بيوگرافي ماري كوري، نابغه فيزيك و شيمي و اولين بانوي برنده جايزه نوبل

ماري اسكلودوسكا كوري (Marie Sklofowska Curie) با نام تولدي Maria Salomea Sklodowska يك دانشمند فيزيك و شيمي فرانسوي لهستاني‌الاصل بود. او يكي از پيشگامان تحقيقات در زمينه‌ي راديواكتيويته محسوب مي‌شود. به‌علاوه، ماري اولين بانوي برنده‌ي جايزه‌ي نوبل و همچنين اولين فرد و تنها بانوي جهان با دو جايزه‌ي نوبل بود. خانواده‌ي كوري، در مجموع ۵ جايزه‌ي نوبل را به نام خود ثبت كردند.

اين دانشمند بزرگ، اولين استاد زن در دانشگاه پاريس بود. ماري مانند خواهرش برونيسلاوا (برونيا) در فرانسه تحصيل كرد. او پس از ازدواج با پير كوري، نام خانوادگي همسر را انتخاب كرد و اولين جايزه‌ي نوبل خود در رشته‌ي فيزيك را نيز با پيتر به‌صورت مشترك دريافت كرد. جايزه‌ي نوبل دوم، در رشته‌ي شيمي به ماري اهدا شد.

تولد و تحصيل

ماريا سالومي اسكلودوسكا در هفتم نوامبر سال ۱۸۶۷ در ورشو لهستان به‌دنيا آمد. در آن سال‌ها، لهستان هنوز بخشي از فرمانروايي روسيه محسوب مي‌شد. او از دوران كودكي به حافظه‌ي شگفت‌انگيز مشهور بود و در ۱۶ سالگي، مدال طلاي رقابت‌هاي علمي را از يك دبيرستان روسي دريافت كرد. پدر ماريا، يك معلم رياضي و فيزيك بود. او تمام پس‌انداز خود را به‌خاطر سرمايه‌گذاري اشتباه از دست داد و ماري مجبور بود در نوجواني، در كنار تحصيل كار هم بكند. مادر او نيز يك معلم بود و البته در ۱۰ سالگي ماريا از دنيا رفت.

ماري كوري (چپ) در كنار خواهرش برونيا

ماريا از كارهاي دوران نوجواني پس‌اندازي براي خود جمع كرد و بخشي از اين پس‌انداز را به خواهرش برونيسلاوا داد تا در فرانسه، به تحصيل علوم پزشكي بپردازد. برونيسلاوا نيز قرار بود بعدا در ادامه‌ي تحصيل به ماريا كمك كند.

سفر به پاريس

ماريا در نوامبر سال ۱۸۹۱ و در ۲۴ سالگي به پاريس رفت. او در آنجا نام ماري را انتخاب كرد و در شروع تحصيل، به‌مطالعه‌ي رشته‌هاي شيمي، رياضي و فيزيك در سوربن پرداخت. سوربن در آن زمان هم بهترين دانشگاه پاريس بود. دوره‌هاي اين دانشگاه به زبان فرانسه برگزار مي‌شدند و ماري مجبور بود به‌سرعت اين زبان را بياموزد.

ماريا (چپ) در كنار پدر و دو خواهرش

ماري ابتدا در خانه‌ي خواهر و شوهر خواهرش زندگي مي‌كرد. محل زندگي آنها با دانشگاه سوربن فاصله‌اي يك ساعته داشت و به‌همين دليل، پس از مدتي ماري يك خانه در نزديكي دانشگاه اجاره كرد. آپارتمان او وضعيتي مناسبي نداشت و نبود وسايل گرمايشي، زندگي را در روزهاي زمستان براي او طاغت‌فرسا مي‌كرد.

به‌هرحال استعداد و پشتكار بالا هميشه همراه ماري بود و او در سال ۱۸۹۳ و در سن ۲۶ سالگي، مدرك كارشاسي ارشد خود را به‌عنوان دانشجوي برتر در رشته‌ي فيزيك دريافت كرد. پس از فار‌غ‌التحصيلي، يك كمك‌هزينه‌ي صنعتي به ماري اهدا شد تا در مورد تأثير ذرات تركيب فولاد در خواص مغناطيسي آن تحقيق كند. هدف نهايي، تدوين روشي براي ساخت آهنرباهاي قوي‌تر بود.

