چرا برخي افراد هرگز افزايش وزن پيدا نمي‌كنند؟
اين يكي از بي‌عدالتي‌هاي بزرگ زندگي است: برخي افراد براي حفظ وزن مناسب خود بايد مواظب غذاخوردنشان باشند؛ درحالي‌كه برخي ديگر تا دلشان مي‌خواهد شيريني مي‌خورند و همان نتيجه را به‌دست مي‌آورند. راز اين موضوع چيست؟ چرا برخي افراد دچار اضافه‌وزن نمي‌شوند؟
كاتلين ملانسون، استاد تغذيه و علوم غذايي در دانشگاه رود آيلند گفت: «پاسخ ساده‌اي براي اين پرسش وجود ندارد. عوامل ژنتيكي و تغذيه‌اي و حتي رفتاري وجود دارند كه در اين زمينه دخيل هستند و اندازه‌ي تأثير هركدام از اين عوامل در افراد مختلف متفاوت است.»
ادراك يكي از عوامل مهمي است كه با نوع بدن يا متابولسيم ارتباطي ندارد. ملانسون گفت بسياري از افراد كه به‌انديشه متخصصين مي‌رسد بدون افزايش وزن هرچه دوست دارند مي‌خورند، درواقع بيشتر از ساير ما غذا نمي‌خورند. براي مثال، دوست شما كه هر روز بستني مي‌خورد، ممكن است اين كالري‌هاي اضافه را با خوردن مقدار كمتري غذا در وعده‌هاي ديگر جبران كند يا شايد هنگام خوردن پيتزا، آن‌ها به‌آرامي مي‌خورند و پس از چند تكه سير مي‌شوند.
دكتر فرانك گرينوي، مدير ارشد پزشكي مركز پژوهش‌هاي زيست‌پزشكي پنينگتون گفت: «اگر كالري‌هاي اين افراد را اندازه بگيريد، ممكن است به‌اندازه‌اي كه فكر مي‌كنيد، غذا نخورند؛ درحالي‌كه آن‌ها ممكن است از غذاهاي پركالري بخورند، مانند افراد ديگر پرخوري نمي‌كنند.»
فعاليت بدني نيز ممكن است تأثيرگذار باشد؛ اما حتما لازم نيست در باشگاه انجام شود. ملانسون گفت:
برخي از افراد تحرك بيشتري دارند؛ حتي اگر لاخبار تخصصيا ورزش‌كار نباشند. براي مثال، آن‌ها ممكن است پرتحرك يا سريع و شغل فعالي داشته باشند يا تمام روز را به‌دنبال كودكان خود در حال حركت باشند. حتي شواهدي وجود دارد كه نشان مي‌دهد برخي از افراد ازانديشه متخصصين ژنتيكي اين تمايل را دارند كه بخواهند بدن خود را بيشتر حركت دهند. همچنين، آن حركت اضافي مي‌تواند باعث سريع‌ترشدن متابولسيم بدن شود يا بر ميزان انرژي‌اي اثر بگذارد كه بدن در طول روز مصرف مي‌كند.
هرچه بيشتر تحرك داشته باشيد، تعداد و ميزان فعاليت ميتوكندري‌هاي موجود درون سلول‌هاي عضلات شما بيشتر مي‌شود. ميتوكندري‌ها نيروگاه‌هايي هستند كه انرژي توليد و از انرژي براي حركت استفاده مي‌كنند. هرچه تعداد ميتوكندري‌ها بيشتر باشد، بدين‌معنا است كه كالري بيشتري سوزانده مي‌شود.
دكتر اينس باروسو پژوهشگري در دانشگاه كمبريج انگلستان است كه روي ژنتيك چاقي مطالعه مي‌كند. وي گفت:
شواهد كمي وجود دارد كه نشان دهد بدون ورزش برخي از افراد درمقايسه‌با ديگران كالري بسيار بيشتري مي‌سوزانند؛ اما ممكن است تفاوت‌هاي فيزيولوژيكي وجود داشته باشد كه به برخي افراد اجازه دهد به‌طور طبيعي و بدون رعايت محدوديت‌هاي شديد، مقدار كالري مصرفي را تعديل كنند.
آبشارها‌يي از سيگنال‌هاي عصبي و هورمون‌هاي در حال گردش در خون ما باهم تعامل و مشخص مي‌كنند كه گرسنه يا سير هستيم. به‌گفته‌ي ملانسون، اين «سيستم تنظيمي اشتها» نام دارد و ممكن است در برخي افراد درمقايسه‌با ديگران حساس‌تر باشد. يكي از هورمون‌هاي مهم درگير در اين سيستم لپتين است. هورمون لپتين به تنظيم مقدار غذايي كمك مي‌كند كه در دوره‌ي زماني طولاني و نه‌فقط وعده‌ي غذايي بعدي مي‌خوريم. بنابراين، فردي با سيستم حساس‌تر ممكن است در مهماني غذاي زيادي بخورد؛ اما براي چند روز آينده احساس سيري كند و غذاي كمتري بخورد. ملانسون اعتقاد دارد آن‌ها به‌طور خودكار مي‌توانند توازن انرژي خود را تنظيم مجدد كنند؛ زيرا سيستم سيگنال‌دهي اشتهاي آن‌ها مي‌تواند بگويد: «خُب، ما انرژي كافي را دريافت كرديم».
ژنتيك مي‌تواند در گرايش فرد براي افزايش يا كاهش وزن اثرگذار باشد. براساس مطالعه‌اي كه در سال ۲۰۱۹ در مجله‌ي PLOS Genetics منتشر شد، پژوهشگران بيش از ۲۵۰ منطقه‌ي ژني مختلف را پيدا كرده‌اند كه با چاقي ارتباط دارد. براي اين مطالعه، پژوهشگران ۱۶۲۲ فرد سالم داراي شاخص توده‌ي بدني (BMI) پايين را با ۱،۹۸۵ فرد دچار چاقي شديد و ۱۰،۴۳۳ فرد داراي وزن طبيعي (به‌عنوان گروه كنترل) مقايسه كردند. آن‌ها دريافتند شركت‌كنندگان لاغر ژن‌هاي مرتبط با چاقي كمتري داشتند؛ اما باروسو، يكي از نويسندگان مطالعه مي‌گويد: «ژن‌ها به‌تنهايي وزن شما را تعيين نمي‌كنند. ما ژن‌هايي پيدا نكرديم كه به‌طور انحصاري دربرابر چاقي محافظت يا فرد را مستعد به چاقي كنند. همچنين افرادي داريد كه عوامل ژنتيكي تعيين‌كننده‌ي چاقي دارند؛ اما چاق نيستند.»
درپايان، پاسخ پيچيده است: اين‌گونه نيست كه گرايش ما به افزايش وزن يا حفظ وزن فقط از قبل تعيين شده باشد؛ اما كاملا هم در كنترل ما نيست. به‌گفته‌ي ملانسون، هيچ كليد روشن و خاموش ژنتيكي وجود ندارد كه به برخي افراد اجازه دهد هرچه مي‌خواهند، بدون افزايش وزن بخورند و در همين زمان، گرايش به افزايش وزن لاخبار تخصصيا ناشي از كنترل‌نكردن خود نيست. اين وضعيت در بين افراد مختلف متفاوت است.
هم انديشي ها