راهنماي جامع مراقبت از خودرو

انجام دادن به‌موقع و صحيح سرويس‌هاي خودرو نه‌تنها ارزش وسيله‌ي نقليه را در طولاني‌مدت حفظ مي‌كند بلكه قابليت اطمينان و امنيت آن را هم حفظ مي‌كند. يك سرويس متداول خودرو شامل كارهايي است كه برخي از آن‌ها را نمي‌توان در منزل انجام داد و لازم است به مكانيك مراجعه شود. با وجود اين شناختن سرويس‌هاي خودرو و نحوه‌ي انجام‌گرفتن آن‌ها براي يك راننده مي‌تواند بسيار مفيد باشد. در ادامه در چهار بخش شامل فيلترها و مايعات، ترمزها و تسمه‌ها، سيستم الكتريكي و قسمت خارجي خودرو به شرح عمليات‌هاي مورد نياز در سرويس و نگه‌داري اتومبيل خواهيم پرداخت.

بسياري از سرويس‌هايي كه روي خودروها انجام مي‌شوند، مشترك هستند و در تمام دنيا به يك شكل انجام مي‌شوند. اما برخي از سرويس‌ها متفاوت است و بايد آن را بسته به نوع، برند و سال ساخت خودرو انجام داد. براي اين منظور بايد دفترچه‌ي راهنماي خودرو را حتما مطالعه كرد. در دفترچه‌ي راهنماي هر خودرويي گفته مي‌شود كه سرويس‌هاي آن خودرو در چه فواصلي بايد انجام شوند. يكي از سرويس‌هايي كه در هر مدل خودرو تفاوت دارد، زمان تعويض تسمه تايم است. تأخير در تعويض كردن تسمه تايم مي‌تواند باعث آسيب ديدن موتور خودرو و به‌خصوص سرسيلندر شود. 

اگر به دفترچه راهنماي خودرو دسترسي نداريد، به وب‌سايت سازنده مراجعه كنيد. 

زير كاپوت خودرو چندين مخزن پلاستيكي براي مايعات مختلف خودرو مانند روغن ترمز، آب رادياتور، مايع شيشه‌شور و روغن هيدروليك فرمان وجود دارد. هر يك از اين مخازن دو خط روي بدنه‌ي خود دارند كه حد پر و خالي مخزن را نشان مي‌دهد. اگر راننده در هنگام بازديد مخازن مشاهده كند كه مايع مخزني از حد حداقل مجاز پايين‌تر رفته است، بايد مايع را اضافه كند تا حدي كه سطح مايع به خط بالايي يعني حداكثر ميزان برسد. 

برخي از خودروها نيازمند نوع خاصي از مايع خنك‌كننده يا روغن ترمز هستند. براي دانستن اين اطلاعات بايد حتما به دفترچه‌ي راهنماي خودرو مراجعه كرد. براي پر كردن مايع ابتدا بايد در مخزن را باز كرد، سپس مايع را تا خط Full پر كرد و در مخزن را محكم بست. 

بهتر است فارغ از نوع خودرو، روغن موتور را هر ۵ هزار كيلومتر يك‌بار تعويض كنيد. براي اين كار بايد خودرو روي جك يا چاله برده شود و با باز كردن پيچ مشخص، روغن آن را تخليه كرد. سپس بايد فيلتر روغن را جدا كرد. پيش از نصب فيلتر روغن جديد بهتر است كمي روغن را با انگشت به واشر دور آن آغشته كرده و سپس فيلتر جديد را در جاي خود محكم كرد. مرحله‌ي بعدي بستن پيچ كارتل و سپس پر كردن روغن موتور است. 

هنگام پر كردن روغن موتور بايد ميزان و نوع روغن را از دفترچه‌ي راهنماي خودرو مطالعه كرد. خودروهاي مختلف ظرفيت روغن موتور متفاوتي دارند؛ در نتيجه حتما بايد ميزان دقيق را از دفترچه چك كرد.

فيلتر هواي موتور از ورود آلودگي‌ها و خاك به درون موتور جلوگيري مي‌كند. بيشتر فيلترهاي هوا را بايد سالي يك‌بار تعويض كرد. برخي فيلترها نيز در بازار وجود دارند كه نياز به تعويض آن‌ها نيست و تنها بايد تميز شوند. فيلتر هوا درون بخشي به نام هواكش نصب مي‌شود. هواكش در خودروهاي مختلف با استفاده از پيچ يا بست كليپسي قابل جداسازي است تا بتوان به فيلتر هوا دسترسي پيدا كرد.