به‌هرحال ماري به پاريس بازگشت و اين بار تصميم گرفت تا تحصيلات خود را تا مقطع دكتري ادامه دهد. او در سال ۱۸۹۵ و در ۲۸ سالگي با پير كوري ازدواج كرد. پير در آن زمان ۳۶ سال داشت. او به‌تازگي مدرك دكتري را دريافت كرده و به‌عنوان استاد مشغول به فعاليت شده بود. پير دانشمندي شناخته شده و قابل احترام بود. او در ۲۱ سالگي به همراه برادرش جك، مفهوم پيزوالكتريسيته را كشف كرد. به‌علاوه، پير سابقه‌اي طولاني در تحقيقات شاخه‌ي مغناطيس داشت و مفهومي را كشف كرد كه امروز به نام نقطه‌ي كوري شناخته مي‌شود. اين نقطه، دمايي است كه يك تغيير كوچك در آن، تأثيري بزرگ روي خاصيت مغناطيسي ماده دارد.

پير و ماري كوري

مطالعه‌ي اورانيوم و دستاوردهاي علمي

ماري پس از ازدواج با پير، نام خانوادگي او را نيز به نام خانوادگي خود اضافه كرد. او در آن سال‌ها مشغول تحقيقات مقطع دكتري بود و براي اين منظور، عنصر اورانيوم را انتخاب كرد. در سال ۱۸۹۵، ويلهلم رونگتن پرتوهاي X و فرآيند تصويربرداري از اعضاي داخل بدن را كشف كرد. يك سال بعد، دانشمندي با نام هنري بوكورل كشف كرد كه پرتوهاي ساطع شده از اورانيوم، توانايي عبور از فلزات را دارند و البته، متفاوت از پرتوهاي X هستند.

به‌هرحال ماري تصميم گرفت تا روي اين پرتوهاي جديد تحقيق كند. اين زمينه، مباحثهي جذاب و جديد براي مطالعات دكتراي او بود. ماري در مسير مطالعه‌ي اين پرتوها، كشفيات قابل توجهي انجام داد كه در ادامه به برخي از آنها مي‌پردازيم:

پير، ماري و آيرين كوري

همسر ماري تا تابستان ۱۸۹۸ پيگير تحقيقات او بود و در آن زمان، به‌اندازه‌ي خود ماري به اين دستاوردها علاقه‌مند شد. او به ماري پيشنهاد همكاري در تحقيقات علمي داد و ماري نيز با كمال ميل پذيرفت. در آن زمان آنها يك دختر يك ساله به نام آيرين داشتند. ۳۷ سال بعد، آيرين نيز جايزه‌ي نوبل شيمي را دريافت كرد.

ماري كوري در مورد همكاري با پير در جايي گفته است:

من و همسرم به‌خاطر محبت به يكديگر و كارهاي مشترك، به‌قدري با هم متحد بوديم كه تقريبا تمام زمان خود را با هم سپري مي‌كرديم.

كشف پولونيوم و راديوم

ماري و پير تمركز تحقيقات خود را روي كشف عنصري ديگر در ماده‌ي معدني پيچ‌بلند معطوف كردند. تا پايان سل ۱۸۹۸، پس از تحقيق روي چندين تن از اين ماده، آنها دو عنصر شيميايي جديد را معرفي كردند. اولين عنصر كشف شده پولونيوم نام داشت. ماري، به‌خاطر احترام به وطن خود (Poland)، اين نام را براي عنصر جديد انتخاب كرد. اين زوج در تحقيقات خود به نتيجه رسيدند كه پولونيوم ۳۰۰ برابر بيشتر از اورانيوم، پرتو ساطع مي‌كند.

آنها در نتايج تحقيقات نوشتند:

ما اعتقاد داريم كه ماده‌ي استخراج شده از پيچ‌بلند، حاوي فلزي بود كه پيش از شناخته شده نبود. خواص تحليلي اين ماده نيز به بيسموت نزديك است. اگر وجود اين فلز جديد تأييد شود، ما نام پولونيوم را به‌احترام وطن يكي از خودمان، براي آن پيشنهاد مي‌كنيم.

