روغن موتور چيست ؛ وظايف، انواع، زمان تعويض و هر آنچه بايد درباره روغن موتور بدانيد

هر زمان كه پيشرانه خودرو شما فعال و روشن باشد، محصولات جانبي حاصل از احتراق، شروع به آلوده‌كردن روغن موتور مي‌كنند. اگر اين آلودگي‌ها جمع شوند، مي‌توانند به‌صورت لجن‌ و رسوبات در قسمت‌هايي از پيشرانه كه تميز‌كردن آن‌ها دشوار است، ته‌نشين شوند. استفاده از روغن موتور بي‌كيفيت يا غفلت از تعويض روغن موتور در فواصل منظم نيز منجر به تشكيل اين لجن‌هاي چسبنده مي‌شود.

اگر اجزاي داخل پيشرانه و مسيرهاي حركت روغن در آن آلوده باشد، عملكرد، كارايي و همچنين مصرف سوخت خودرو ممكن است تحت‌تأثير قرار گيرد. علاوه بر اين، رسوبات چسبنده گرماي داخل پيشرانه را به دام مي‌اندازد كه باعث ناكارآمدي مي‌شود و بار اضافي را بر پيشرانه مي‌افزايد.

روغن موتور چيست؟

انواع روغن موتور

فوايد روغن موتور

زمان تعويض روغن موتور

تعويض روغن موتور

ساكشن روغن موتور

بهترين روغن موتور ايراني

بهترين روغن موتور خارجي

ارزش روغن موتور

هر روغن موتور از دو جزء متمايز تشكيل شده است: جزء اول پايه اصلي روغن و جزء دوم افزودني‌هايي است كه به تركيب اصلي اضافه مي‌شود تا محصول نهايي حاصل شود. تفاوت اصلي روغن موتورهاي معمولي و سنتتيك در تركيب پايه آن‌ها است. تركيب پايه در روغن موتورهاي معمولي از نفت خام به‌دست مي‌آيد؛ درصورتي كه تركيب پايه روغن‌هاي سنتتيك را تركيبات شيميايي ساخت بشر تشكيل مي‌دهد. اين نحوه ساخت كاملا متفاوت باعث ايجاد خواص برتر در روغن‌هاي سنتتيك شده است.

براي درك خواص برتر روغن‌هاي سنتتيك، ابتدا بايد با وظايف اصلي روغن موتورها آشنا شويم. روغن‌ها دو وظيفه اصلي دارند: روان‌كاري و خنك‌كاري. در بخش روان‌كاري، لايه‌اي از روغن سطح اجزاي مختلف پيشرانه را مي‌پوشاند تا از اصطكاك اجزا با يكديگر جلوگيري كند. در اين بخش، ضخامت لايه روغن بسيار مهم است و اين لايه نبايد خيلي نازك يا خيلي ضخيم باشد. ضخامت اين لايه به دماي كاري پيشرانه وابستگي زيادي دارد كه اين امر ناشي از خواص اجزاي تشكيل‌دهنده روغن است. به‌منظور خنك‌كاري و همين‌طور روان‌كاري پيشرانه خودرو، نياز است روغن درون اجزاي مختلف جريان داشته باشد.

جريان مناسب روغن تابع يكي از خواص اصلي روغن يعني ويسكوزيته (گران‌روي) است. هرچه ويسكوزيته بيشتر باشد، چسبندگي افزايش و جريان روغن كاهش مي‌يابد و با كاهش ويسكوزيته، لغزندگي و جريان روغن هر دو افزايش مي‌يابند. به‌خاطر بسپاريد كه لغزندگي زياد از تشكيل لايه روغن با ضخامت مناسب روي اجزاي موتور مانع مي‌شود. ويسكوزيته نيز خود تابعي از دما است و مقدار آن ممكن است با تغييرات اندك دما به ميزان زيادي تغيير كند. هرچه ويسكوزيته روغن موتورها به تغييرات دمايي واكنش كمتري نشان دهند، آن روغن مناسب‌تر است.

روغن موتور در دو نوع نفت‌پايه و مصنوعي توليد مي‌شود. روغن‌ها معمولا تركيبي از فرمول‌هاي شيميايي مختلف، نظير هيدروكربن‌ها و پلي‌اينترنال الفين‌ها و پلي‌آلفا الفين‌ها هستند. يكي از مشخصه‌هاي مهم‌ فيزيكي روغن‌ها ويسكوزيته يا گران‌روي آن‌ها است. روغن موتور بايد به‌اندازه‌اي ضخيم باشد كه بتواند به‌خوبي سطوح را بپوشاند و بايد به‌اندازه‌اي سيال باشد كه بتواند به‌سادگي از شيارها و لوله‌هاي باريك عبور كند. ويسكوزيته روغن‌ها تابعي از دما است. در اكثر روغن‌ها، با افزايش دما ويسكوزيته كاهش و با كاهش دما ويسكوزيته افزايش مي‌يابد. به‌همين‌دليل، روغني كه در پيشرانه‌ها استفاده مي‌شود، در بازه وسيعي از دماها عملكرد مناسبي بايد داشته باشد تا در گرماي تابستان و سرماي زمستان خودرو دچار اشكال نشود.