پس از جدا كردن فيلتر كهنه، بايد فيلتر جديد را درون هواكش قرار داد و هواكش را به‌طور صحيح در جاي خود بست. 

عدد اكتان نشان‌دهنده‌ي مقاومت و پايداري بنزين در برابر فشار است. پيشرانه‌هايي كه ضريب تراكم بالايي دارند (مانند پيشرانه‌هاي توربوشارژر يا سوپرشارژر) معمولا به بنزين با اكتان بالا نياز دارند. استفاده از بنزين اكتان پايين در چنين خودروهايي مي‌تواند باعث خرابي پيشرانه و به وجود آمدن اشكالات متعدد در طول زمان شود. در اكثر خودروهايي كه نياز به بنزين اكتان بالا دارند، اين مسئله روي در باك نوشته مي‌شود. اگر چنين چيزي را در آنجا مشاهده نشود، بايد به دفترچه‌ي راهنماي خودرو رجوع كرد. 

فيلتر بنزين وظيفه‌ي جلوگيري از ورود خاك و ذرات اضافي به سيستم سوخترساني را بر عهده دارد. فيلتر بنزين را مي‌توان با دنبال كردن مسير سوخت از سمت باك تا محفظه‌ي موتور پيدا كرد. از انديشه متخصصين ظاهري فيلتر بنزين شبيه يك سيلندر استوانه‌اي است كه يك مجراي ورودي و يك خروجي دارد. هنگام جدا كردن فيلتر بنزين بهتر است يك ظرف زير آن گرفته شود تا اگر بنزين داخل آن شروع به بيرون ريختن كرد، بتوان نشتي را كنترل كرد. براي جدا كردن نگه‌دارنده‌ي فيلتر بنزين نيز مي‌توان از يك پيچ‌گوشتي ساده‌ي دو سو استفاده كرد. هنگام نصب فيلتر بنزين بايد به جهت نصب آن توجه كرد و اين مورد معمولا با يك علامت روي فيلتر نشان داده مي‌شود. 

سالي يك بار بايد آب رادياتور يا ضديخ را تخليه كرد. براي اين منظور در بعضي خودروها يك پيچ تخليه زير رادياتور قرار دارد و در ديگر مدل‌ها هم بايد با باز كردن شلنگ‌هاي رادياتور، ضديخ را تخليه كرد. سپس بايد در رادياتور را در بخش بالايي آن باز كرده و ضد خ و آب را اضافه كنيم. در اكثر خودروها ضديخ و آب را بايد با نسبت ۵۰/۵۰ مخلوط كرد ولي براي اطمينان بهتر است دفترچه‌ي راهنماي خودرو چك شود. مطالعه دفترچه‌ي راهنما از اين جهت حائز اهميت است كه ممكن است سازنده ضديخ خاصي را براي خودرو پيشنهاد كند. حجم مايع مورد نياز نيز در دفترچه‌ي راهنما قيد مي‌شود. 

باقي‌مانده‌ي حشرات روي رادياتور مي‌تواند تأثير منفي روي كارايي اين قطعه‌ي مهم داشته باشد. براي حل اين اشكال محلول‌هاي مخصوصي در بازار وجود دارند كه با اسپري كردن آن‌ها روي رادياتور به‌راحتي مي‌توان حشرات را پاك كرد. اين اسپري بايد ۲ دقيقه روي رادياتور باقي بماند و سپس مي‌توان آن را پاك كرد. برخورد اشياي تيز و سخت به رادياتور مي‌تواند به آن آسيب بزند پس هنگام پاك كردن بايد مراقب بود. 

بروز اشكال در سيستم ترمز مي‌تواند بسيار خطرناك باشد به همين علت اگر راننده احساس كند كه ترمزها كارايي كافي ندارند، بايد نسبت به تعويض لنت‌ها اقدام كند. اگر مالك بخواهد اين كار را در خانه انجام دهد، بايد خودرو را روي جك ببرد و چرخ‌ها را باز كند. مرحله‌ي بعدي جدا كردن كاليپر ترمز است كه اين كار با باز كردن دو پيچ سپس مي‌توان به‌راحتي لنت‌ها را از جاي خود درآورد. براي اينكه به‌راحتي بتوان پيستون‌هاي كاليپر را به عقب هل داد، مي‌شود از يك گيره‌ي C شكل يا از يك پيچ گوشتي به‌عنوان اهرم استفاده كرد. 

