توكن‌هايي كه دردسترسشان است را بسوزانند.

توكن سوزي مي‌تواند بنابر دلايل متفاوتي انجام شود؛ اما بيشتر اوقات توكن سوزي با اهداف تورمي اجرا مي‌شود. قانون كلي در بازار اين است كه كاهش عرضه در گردش موجب افزايش ارزش دارايي مي‌شود: درنتيجه، اين فرايند سبب تشويق معامله‌گران و سرمايه‌گذاران خواهد شد.

ديگر متخصصد مهم توكن سوزي براي تثبيت ارزش PEG (نسبت ارزش به درآمد به نرخ رشد) استيبل كوين‌ها (Stablecoins) است. استيبل كوين به ارزهاي ديجيتالي گفته مي‌شود كه ارزشي برابر يا نزديك به ارز يكي از كشورها (براي مثال دلار آمريكا) دارد. براي اين منظور، تيم توسعه‌دهنده با ضرب توكن جديد يا سوزاندن توكن‌هاي قبلي به ميزان ضروري، ارزش توكن‌ها را تحت تأثير قرار مي‌دهند تا بتوانند در سطح مورد نياز حفظ كنند.

برخي از شركت‌ها فقط يك‌بار از استراتژي توكن سوزي استفاده مي‌كنند. براي مثال، استارتاپي كه به‌تازگي براي جذب سرمايه رويداد ICO برگزار كرده است با كمك توكن سوزي باقي توكن‌هاي توليد‌شده كه فروش نرفتند را مي‌سوزاند تا ارزش بازار حفظ شود. ازشويي ديگر برخي شركت‌ها مثل بايننس و OKEx و... به‌صورت مرتب و هر سه‌ماه يك‌بار فرايند توكن سوزي را اجرا مي‌كنند. رويداد توكن سوزي در پلتفرم ريپل با هدف افزودن لايه امنيتي و جلوگيري از تراكنش‌هاي اسپم

اثبات سوزاندن (Proof of Burn) ديگر متخصصد توكن سوزي است كه يكي از مكانيزم‌هاي اجماع در شبكه بلاك چين است. به‌طور خلاصه، ازطريق اين مكانيزم اجماع براي تأييد تراكنش‌ها در بلاك چين استفاده مي‌شود و متخصصان براساس مشاركت در توكن سوزي حق استخراج از شبكه را دريافت مي‌كنند. البته، اين روش اجماع باتوجه به ماهيتي كه دارد محبوبيت زيادي ندارد.

عبارت Tokenization of Assets بر فرايند ايجاد توكن برپايه بلاك چين براي دارايي‌هاي واقعي دلالت مي‌كند كه به‌عبارتي همان ايجاد توكن‌هاي بهادار است. عده‌اي از متخصص كارشناسان و متخصصان بر اين عقده هستند كه در آينده ديگر براي مالكيت املاك يا هر وسيله‌اي سند كاغذي صادر نمي‌شود و به‌جاي آن با فرايند ايجاد توكن مالكيت افراد تثبيت خواهد شد. اين امكان چهار مزيت اساسي دارد: ۱. افزايش نقدشوندگي؛ ۲. افزايش سرعت تراكنش و كاهش كارمزد تراكنش‌ها؛ ۳. شفافيت بيشتر در معاملات؛ ۴. دسترسي بيشتر.

دنياي توكن‌ها هم‌اكنون بسيار گسترده است و هر لحظه اين امكان وجود دارد كه از هر سويي به رشد ادامه دهد؛ با‌اين‌حال، دور‌از‌ذهن نيست كه توكنيزه‌شدن دارايي‌ها نيز در آينده ميسر شود و بسياري از مراحل و كاغذبازي‌هاي اداري را حذف كند. همچنين، بايد اين نكته در انديشه متخصصين گرفت كه درباره جلب اطمينان عموم افراد به اين فرايند هنوز نمي‌توان نگرش مثبتي داشت.

با اين تفاسير، دريافتيم اگرچه ممكن است توكن رمزنگاري‌شده نوعي دارايي ديجيتال به‌حساب آيد، استفاده از آن به‌جاي كوين يا ارز ديجيتال صحيح نيست؛ زيرا توكن‌ها متخصصدي فراتر از رمزارز دارند و مي‌توانند نمايانگر دارايي ديجيتال يا خدمات يا محصول خاصي باشند. براي مثال، از ابتداي سال جاري ميلادي توكن‌هاي غيرقابل‌معاوضه (NFT) راه خود را به دنياي هنرمندان ديجيتال باز كرد و اكنون به آنان امكان مي‌دهد نسخه خاص ديجيتالي از اثر هنري‌شان ايجاد كنند كه از ساير نسخه‌ها تشخيص‌دادني است؛ بنابراين، از اين طريق خواهند توانست نسخه با كيفيت و اصلي را به‌عنوان توكن بفروشند.

انديشه متخصصينات شما متخصصان اخبار تخصصي، علمي، تكنولوژيكي، فناوري مرجع متخصصين ايران درباره توكن‌هاي موجود در حوزه بلاك چين و آينده آن‌ها چيست؟