پير و ماري در خلال تحقيقات خود، اصطلاح جديدي را براي آن‌چه كه در حال مطالعه‌اش بودند، انتخاب كردند. راديواكتيويته يا پرتوافشاني (Radioactivity) اصطلاح مورد انديشه متخصصين آنها بود. پرتوافشاني، فعاليتي بود كه عناصري همچون اورانيوم، توريوم، پولونيوم و راديوم انجام مي‌دادند.

جايزه‌‌هاي نوبل و تراژدي زندگي شخصي

دوچرخه‌سواري ماه عسل خانواده‌ي كوري

جايزه‌ي نقدي نوبل، شرايط زندگي را براي ماري و پير آسان‌تر كرد. آنها با اين جايزه توانستند يك دستيار آزمايشگاه استخدام كنند. پير نيز كرسي تدريس فيزيك را در دانشگاه سوربن تصاحب كرد. دانشگاه نيز يك آزمايشگاه مجهزتر در اختيار اين زوج قرار داد. آنها در سال ۱۹۰۴ صاحب يك دختر ديگر با نام ايو شدند.

در سال ۱۹۰۶، زندگي آرام و خوشبخت خانواده‌ي كوري دچار يك نقطه‌ي سياه شد. پير در يك حادثه در تصادف با يك درشكه جان خود را از دست داد. ماري باوجود ناراحتي شديد از مرگ پير، پيشنهاد سوربن براي تدريس فيزيك به‌جاي او را قبول كرد. اين تدريس نيز يك تاريخ‌سازي ديگر توسط ماري بود. او به‌عنوان اولين استاد زن در دانشگاه پاريس فعاليت مي‌كرد.

مجسمه‌ي ماري كوري در ورودي انستيتو كوري

ماري كوري در سال ۱۹۱۰ موفق شد تا نمونه‌اي خالص از فلز راديوم را در محيطي ايزوله استخراج كند. او اين عنصر (عنصر شماره‌ي ۱۲) را سال‌ها پيش كشف كرده بود. اين استخراج، جايزه‌ي نوبل شيمي را در سال ۱۹۱۱ براي ماري كوري به همراه داشت. البته كشف عناصر راديوم و پولونيوم نيز دلايل ديگر اهداي اين جايزه بودند. ماري كوري تنها فردي است كه جايزه‌ي نوبل را هم در فيزيك و هم در شيمي در كارنامه‌ي خود دارد.

جنگ جهاني اول

با شروع جنگ جهاني اول، ماري نتايج علمي خود را به دنياي واقعي و با متخصصدهاي مفيد عرضه كرد. او با كمك دختر ۱۷ ساله‌اش آيرين، تجهيزات تصويربرداري پزشكي نيمه‌پرتابل را براي استفاده در ميدان‌هاي جنگ طراحي و توليد كرد. تا پايان آن جنگ، بيش از يك ميليون سرباز توسط دستگاه‌هاي اين دانشمند تحت عكاسي پزشكي قرار گرفتند.

ماري كوري و دخترش در كنار سربازان جنگ

با پايان جنگ، ماري كوري ديگر دانشمندي با شهرت جهاني بود. او به سرتاسر جهان سفر و در مورد علم و موسسه‌ي تحقيقات پزشكي راديوم خود سخراني مي‌كرد. ماري يكي از معدود دانشمنداني بود كه به يكي از تاريخ‌سازترين كنفرانس‌هاي تاريخ علم در سال ۱۹۲۷ دعوت شد. اين كنفرانس با نام Solvay Conference on Electrons and Photons برگزار شد و علاوه بر ماري، بزرگاني همچون پلانك و اينشتين نيز در آن حضور داشتند.

همان‌طور كه گفته شد، موسسه‌ي تحقيقات راديوم يكي از بزرگترين دستاوردهاي اين دانشمند بزرگ و همسرش بود. آنها پس از كشف خواص پزشكي و درماني پرتوها، تصميم گرفتند تا پتنت متخصصد پزشكي آنها را ثبت نكرده و استفاده‌ي عموم از آن را آزاد اعلام كنند. آرزوي سال‌هاي پاياني عمر ماري نيز، تحقيقات هرچه بيشتر در مورد متخصصد پرتوافشاني در علوم پزشكي بود.

