بيوگرافي فيروز نادري، نابغه ايراني سازمان فضايي ناسا

فيروز نادري، دانشمند ايراني-آمريكايي هوافضا، به مدت ۳۰ سال در سازمان هوايي ناسا مشغول به كار بود. او در مدت فعاليت خود، در بخش‌هاي مختلف اين سازمان مسئوليت‌هاي متخصص و اجرايي بر عهده داشت. تمركز اصلي فعاليت‌هاي نادري در آزمايشگاه پيش‌رانش جت ناسا (JPL) بود. او در اين آزمايشگاه در بسياري از پروژه‌هاي بزرگ رباتيك فضايي آمريكا شركت كرد و همچنين مدير كل اكتشافات منظومه‌ي شمسي در اين سازمان بود.

فيروز نادري در سال ۲۰۱۶ از ناسا بازنشسته شد و اكنون به‌عنوان مشاور مديريت با اين سازمان و استارتاپ‌هاي نوپا همكاري مي‌كند. او همچنين به‌عنوان سخنران در همايش‌هاي علمي شركت مي‌كند.

فيروز نادري اواخر ارديبهشت ۱۴۰۲ در اثر يك حادثه از گردن به پايين فلج شد و در بيمارستان تحت عمل جراحي قرار گرفت. درحالي‌كه دكتر نادري دوران نقاهت خود را سپري مي‌كرد، روز ۱۹ خرداد يكي از نزديكانش اعلام كرد كه او از دنيا رفته است.

فيروز نادري در پنجم فروردين سال ۱۳۲۵ در شيراز به دنيا آمد. او تحصيلات ابتدايي را در شهر محل تولد خود به پايان رساند و براي تحصيل در مقطع دبيرستان به تهران آمد. والدينش او را به مدرسه‌ي ايتاليايي شبانه‌روزي دون بوسكو (Don Bosco) فرستادند. پس از دوره‌ي متوسطه، نادري براي تحصيل در دانشگاه به آمريكا رفت. او مدرك متخصص كارشناسي خود را در سال ۱۹۷۲ در رشته‌ي مهندسي برق از دانشگاه ايالتي آيووا دريافت كرد.

نادري پس از اتمام تحصيلات به مدت دو سال و براي گذراندن خدمت سربازي به ايران بازگشت. او ضمن گذراندن دوران سربازي، در مركز سنجش از دور ايران نيز مشغول به كار بود. نادري در سال ۱۳۵۷ ايران را براي هميشه به مقصد آمريكا ترك كرد.

نادري به محض بازگشت به آمريكا، در سازمان فضايي ناسا به‌عنوان مهندس سيستم مشغول به كار شد. شروع فعاليت او در ناسا، سپتامبر سال ۱۹۷۹ و در آزمايشگاه پيش‌رانش جت (JPL) اين سازمان بود. اين مركز تحقيقاتي در پاسادينا كاليفرنيا واقع است. مأموريت اصلي جي‌پي‌ال، تحقيقات در مورد طراحي و ساخت پرتابه‌هاي بي‌سرنشين به مسافت‌هاي دور مانند خارج از منظومه‌ي شمسي است. از ديگر ايرانياني كه در اين آزمايشگاه مشغول بوده‌اند مي‌توان به بابك فردوسي و شهيد مصطفي چمران اشاره كرد.

فعاليت فيروز نادري در آزمايشگاه جي‌پي‌ال به مدت ۳۰ سال ادامه پيدا كرد و او در اين مدت پست‌هاي مختلفي از مهندس سيستم تا مسئول توسعه‌ي فناوري، مدير پروژه و برنامه‌ي سيستم‌هاي ارتباطي ماهواره‌اي، مدير آزمايشات مطالعه‌ي زمين از راه دور، مدير آزمايش‌هاي فيزيك نجومي و مدير سيستم‌هاي سياره‌اي را بر عهده داشت.

پس از اتمام پروژه‌ي ماهواره‌اي، نادري به آزمايشگاه جي‌پي‌ال بازگشت و در آنجا به‌عنوان مدير در پروژه‌ي Scatterometer مشغول به كار شد. اهداف اين پروژه، اندازه‌گيري‌ راداري فضايي روي بادهاي اقيانوسي بود كه در پيش‌بيني وضعيت آب و هوا متخصصد داشت. نادري به‌خاطر عملكرد عالي در مديريت اين پروژه، مفتخر به دريافت جايزه‌ي رهبري برجسته از ناسا شد. پس از اين پروژه، فيروز نادري در پروژه‌ي بلندپروازانه‌ي ناسا براي پيدا كردن سياره‌هاي شبيه به زمين در ديگر منظومه‌هاي سياره‌اي مشاركت كرد. نام اين پروژه Origins بود.