اكثر خودروهاي موجود در بازار از روغن‌هاي نفت‌پايه استفاده مي‌كنند؛ اما روغن مناسب خودروهاي به‌روزتر، به‌ويژه خودروهاي اسپرت، روغن‌هاي مصنوعي (سينتتيك) است. اگر بدون اطلاع از پيشنهاد شركت سازنده خودرو و نوع روغن سازگار با آن، روغن موتور را تعويض كنيد، به‌احتمال بسيار زياد پيشرانه خودرو خود را دچار اشكال خواهيد كرد. حقيقت اين است روغن‌هاي مصنوعي فقط مناسب پيشرانه‌هايي هستند كه به‌طور خاص براي كاركرد با اين نوع روغن طراحي شده‌اند. از اشكالات شايعي كه ممكن است با اين عمل براي پيشرانه به‌وجود بيايد، روغن‌سوزي و مشاهده خروج دود آبي از اگزوز است.

درحقيقت، دليل برتري روغن‌هاي سينتتيك بر روغن‌هاي معمولي در خاصيت ويسكوزيته آن‌ها خلاصه مي‌شود. به‌همين‌منظور، يكي از آزمايش‌هاي رايج ساده سرد‌كردن روغن‌ها تا دماهاي بسيار پايين (حدود ۳۰ تا ۴۰ درجه سلسيوس زير صفر) و مقايسه ويسكوزيته آن‌ها است كه در اين تست همواره روغن‌هاي سنتتيك عملكرد درخشاني داشته‌اند. دليل اين عملكرد مطلوب را بايد در مولكول‌هاي چنين روغن‌هايي جست‌وجو كرد. به‌عبارت‌ديگر‌، روغن‌هاي سنتتيك ساختار مولكولي يكنواخت‌تري دارند (شبيه تيله) كه اين ساختار به مولكول‌ها اجازه مي‌دهد تا به‌سادگي روي هم بلغزند؛ درصورتي‌‌‌كه مولكول‌هاي روغن‌ معمولي را مي‌توان به تاس‌هايي تشبيه كرد كه براي لغزيدن روي يكديگر با اشكال مواجه هستند.

طي تحقيقات، ۶۰ درصد از عيوب پيشرانه خودروها در مواقعي رخ مي‌دهد كه دماي هوا پايين و راننده در حال استارت‌زدن براي روشن‌كردن خودرو است. در اين لحظه، اگر روغن موتور مناسب نباشد،نمي‌تواند به‌خوبي روان‌كاري كند و لايه‌اي ضخيم از روغن كه دراثر سرما روي اجزاي موتور تشكيل شده است، موجب آسيب‌رساندن به پيشرانه در لحظه استارت خواهد شد.

البته ارزش گران روغن‌هاي سنتتيك بزرگ‌ترين ايراد آن‌ها است كه شايد بتوان با وجود مزايايي، ازجمله كاهش مصرف سوخت و افزايش عمر اجزاي پيشرانه و ايجاد‌نكردن ته‌نشين در پيشرانه از آن چشم‌پوشي كرد.

اگر تابه‌حال به ظرف روغن موتور نگاه كرده باشيد، حتما متوجه اعداد و ارقام چاپ‌شده روي آن شده‌ايد. اين اعداد بيانگر گريد روغن هستند و ازطريق آن مي‌توانيد روغن مناسب پيشرانه خود را انتخاب كنيد. گريد روغن‌ها را جامعه مهندسان خودرو (Society of automotive Engineers) تعيين مي‌كند كه حروف SAE درج‌شده در گريد روغن‌ها برگرفته از همين نكته است.

جامعه مهندسان خودرو (SAE) گريد هر روغن را با دو عدد بيان مي‌كند: عدد اول، بيانگر ميزان ويسكوزيته در دماي پايين و عدد دوم، بيانگر ويسكوزيته در دماي بالا (معمولا متوسط دماي كاركرد پيشرانه) است. براي مثال، روي ظرف روغن عبارت SAE ۱۰W-۴۰ حك شده است. ۱۰W بيان مي‌كند ويسكوزيته اين روغن در دماي پايين برابر دَه و در دماي بالا برابر چهل است.

تقسيم‌بندي گريد روغن‌ها از صفر آغاز مي‌شود و با فواصل پنج تا دَه‌تايي افزايش مي‌يابد. براي مثال، احتمالا روغن‌هايي با گريدهاي ۰، ۵، ۱۰، ۱۵، ۲۰، ۲۵، ۳۰، ۴۰، ۵۰، يا ۶۰ ديده‌ايد. پس از اعداد ۰، ۵، ۱۰، ۱۵ يا ۲۵، حرف W نوشته شده كه بيانگر زمستان است. هرچه عدد قبل از حرف W كوچك‌تر باشد، آن روغن در دماهاي پايين بهتر جريان مي‌يابد يا به‌بيان‌بهتر، ويسكوزيته كمتري دارد.