مدرك جايزه‌ي نوبل ماري كوري

راديوم در آن سال‌ها ارزشي در حدود ۱۲۰ هزار دلار براي هر گرم داشت كه در ارزش كنوني، ميليون‌ها دلار مي‌شود. ماري كوري تنها مي‌توانست يك گرم از اين ماده را براي تحقيقات سرطان تهيه كند. او در سال ۱۹۲۰ مصاحبه‌اي با ژورناليست مشهور آمريكايي ماري متينگلي ملوني مشهور به ميسي داشت. ميسي از ماري پرسيد كه آيا مي‌تواند كمكي به موسسه‌ي تحقيقاتي او داشته باشد. ماري در پاسخ تنها درخواست يك گرم راديوم كرد. در آن زمان شركت‌هاي آمريكايي حدود ۵۰ گرم راديوم غني‌شده داشتند.

در ماشين تصويربرداري X

از آن سال‌ها تاكنون، موسسه‌ي تحقيقات كوري (كه بعدا به اين نام تغيير كرد) موفقيت‌هاي متعددي را در زمينه‌هاي تحقيقاتي كسب كرد. ۳ نفر از متخصصان اين موسسه، موفق به دريافت جايزه‌ي نوبل شدند. آيرين و فردريك جوليوت كوري (همسر آيرين) جايزه‌ي شيمي را در سال ۱۹۳۵ كسب كردند و پير دي جنس نيز جايزه‌ي فيزيك را در سال ۱۹۹۱ به خود اختصاص داد. 

مرگ و ميراث ماندگار

ماري كوري در ۴ جولاي سال ۱۹۳۴ و در سن ۶۶ سالگي از دنيا رفت. دليل مرگ او، كم‌خوني آپلاستيك بود كه در مغز استخوان رشد مي‌كند. متخصص كارشناسان، تماس با مواد راديواكتيو را دليل ايجاد اين بيماري در كوري مي‌دانند. دانشمندان كنوني احتياط بسيار بالايي در تماس با اين مواد دارند. اما بزرگاني همچون ماري كوري اين احتياط را نداشتند. به‌همين دليل جزوه رايگان‌ها و يادداشت‌هاي او نيز به‌حدي حاوي مواد راديواكتيو هستند كه در جعبه‌هاي مخصوص نگهداري مي‌شوند.

ماري در كنار دو دخترش آرين و ايو

ماري كوري در گوستاني در پاريس در كنار همسرش دفن شد. حدود ۶۰ سال بعد و در سال ۱۹۹۵، بقاياي اجساد اين دو دانشمند بزرگ براي اداي احترام به معبد پانتئون در پاريس منتقل شد. او اولين زني بود كه به‌خاطر شايستگي‌هاي شخصي، افتخار دفن در اين محل را پيدا مي‌كرد.

ماري كوري در محافل و فرهنگ‌هاي مختلف به‌خاطر دستاوردهاي علمي مورد تحسين قرار گرفته است. در سال ۲۰۰۹، مجله‌ي New Scientist يك رأي‌گيري را براي انتخاب برترين بانوي تأثيرگذار تاريخ برگزار كرد. در اين رأي‌گيري، ماري كوري با ۲۵.۱ درصد در رتبه‌ي اول قرار گرفت درحال‌كه رقيب اصلي او روزالين فرانكلين ۱۴.۲ درصد رأي داشت.

تصويري از كنفرانس مشهور سولوي با دانشمندان متعدد و مشهور

دانشگاه‌هاي متعدد سرتاسر جهان، نشان‌هاي افتخاري خود را به ماري كوري داده‌اند. دانشگاه‌هاي لووف پلي‌تكنيك، فناوري ورشو، ياگيلونيا و آدام كميكويكز در لهستان، تعدادي از دانشگاه‌ها هستند. مكان‌هاي متعددي نيز به افتخار اين دانشمند و همسرش، كوري نام‌‌گذاري شده‌اند. يك ايستگاه مترو در پاريس، مركز تحقيقات هسته‌اي لهستان و يك سيارك و يك هواپيما از شركت مك‌دانل داگلاس هم نام كوري را يدك مي‌كشند.