فيروز نادري در آوريل سال ۲۰۰۰ به‌عنوان مدير برنامه‌ي پروژه‌ي اكتشاف مريخ سازمان فضايي ناسا انتخاب شد. ناسا در سال ۱۹۹۹ دو شكست بزرگ در اين پروژه متحمل شده بود كه اخبار آن به‌صورت گسترده و عمومي منتشر شد و وجهه‌ي اين سازمان را مخدوش كرد. نادري با در دست گرفتن مديريت برنامه‌هاي اين پروژه،‌ مجموعه‌اي از برنامه‌هاي منظم علمي، متخصص و عملياتي را برنامه‌ريزي كرد كه با پيروي از آن‌ها، سازمان فضايي توانست هر دو سال يك فضاپيما به مريخ پرتاب كند.

پروفسور فيروز نادري به مدت پنج سال در سمت مديريت پروژه‌ي اكتشاف مريخ باقي ماند. در مدت مديريت او، كاوشگرهاي اسپيريت و آپورچونيتي با موفقيت به سطح اين سياره رسيدند. در خلال سال‌هاي ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۲، تعداد ۶ پروژه‌ي موفق متوالي توسط سازمان ناسا اجرا شد. چهار كاوشگر در سطح اين سياره فرود آمدند و دو ماهواره نيز در مدار آن قرار گرفتند. تمامي اين موفقيت‌ها، حاصل تلاش و برنامه‌ريزي دقيق نادري در سال ۲۰۰۰ بود. او به‌خاطر مديريت عالي در پروژه‌ي اكتشاف مريخ، بالاترين نشان افتخاري ناسا يعني «مدال خدمات برجسته‌ي ناسا» را دريافت كرد.

پس از پروژه‌ي اكتشاف مريخ، نادري به‌عنوان معاون اول آزمايشگاه جي‌پي‌ال منصوب شد. مسئوليت او در آزمايشگاه، تعيين استراتژي و روش اجراي پروژه‌ها بود. او به‌عنوان معاون وظيفه‌ي نظارت بر خريد شركت‌ها توسط آزمايشگاه و برنامه‌ريزي استراتژيك را بر عهده داشت. نادري در دوران معاونت خود مركز نوآوري را در اين آزمايشگاه تأسيس كرد. اين مركز، يك اكوسيستم استارتاپي داخلي است كه به‌منظور ساخت شتاب‌دهنده و انكوباتور در سيليكون ولي تأسيس شده است. در مدت ۶ سال فعاليت در اين مركز، نادري توانست سرمايه‌اي حدود ۱۰۰ ميليون دلار براي شناسايي و به بلوغ رساندن فناوري‌هاي نوپا جذب كند. عموم پروژه‌هايي كه جذب سرمايه داشتند، پتانسيل رشد و تبديل به پروژه‌هاي بزرگ فضايي داشتند.

نادري در پنج سال آخر فعاليت در جي‌پي‌ال، مدير پروژه‌ي اكتشاف منظومه‌ي شمسي بود. او در اين پروژه مسئوليت‌هاي متعددي از جمله مديريت فضاپيماي كاسيني به سياره زحل، مديريت پروژه‌ي دان در سيارك‌هاي وستا و سرس و مديريت پروژه‌ي جونو در سياره مشتري را بر عهده داشت. از ديگر مسئوليت‌هاي او مي‌توان به برنامه‌ريزي طراحي و ساخت اولين هلي‌كوپتر مريخي و پروژه‌ي مولتي‌ميليارد دلاري اكتشاف قمر اروپا در مدار سياره مشتري اشاره كرد.

پروفسور فيروز نادري پس از ۳۶ سال فعاليت در ناسا در فوريه‌ي سال ۲۰۱۶ بازنشسته شد. در يك مهماني كه به افتخار او برگزار شد، سيارك 1989 EL1 به افتخار اين دانشمند بزرگ، 5515 Naderi ناميده شد. اين سيارك توسط ستاره‌شناس آمريكايي، الئانور اف هلين در آزمايشگاه پالومار سن‌ديگو و در سال ۱۹۸۹ كشف شده است. قطر اين سيارك ۷ كيلومتر است و هر ۵٫۲ ساعت يك دور به دور خودش مي‌چرخد و هر ۴٫۴ سال زميني، يك دور به دور خورشيد مي‌گردد. نادري در يكي از مصاحبه‌هايش در مورد اين سيارك گفته بود: «من مي‌رم ولي اين [سيارك Naderi 5515] خواهد موند.»