ازلحاظ گران‌روي، روغن‌ها به دو دسته تقسيم مي‌شوند:

• روغن تك‌درجه‌اي (Monogreade)
• روغن چند‌درجه‌اي (Multigrade)

روغني كه گريد آن‌ تنها با يك عدد (مثلا ۱۰) مشخص مي‌شود، روغن تك‌درجه‌اي نام دارد و روغني كه گريد آن‌ با چند عدد (مثلا SAE ۱۰W-۴۰) مشخص مي‌شود، روغن‌ چند‌درجه‌اي است. استفاده از روغن‌هاي چهارفصل در خودروهاي امروزي امري عادي است. در تركيب اين روغن‌ها، افزودني‌هايي وجود دارد كه به آن‌ها اجازه مي‌دهد در بازه‌هاي گسترده‌تري از دما عملكرد مناسبي داشته باشند. استفاده از اين روغن‌ها مالك خودرو را از تعويض روغن با تغيير فصل بي‌نياز مي‌كند.

روغن‌هاي حاوي افزودني

بعضي از توليدكنندگان روغن موتور روغن‌هايي به سبد توليدات خود افزوده‌اند كه حاوي تركيبات شيميايي مختلف به‌منظور تميز‌كردن قطعات داخلي پيشرانه و جلوگيري از خوردگي و خنثي‌سازي تركيبات اسيدي است.

براي مثال، تا سال ۱۹۷۰ استفاده از تركيب موليبديوم دي‌سولفيد در روغن موتور براي كاهش اصطكاك و خوردگي مرسوم بود. به‌علاوه، در گذشته به‌سبب وجود سرب در سوخت‌ها استفاده از روغن‌هاي حاوي تركيبات روي امري عادي محسوب مي‌شد. باوجوداين، همچنان نقش بهبوددهنده بسياري از افزودني‌ها ازلحاظ علمي اثبات نشده و شايد فقط استراتژي بازاريابي توليدكنندگان براي فروش بيشتر محصولات باشد.

اگر تا‌به‌حال به مغازه‌هاي تعويض روغني در شهر خود رفته‌ايد و قفسه‌هاي مربوط به روغن موتور را مطالعه كرده‌ايد، احتمالا از تعداد انتخاب‌هاي مختلف شوكه يا حتي غافل‌گير شده‌ايد. برندهاي مختلف، مقادير مختلف، وزن‌هاي مختلف و حتي انواع مختلف روغن موتور وجود دارد. چگونه مي‌توانيد بدانيد كدام‌يك از اين روغن موتورها براي خودروتان مناسب است؟

درواقع آن‌قدرها هم كه به‌انديشه متخصصين مي‌رسد، اين كار دشوار نيست. اگر به دفترچه راهنماي خودرو خود مراجعه كنيد، متوجه مي‌شويد چه نوع روغن موتوري براي خودرو نياز است، هر چند وقت يك بار بايد آن را تعويض كنيد و چه مقدار روغن بايد در هر بار استفاده در پيشرانه بريزيد. همه اين‌ها ارقام مهمي هستند كه بايد بدانيد؛ اما ممكن است دفترچه راهنماي خودرو شما به اين موضوع اشاره نكرده باشد. شايد مهم‌ترين كار در چنين شرايطي، انتخاب روغن موتور جديد باشد؛ زيرا مي‌تواند تأثير بسزايي بر سلامت پيشرانه خودرو شما بگذارد.

آيا همه روغن‌ها يكسان هستند؟ اگر بخواهيم كوتاه پاسخ دهيم، اصلا يكسان نيستند. درادامه، انواع روغن موتور و مزاياي انواع روغن موتورها و موارد مرتبط با آن را مطالعه مي‌كنيم. به‌طوركلي ازانديشه متخصصين شيوه توليد، چهار نوع مختلف روغن موتور وجود دارد:

روغن‌هاي معدني در انواع درجات گران‌روي و سطوح كيفيت فرموله مي‌شوند. اين روغن‌ها براي خودروهاي داراي طراحي پيشرانه ساده و رانندگان با سبك رانندگي معمولي توصيه مي‌شوند. به رانندگاني كه سبك رانندگي متنوعي دارند، توصيه مي‌شود از روغن‌هاي سنتتيك يا مصنوعي استفاده كنند؛ زيرا آن‌ها عمر طولاني‌تري دارند و فاصله تخليه روغن نيز زياد است!

روغن موتور مينرال يا معدني يا معمولي از نفت خام توليد شده است كه از زير زمين خارج و سپس در كارخانه تصفيه مي‌شود. افزودني‌ها و فرايندهاي مختلف براي بهبود ويسكوزيته (گران‌روي) و خواص محافظتي پيشرانه انجام و سپس بسته‌بندي و براي استفاده در پيشرانه خودرو به مشتريان فروخته مي‌شود. 