در هر سرويس دوره‌اي لازم است كه تسمه‌هاي خودرو بازديد و در صورت نياز تعويض شوند. هنگام قرار دادن تسمه‌ي جديد در جاي خود بايد دقت شود كه مسير تسمه به درستي دنبال شده و در جاي صحيح قرار داشته باشد.

با باز كردن كاپوت به‌راحتي مي‌توان شلنگ‌هاي پلاستيكي را بازديد كرد. اگر هرگونه پارگي يا ترك روي شلنگ مشاهده شود، بايد آن را تعويض كرد. هنگام جدا كردن شلنگ‌ها هم بايد توجه داشت كه زير آن‌ها يك ظرف گرفته شود كه مايع يا روغن به جاهاي ديگر نريزد. پيش از نصب شلنگ جديد هم بايد قطر و طول آن چك شود.

قطب‌هاي باتري گاه سولفاته مي‌شوند و جرم مي‌گيرند. اين جرم‌گيري مي‌تواند روند ارسال جريان برق را با اشكال مواجه كند. براي پاك كردن اين جرم‌ها ابتدا بايد قطب منفي باتري را آزاد كنيد. قطب‌هاي باتري با شل كردن پيچ بالاي آن‌ها به‌سادگي جدا مي‌شوند. سپس قطب مثبت را آزاد كنيد. براي زدودن جرم سولفات يك قاشق غذاخوري معادل ۱۳.۸ گرم جوش شيرين را با يك فنجان يا ۲۴۰ ميلي ليتر آب مخلوط كنيد و سپس با يك مسواك قطب‌هاي باتري را بشوييد. 

با استفاده از مسواك هم سر باتري‌ها و هم سر فلزي سيم‌ها را تميز كنيد. پيش از نصب دوباره‌ي سر باتري‌ها، آن‌ها را با دستمال خشك كنيد. سپس ابتدا سر مثبت و بعد سر منفي را در جاي خود نصب و محكم كنيد. 

براي مطالعه لامپ‌ها بايد از يك نفر بخواهيد جلوي خودرو بايستد. سپس اقدام به تست تك تك چراغ‌ها كنيد و از همراهتان بخواهيد به عقب خودرو برود تا چراغ‌هاي عقب را هم چك كند. در صورتي كه لامپي سوخته باشد، به‌سادگي مي‌توانيد با باز كردن درپوش پشت چراغ، به بخش لامپ‌ها دسترسي پيدا كرده و لامپ را تعويض كنيد. اگر در خودرويي تعويض لامپ به‌سادگي ميسر نباشد، بايد به راهنماي خودرو رجوع شود.

براي تعويض فيوزهاي سوخته ابتدا بايد دو جعبه فيوز خودرو را پيدا كرد. معمولا يكي از جعبه فيوزها در قسمت سمت چپ پاي راننده و ديگري درون كاپوت قرار دارند. براي اينكه بدانيد كدام فيوز به چه بخشي ارتباط دارد، بايد به دفترچه‌ي راهنما رجوع كنيد. هنگام جايگزين كردن فيوز سوخته هم دقت كنيد كه فيوز جديد داراي آمپر يكساني با فيوز قبلي باشد.

براي دسترسي به شمع‌ها بايد كاپوت را باز كرده و سپس كوئل را باز كنيد. پس از يافتن شمع بايد با آچار شمع مخصوص اقدام به باز كردن آن كنيد. بايد توجه داشت كه شمع‌هاي نو حتما پيش از نصب بازديد شوند و فاصله‌ي بين الكترود آن‌ها اندازه‌گيري شود. فاصله‌ي بين الكترود شمع را با ابزار اندازه‌گيري مخصوصي به نام فيلر اندازه مي‌گيرند و عدد دقيق آن براي هر خودرو در دفترچه‌ي راهنما آمده است. 

براي نصب شمع، ابتدا بايد آن را با دست در جاي خود قرار داد و تا جاي ممكن سفت كرد، سپس بايد با آچار شمع، آن را محكم كرد. 