نادري پس از بازنشستگي از ناسا به‌عنوان مشاور در ناسا و استارتاپ‌هاي نوپا فعاليت مي‌كرد. او يك سخنران نيز بود و علاوه بر آن، به‌عنوان مربي براي پرورش رهبران آينده در انجمن ايراني-آمريكايي فعاليت مي‌كرد. نادري در دانشگاه‌هاي مختلفي مثل آكسفورد، استنفورد، بركلي، ام‌آي‌تي، يو‌سي‌ال‌اي، تورنتو، ويرجينيا تك، بريتيش كلمبيا و بسياري دانشگاه‌هاي معتبر ديگر، سخنراني‌هاي يادگيريي و انگيزشي متعددي برگزار كرده بود. پروفسور نادري در برگزاري دوره‌هاي يادگيريي مديريت در دانشگاه استنفورد نيز مشاركت داشت.

پروفسور نادري در يكي از مصاحبه‌هاي اخير در پاسخ به اينكه پس از ۵۰ سال زندگي در آمريكا، خود را بيشتر آمريكايي مي‌داند يا ايراني، گفت:

ايراني بودن بخشي از تاريخ من و آمريكايي بودن بخشي از هويت من است. اين دو خصوصيت مانند زرده و سفيده‌ي تخم مرغي كه مخلوط شده باشند، قابل جدا شدن نيستند. آمريكا كشور من و ايران سرزمين مادر‌ي‌ام است. من از اين كه ريشه‌هايم در سرزميني با فرهنگ و تاريخ غني شكل گرفته خوشحالم و همچنين از اينكه در ميان ملتي جوان در آمريكا زندگي مي‌كنم، به خودم مي‌بالم. ملتي كه من روي شانه‌هاي آن ايستاده و توانسته‌ام به ستاره‌ها دست پيدا كنم.

پروفسور نادري در هشتاد و نهمين مراسم اسكار كه سال ۲۰۱۷ در آمريكا برگزار شد،‌ به همراه انوشه انصاري، جايزه‌ي بهترين فيلم غير انگليسي زبان را به نيابت از اصغر فرهادي دريافت كرد. نيروي سادهدان ايراني به‌خاطر سياست‌هاي ضد مهاجرتي دونالد ترامپ، در مراسم حضور نداشت.

پروفسور نادري عموماً در اخبار رسانه‌هاي سياسي حضور پررنگي ندارد؛ اما چندي پيش خبري منتسب به او منتشر شد كه صحبت‌هايي خطاب به رئيس جمهور ايالات متحده‌‌ي آمريكا بيان كرده است. در اين صحبت‌ها، نادري با لحني تند از اقدامات ضد مهاجرتي ترامپ انتقاد كرده و ايرانيان شاغل در سازمان فضايي ناسا را ۴۳ درصد عنوان كرده بود. البته مدتي بعد، فيروز نادري در حساب شخصي‌اش در فيسبوك تمامي اين صحبت را تكذيب كرد و گفت اگرچه با سياست‌هاي ترامپ كاملاً مخالف است؛ اما اين لحن صحبت و آمارهاي ارائه‌شده در خبرها، كذب است.

اوايل خرداد ۱۴۰۲ صفحه‌ي فيروز نادري در شبكه‌هاي اجتماعي كه به دست خواهرزاده ايشان اداره مي‌شود، اعلام كرد كه دكتر نادري در پي افت ناگهاني ضربان قلب از حال رفته و سرش به ديوار اصابت كرده است. اين حادثه جابه‌جايي مهره‌ي گردن و آسيب‌ديدگي نخاع فيروز نادري را به‌دنبال داشت و موجب شد ايشان تحت عمل عمل جراحي قرار بگيرد.

درحالي‌كه دكتر نادري دوران نقاهت خود را سپري مي‌كرد، اعلام خبر درگذشت ناگهاني او در ۱۹ خرداد ۱۴۰۲، موجب بهت و اندوه فراوان در ميان دوستاندارانش شد. صفحه توييتر و اينستاگرام او در آخرين پست خود نوشت:

اين پست با اندوه عميق درگذشت دكتر فيروز نادري را در روز جمعه ۹ ژوئن (۱۹ خرداد) به اطلاع مي‌رساند. فيروز در آخرين ساعات زندگي مانند تمام عمرش محصور عشق و تحسين بود.