روغن موتور مينرال ويژگي‌هاي مثبت و منفي دارد كه درادامه به آن‌ها اشاره مي‌كنيم. بزرگ‌ترين جنبه مثبت اين نوع روغن موتور هزينه است. روغن موتور مينرال گزينه‌اي بسيار ارزان‌ارزش براي محافظت از پيشرانه خودرو شما و كار‌كردن روان آن به‌شمار مي‌رود. اين روغن موتور تاحدودي مؤثر است و شايد بتوان گفت اين روزها هيچ روغن موتور بدي در بازار وجود ندارد. تا زماني كه حجم و مقدار مناسب روغن موتور را براي ريختن در پيشرانه بدانيد، مي‌توانيد عملكرد مناسبي را از خودرو انتظار داشته باشيد.

با‌اين‌حال، معايب روغن موتور معدني بيشتر از انواع ديگر است. به‌دليل وجود مواد طبيعي، اين روغن‌ها به تصفيه كمتري تمايل دارند. افزون‌براين، آن‌ها حفاظت كمتري درمقايسه‌با انواع ديگر دارند؛ به‌همين‌دليل، نمي‌توانند از وقوع آسيب‌هاي احتمالي در پيشرانه جلوگيري كنند.

روغن‌هاي سنتتيك يا مصنوعي از انديشه متخصصين شيميايي مهندسي شده‌اند؛ بنابراين، مولكول‌هاي روغن از انديشه متخصصين شكل يكنواخت‌تر هستند و ناخالصي كمتر و خواص بهتري درمقايسه‌با روغن‌هاي معدني دارند. ازآنجاكه روغن‌هاي مصنوعي با افزودني‌هاي با عملكرد بهتر فرموله مي‌شوند، تمايل دارند در شديدترين شرايط دمايي، چه بالا و چه پايين، بهتر عمل كنند.

روغن موتور سنتتيك يا كاملا مصنوعي كاملا در كارخانه يا آزمايشگاه توليد مي‌شود؛ به‌همين‌دليل، آن‌ها تمايل دارند كه با پيشرانه خودرو بسيار سازگارتر باشند. هنگامي كه همه مواد استانداردهاي بسيار سخت‌تري داشته باشند، كنترل فرايندهاي توليد آسان‌تر است. بنابراين، روغن موتورهاي سنتتيك بيشتر تصفيه شده‌اند و در كل براي پيشرانه بهتر هستند.

اين كار به‌معناي واقعي كلمه هزينه دارد. روغن موتور تمام سنتتيك گران‌تر از روغن معمولي است. به‌طوركلي، مي‌توانيد انتظار داشته باشيد كه درصورت استفاده از روغن كاملا مصنوعي، بسته به نوع خودرو و ظرفيت آن، مبلغ زيادي براي تعويض روغن پرداخت كنيد. روغن‌هاي مصنوعي ماندگاري بيشتري دارند و مدت زمان و فاصله بيشتري از روغن‌هاي معمولي طول مي‌كشد تا به تعويض نياز داشته باشند.

روغن‌هاي نيمه‌سنتتيك از تركيب روغن‌هاي مصنوعي و معدني براي مقاومت بيشتر دربرابر اكسيداسيون در‌مقايسه‌با روغن معدني استفاده مي‌كنند و در‌عين‌حال ويژگي‌هاي عالي درجه حرارت پايين را براي پيشرانه خودرو شما فراهم مي‌كنند.

روغن‌هاي تركيبي يا روغن موتور نيمه‌سنتتيك نوعي روغن هستند كه از مواد مصنوعي و طبيعي توليد مي‌شوند. به‌عبارت‌ديگر، تركيبي از روغن‌هاي معمولي و مصنوعي است كه سعي مي‌كنند برخي از مزاياي هر دو را داشته باشند و در‌عين‌حال معايب آن‌ها را كاهش دهند.

نتايج تقريبا همان چيزي است كه انتظار داريد: اين روغن‌ها محافظت و عملكرد بهتري از روغن موتور معمولي ارائه مي‌دهند؛ اما نه به خوبي روغن موتور كاملا سنتتيك. طول عمر آن‌ها كمي بيشتر از روغن‌هاي معمولي است؛ اما نه به‌اندازه روغن موتور سنتتيك. از انديشه متخصصين هزينه، آن‌ها كمي گران‌تر از روغن موتور مينرال و كمتر از روغن موتور سنتتيك هستند. به‌طوركلي، اين روغن موتورها براي كساني مناسب است كه به‌دنبال كاهش هزينه هستند؛ اما مي‌خواهند به خودرو هم كمك بيشتري كنند.

روغن‌هاي مخصوص خودروهاي با كاركرد زياد براي خودروهاي قديمي يا خودروهاي جديد با كاركرد بيش از ۱۰۰،۰۰۰ كيلومتر طراحي شده‌اند. اين روغن‌ها با تركيب خاصي از مواد افزودني و فرمولاسيون به كاهش سوختن روغن موتور و جلوگيري از نشت روغن كمك مي‌كنند. هميشه از دستورهاي موجود در دفترچه راهنماي وسيله نقليه خود پيروي كنيد تا مشخصات صحيح روغن موتور، درجه ويسكوزيته و فاصله زماني يا مسافتي تخليه روغن براي پيشرانه خودرو شما مشخص شود.