اگر چراغ چك موتور خودرو روشن شود، براي دانستن دليل آن به يك دستگاه دياگ يا OBD نياز است. دستگاه دياگ با استفاده از درگاهي كه معمولا در پايين فرمان و زير پاي راننده يا درون داشبورد قرار دارد، به خودرو وصل مي‌شود و مي‌تواند كد خطاي مربوطه را بخواند. پس از نصب سوكت دياگ بايد كليد خودرو را در حالت On  قرار دهيد تا اسكن كردن كد خطا شروع شود.

در برخي دستگاه‌هاي دياگ، دستگاه كد خطا را براي شما توضيح مي‌دهد ولي در برخي دستگاه‌ها تنها يك كد نشان داده مي‌شود. بايد اين كد را يادداشت كرده و در سايت سازنده يا دفترچه‌ي راهنماي تعميرات مشاهده كنيد. هر يك از كدهاي خطا نشان‌دهنده‌ي بروز ايراد در يك بخش از خودرو هستند. كار با دستگاه دياگ سخت نيست و هر كسي مي‌تواند يك اسكنر OBD خريداري كند و با خود به همراه داشته باشد.

براي دانستن فشار باد مجاز تايرها بايد به ديواره‌ي تاير نگاه كرد. معمولا سازندگان تاير حداكثر فشار باد مجاز تاير را روي آن با واحد psi مي‌نويسند. اگر نتوانستيد اين عدد را روي تاير پيدا كنيد، معمولا برچسبي درون در يا روي ركاب سمت راننده وجود دارد كه اطلاعات فشار باد تاير روي آن نوشته مي‌شود. براي تنظيم باد تايرها ابتدا بايد درپوش نازل را باز كرد و فشارسنج را روي آن قرار داد. اگر عدد نشان‌داده‌شده روي فشارسنج كمتر از ميزان مجاز باشد، بايد با يك كمپرسور باد تاير را تا ميزان مجاز اضافه كرد. اگر فشار باد لاستيك‌ها كم‌تر از ميزان مجاز باشد، مصرف سوخت خودرو افزايش پيدا كرده و عمر لاستيك‌ها نيز كاهش پيدا مي‌كند.

يك راننده حتما بايد اطمينان حاصل كند كه تايرها در فواصل مشخص و ثابتي جابه‌جا شوند. تايرها به‌صورت ضربدري هم بايد جابه‌جا شوند كه ترتيب آن در شكل بالا كامل نشان داده شده است. دليل اصلي اين كار را بايد در استهلاك متفاوت تايرهاي جلو و عقب عنوان كرد. چون فشار ناشي از ترمزگيري روي چرخ‌هاي جلو بيشتر است در نتيجه، آ‌ن‌ها فرسايش بيشتري نسبت به چرخ‌هاي عقب دارند. اگر تايرها جهت‌دار نباشند، مي‌توانيد آن‌ها را به‌جز جلو و عقب كردن چپ و راست نيز كنيد. اما تايرهاي جهت‌دار را تنها بايد در جهت آج‌هاي آن‌ها نصب كنيد.

برف‌پاك‌كن‌ها از مهم‌ترين قطعات ايمني خودرو به شمار مي‌روند. زماني‌كه تيغه‌ي برف پاك‌كن‌ها آسيب ببيند يا شروع به پوسيدن كند، بايد فورا آن‌ها را تعويض كنيد. در بيشتر خودروها جدا كردن تيغه كار ساده‌اي است. اگر هنگام نصب برف پاك‌كن جديد به اشكال برخورديد، بايد به دفترچه‌ي راهنماي تعميرات خودرو رجوع كنيد.

شايد بسياري فكر كنند كه رنگ بدنه تنها براي زيبايي است اما رنگ نقش حفاظتي از بدنه را نيز بر عهده دارد و از بروز پوسيدگي جلوگيري مي‌كند. يكي از راه‌هاي مراقبت از رنگ خودرو استفاده از واكس است. بهتر است هر ۶ ماه يكبار بدنه را واكس بزنيد. براي اين كار ابتدا بايد خودرو به‌خوبي شسته شود. پس از خشك شدن بدنه بايد واكس را روي بدنه استفاده كرد. پس از خشك شدن واكس بايد با يك پارچه بدنه را پاك كرد.