روغن موتور خودروهاي با كاركرد زياد، تركيبي از افزودني‌هاي منحصربه‌فرد دارد كه براي محافظت از آب‌بندي پيشرانه طراحي شده‌ است و به‌نوبه خود به جلوگيري از تبخير روغن و بهبود عملكرد كلي پيشرانه كمك مي‌كند. براي خودروهايي كه كاركرد زيادي دارند، اين حفاظت اضافي بسيار مهم است؛ زيرا سوختن روغن كمي اشكال ايجاد مي‌كند و باعث سايش بيشتر پيشرانه و كاهش طول عمر آن مي‌شود. اگر با خودرويي با كاركرد بيش از ۷۵،۰۰۰ مايل رانندگي مي‌كنيد، به‌شدت توصيه مي‌شود از چنين روغني استفاده كنيد.

پيشرانه خودرو قطعات متحرك بسيار زيادي دارد كه با يكديگر در تماس‌ هستند. همان‌طوركه احتمالا مي‌دانيد، هرگاه سطح دو جسم متحرك با يكديگر در تماس باشد، براثر نيروي اصطكاك علاوه‌بر افزايش دماي دو جسم، سطوح آن‌ها دچار خوردگي و سايش مي‌شود. به‌علاوه، نيروي اصطكاك ممكن است سبب اتلاف انرژي در پيشرانه‌ شود. در اين وضعيت، بهترين و مؤثرترين راه براي جلوگيري از ايجاد سايش و افزايش دما و اتلاف انرژي، استفاده از روان‌كارها است.

روغن موتور به‌عنوان يكي از انواع روان‌كارهاي مايع در پيشرانه خودروها شناخته مي‌شود. اين روغن ازطريق سيستم روغن‌كاريِ تعبيه‌شده در پيشرانه به بخش‌هاي حياتي پمپ مي‌شود تا بتواند وظايف خود را به بهترين شكل انجام دهد. مهم‌ترين وظايف و مزاياي استفاده از روغن موتور و سيستم روغن‌كاري در پيشرانه خودروها عبارت‌اند از:

• به‌حداقل‌رساندن اتلاف قدرت ناشي از اصطكاك ميان قطعات متحرك
• كاهش ساييدگي و خوردگي سطوح و قطعات
• خنك‌كاري پيشرانه
• كاهش ارتعاشات پيشرانه
• تميزكاري قطعات پيشرانه
• كمك به آب‌بندي رينگ پيستون به‌منظور جلوگيري از نشت گازهاي درون سيلندر

تعويض‌روغني‌ها معمولا مي‌گويند كه زمان مناسب براي تعويض روغن موتور هر پنج‌هزار كيلومتر يا هر سه ماه يك‌ بار است (هركدام زودتر فرا‌برسد). بايد بگوييم حرف درستي است؛ اما نه براي همه خودروها! فناوري ساخت پيشرانه و نحوه‌‌ي رانندگي با خودرو و حتي نوع روغن موتور استفاده‌شده در تعيين زمان مناسب تعويض روغن موتور خودرو بسيار مهم است؛ به‌طوري‌كه مثلا برخي خودروسازان هر پنج‌هزار كيلومتر را معادل هر شش ماه در انديشه متخصصين مي‌گيرند؛ اما برخي ديگر معتقدند در هر دوازده‌هزار كيلومتر يا هر يك‌ سال بايد روغن موتور را تعويض كرد.

همان‌طوركه گفتيم، فناوري ساخت پيشرانه نيز در تعيين زمان مناسب تعويض روغن موتور مهم است. براي مثال، پيشرانه‌هايي كه از سيستم توربوشارژ استفاده مي‌كنند، ممكن است زودتر از ساير پيشرانه‌هاي تنفس طبيعي به تعويض روغن موتور نياز داشته باشند. حتي نوع سوخت هم مي‌تواند در تعيين زمان تعويض روغن موتور خودرو مؤثر باشد. به‌عنوان نمونه، پيشرانه‌هاي ديزلي معمولا در بازه زماني بيشتري (درمقايسه‌با پيشرانه‌هاي بنزيني) به تعويض روغن موتور نياز دارند.

پس بهترين زمان تعويض روغن موتور چيست؟ جواب ما واضح است: بهترين زمان تعويض روغن خودرو كه از آن به‌عنوان «زمان طلايي تعويض روغن موتور» نيز ياد مي‌كنند، دقيقا همان چيزي است كه در دفترچه راهنماي خودرو ذكر شده است. پس به حرف افراد غيرمتخصص گوش ندهيد و روغن موتور را طبق دفترچه راهنماي خودرو تعويض كنيد.

براي تعويض روغن موتور، پيشرانه خودرو‌‌ را خاموش و خودرو را روي سطحي صاف و بدون شيب پارك كنيد و مطمئن شويد پيشرانه براي حداقل پنج دقيقه خاموش باشد. گيج روغن يا ميله تراز‌‌ را برداريد و تميز كنيد. كاپوت‌‌ خودرو را باز كنيد و ميله تراز روغن‌‌ را برداريد و با پارچه‌اي تميز، روغن روي آن را پاك كنيد. در اين مرحله، بايد سطح روغن‌‌ داخل كارتل پيشرانه را چك كنيد. به‌آرامي ميله تراز‌‌ را تا انتها در مخزن فرو كنيد و دوباره بيرون بياوريد. سطح روغن بايد بين خطوط مشخص‌شده ميله تراز (بين حداقل و حداكثر) باشد. اگر سطح روغن به علامت پايين ميله نزديك باشد، نياز است كه روغن موتور خودرو‌‌ را بيشتر كنيد.

هم‌اكنون، نوبت اين است كه روغن‌‌ را اضافه كنيد. براي اين كار، درپوش پيشرانه را برداريد. مقداري روغن در آن بريزيد و منتظر بمانيد تا به انتهاي پاييني پيشرانه در داخل كارتل برسد. بعد دوباره سطح روغن‌‌ را بسنجيد. دقت كنيد كه بيش‌از‌حد روغن درون آن نريزيد.

چرا بايد سطح روغن را ارزيابي كنيم؟

روغن براي پيشرانه مانند خون براي بدن انسان است و پيشرانه بدون وجود روغن موتور نمي‌تواند فعاليت كند. روغن موتور مثل بالشي است كه بين اجزاي متحرك پيشرانه قرار مي‌گيرد؛ چون از برخورد آن‌ها باهم جلوگيري و از فرسودگي يا پارگي آن‌ها جلوگيري مي‌كند.

پيشرانه‌هاي امروزي حدود يك ليتر روغن به‌ازاي هر پنج‌هزار كيلومتر مسافت مصرف مي‌كنند؛ بنابراين، لازم است كه سطح روغن موتور را در مواقع لازم بسنجيد و درصورت نياز، ميزان آن را بيشتر كنيد. بهترين زمان براي اين كار، هر ماه و قبل از رفتن به مسافرت‌هاي طولاني است.

روشي قديمي و منسوخ‌شده براي ساكشن روغن موتور وجود دارد كه اين روش استفاده از پيچ كارتل موتور است؛ اما امروزه در تعميرگاه‌هاي به‌روز و مجهز، استفاده از دستگاه ساكشن روغن مرسوم است. مكانيزم ساكشن روغن ايجاد خلأ با باد و در‌نهايت مكش روغن از انتهاي مخزن روغن موتور خودرو است كه از اين طريق عمليات ساكشن روغن به‌راحتي و بدون نياز به بازوبسته‌كردن پيچ كارتل

مزاياي استفاده از دستگاه ساكشن روغن موتور عبارت‌اند از:

• با درانديشه متخصصينگرفتن استاندارد روز دنيا، نيازي به چال نيست
• تميزبودن محيط پارك خودرو با درانديشه متخصصينگرفتن اينكه برخي كارتل‌ها ضربه خورده‌ و ناصاف شده‌اند و نشتي روغن دارند و با بازوبسته‌كردن پيچ كارتل، آسيب بيشتري مي‌بينند.
• انجام‌دادن عمليات مكش و تخليه روغن از روي پيشرانه خودرو
• تميزبودن محل و نريختن روغن سوخته در تعميرگاه
• اندازه‌گيري‌كردن كامل روغن و اطمينان‌داشتن از ميزان كاهش روغن
• مشاهده روغن سوخته تخليه‌شده و نشان‌دادن وضعيت سلامت خودرو در زمينه مخلوط‌نبودن روغن با آب يا مواد ديگر
• بازو‌بسته‌نكردن پيچ كارتل
• استفاده آسان براي تخليه روغن كهنه انواع خودرو

سه عامل زير در انتخاب روغن موتور، مهم است:

• شاخص گران‌روي يا SAE
• شاخص API
• روش ساخت روغن موتور: معدني، نيمه سنتتيك، سنتتيك

براي پيدا‌كردن باكيفيت‌ترين روغن موتورهاي موجود در بازار، دو انتخاب پيش روي ما وجود دارد: روغن موتورهاي ايراني و روغن موتورهاي خارجي. الف، شل، توتال، كاسترول، ليكومولي و… در فهرست برندهاي برتر روغن موتور دنيا قرار مي‌گيرند؛ اما وجود تجربه و نيروي متخصص باعث شده است روغن موتورهاي ايراني هم تمام استانداردهاي بين‌المللي را كسب كنند و جزو روغن موتورهاي باكيفيت‌ موجود در بازار باشند.

شركت نفت بهران (Behran) يكي از شركت‌هاي نفتي قديمي ايران به‌شمار مي‌رود و بيش از پنجاه سال است كه در زمينه تحقيق و توليد فراورده‌هاي نفتي فعاليت مي‌كند. شركت بهران تا قبل از سال ۱۳۷۰ با نام پالايش روغن بهران فعاليت مي‌كرد. اين شركت به پشتوانه سابقه طولاني در بازار روان‌كاري و فراورده‌هاي نفتي، توانسته است به يكي از برندهاي بزرگ‌ و معتبر روغن موتور ايراني تبديل شود. اين سابقه طولاني و كيفيت مطلوب محصولات باعث شده است بهران جايگاه ثابت را در فهرست بهترين برند روغن موتور ايراني داشته باشد.

شركت بهران امروز در توليد فراورده‌هايي ازقبيل روان‌كار خودروهاي بنزيني و ديزلي، روغن‌هاي صنعتي، پارافين، گريس، ضديخ‌هاي خودرو و صنعتي، مكمل‌هاي سوختي و ساير محصولات تكميلي فعاليت مي‌كند. شركت بهران بيش از نيمي از سهم بازار روان‌كارهاي خودرو و بيش از يك‌سوم سهم بازار روغن‌هاي صنعتي را در‌اختيار دارد. ازجمله محصولات اين شركت در بازار مي‌توان به روغن موتور تكتا و، رخش و سوپر رانا اشاره كرد.

پالايشگاه نفت سپاهان در سال ۱۳۷۱ به‌عنوان يكي از پالايشگاه‌هاي اصفهان شروع به فعاليت كرد. در سال ۱۳۸۱ اين واحد پالايشگاهي واگذار شد و به شركت نفت سپاهان (سهامي خاص) تغيير نام داد. شركت نفت سپاهان از آغاز تأسيس به‌موازات توليد روغن موتورهاي ديزلي و بنزيني، با برآورد ظرفيت تقاضاي داخلي روغن پايه اكستراكت و اسلاك واكس مازاد توليدي را صادر كرد. شركت اسپيدي يكي از شركت‌هاي پايه نفت سپاهان است كه انواع روغن موتور، روغن جعبه‌دنده، روغن موتورسيكلت و... را توليد مي‌كند. 

به‌ادعاي شركت نفت سپاهان، اسپيدي بزرگ‌ترين و مدرن‌ترين توليدكننده روغن پايه در خاورميانه است. حجم توليد و كيفيت چشمگير محصولات باعث شده است اسپيدي هم در ميان بهترين برندهاي روغن موتور ايراني جاي داشته باشد. در دسته روغن‌هاي موتوري، اسپيدي انواع روغن موتورهاي بنزيني، ديزلي، دوگانه‌سوز، ويژه (ژنراتورها، تراكتور و لوكوموتيو) و پيشرانه‌هاي دوزمانه را توليد كرده است. ازجمله محصولات اين شركت در بازار مي‌توان به روغن موتور پلاتينيوم و گولدن اشاره كرد.

شركت نفت ايرانول كه عمده فعاليتش در حوزه روغن موتور و گريس و روان‌كار است، در سال ۱۳۸۱ و با واگذاري پالايشگاه‌هاي تهران و آبادان به بخش خصوصي تأسيس شد. ايرانول هم‌اكنون براي انواع پيشرانه‌هاي ديزلي و بنزيني، دوگانه‌سوز و موتورسيكلت‌ها روغن توليد مي‌كند. كيفيت محصولات و تنوع آن‌ها باعث شده است شركت ايرانول هم جزو گزينه‌هاي بهترين برند روغن موتور ايراني باشد. 

همچنين، روغن پيشرانه‌هاي دريايي (قايق‌ها)، گريس، ضديخ و ضدجوش از ساير محصولات ايرانول است. ازجمله محصولات اين شركت در بازار مي‌توان به روغن موتور ريسينگ و رونيا اشاره كرد.

شركت آذر روان‌ساز كه پيشينه‌اي بيش از پنجاه ساله در حوزه توليد فراورده‌هاي نفتي دارد، با همكاري مهندساني از كشورهاي آلمان، تركيه، كانادا و ايران روان‌كارهايي به نام پترونول و سازگار با استاندارد‌هاي بين‌المللي را توليد كرده است. آزمايشگاه‌هاي مجهز و كسب استانداردهاي بين‌المللي باعث شده است پترونول هم در بين بهترين برندهاي روغن موتور ايراني، جايگاه ويژه‌اي داشته باشد.

پترونول كه تاكنون روان‌كارهاي مختلفي به كشورهاي اروپايي و آسيايي صادر كرده است، امروزه در توليد محصولاتي ازجمله روغن موتورهاي بنزيني و ديزلي، روغن هيدروليك، روغن‌هاي صنعتي، گريس، مكمل‌هاي روغن و ضديخ فعاليت مي‌كند. ازجمله محصولات اين شركت در بازار مي‌توان به روغن موتور فول‌گلد و فول‌مكس اشاره كرد.

براي معرفي بهترين برند روغن موتور خارجي گزينه‌هاي زيادي پيش روي ما قرار دارد. شل، توتال، ليكومولي، كاسترول، الف، Valvoline، Quaker State، Havoline و… برندهايي هستند كه جزو بهترين برندهاي روغن موتور در دنيا هستند. بااين‌حال با‌‌‌توجه‌‌به اينكه تمام اين برندها در ايران حضور ندارند، تنها معتبرترين توليدكنندگان روغن موتور خارجي را مطالعه مي‌كنيم كه محصولاتشان در ايران يافت مي‌شود.

شركت توتال (Total) فرانسه كه ارنست مرسيه آن را در سال ۱۹۲۴ راه‌اندازي كرد، هم‌اكنون چهارمين شركت بزرگ نفتي و گازي دنيا و هشتمين شركت بزرگ در جهان است. اين شركت به‌حدي بزرگ است كه به‌هيچ‌وجه نمي‌توان آن را در فهرست بهترين برند روغن موتور خارجي قرار نداد. اين شركت بيش از چهل شعبه و در‌مجموع حدود ۹۵،۰۰۰ متخصص در سرتاسر دنيا دارد.

شركت توتال كه پخش‌كننده اصلي سوخت در كشور فرانسه به‌شمار مي‌رود، سابقه طولاني هم در همكاري با ايران در صنايع مختلفي ازجمله صنايع هوايي، خودروسازي، دريايي و داروسازي دارد. توتال علاوه‌بر اكتشاف نفت و گاز و توليد انرژي‌هاي تجديدپذير، يكي از توليدكننده‌هاي برتر روغن موتور خودرو و ساير لوازم جانبي خودرو است. ازجمله محصولات اين شركت كه در بازار ايران نيز فروخته مي‌‌شود، مي‌توان به روغن‌هاي كوارتز ۷۰۰۰ و كوارتز ۵۰۰۰ اشاره كرد. 

شركت كاسترول (Castrol) يكي از برندهاي بزرگ و برتر روغن موتور و روان‌كار در دنيا است و قطعا در فهرست بهترين برند روغن موتور خارجي جاي مي‌گيرد. شهرت اين شركت بريتانيايي به‌حدي است كه حتي بسياري از افراد غيرمرتبط با روغن موتورها آن را مي‌شناسند.

كاسترول توليدكننده انواع روغن موتورهاي ديزلي و بنزيني، انواع گريس، مكمل‌هاي سوخت، تميزكننده‌هاي پيشرانه و… است كه در صنايع خودروسازي، دريايي، هوايي و توليدي به‌كار مي‌رود. دفتر مركزي اين شركت در انگلستان است و با بيش از ۴۶ كشور دنيا به‌صورت مستقيم ارتباط تجاري دارد. ازجمله محصولات اين شركت مي‌توان به روغن‌هاي كاسترول GTX و مگناتك اشاره كرد.

شركت الف (Elf)، يكي از توليدكنندگان بزرگ روغن موتور در فرانسه است كه از شركت رنو تأييديه دارد. به‌عبارت‌ديگر، شركت رنو براي محصولاتش روغن موتور الف را پيشنهاد مي‌كند. با‌‌‌توجه‌‌به حضور پر تعداد محصولات رنو در ايران، بهترين برند روغن موتور خارجي براي خودروهاي رنو روغن موتور الف است. همچنين، انديشه متخصصين به حضور چندساله محصولات رنو و الف در ايران، مي‌توان گفت روغن‌هاي Elf يكي از روغن موتورهاي باكيفيت موجود در بازار براي خودروهاي مرتبط با شركت خودروسازي رنو است. ازجمله محصولات الف كه در بازار ايران نيز عرضه مي‌شود، مي‌توان به روغن موتور اوولوشن اشاره كرد.

شركت ليكومولي (Liqui Moly) در انتخاب بهترين برند روغن موتور خارجي جايگاه ويژه‌اي دارد؛ چراكه اين شركت آلماني از بيشترين و كامل‌ترين تنوع در سبد محصولاتش بهره مي‌برد. اين شركت بيش از ۱،۷۵۰ نوع محصول براي خودروهاي سنگين، سواري، موتورسيكلت، قايق، خودروهاي كارتينگ و ماشين آلات صنعتي توليد مي‌كند. ليكومولي در بيش از نود كشور جهان فعال است و تمامي مراحل تحقيق‌و‌توسعه و توليد محصول فقط در آلمان صورت مي‌گيرد. ازجمله محصولات اين شركت كه در بازار ايران نيز موجود است، مي‌توان به روغن موتور LEICHTLAUF اشاره كرد.

ارزش روغن موتور در شرايط كنوني بازار، با تنوع بسياري مواجه است. وجود انواع روغن موتورهاي ايراني و خارجي و عرضه آن‌ها در انواع بسته‌بندي و حجم باعث شده است تنوع بسياري را در اين بازار شاهد باشيم. به‌عنوان مثال، ارزش بسته ۴ ليتري روغن موتور اسپيدي مدل پاور (Power) از حدود ۲۰۰ هزار تومان آغاز مي‌شود؛ درحالي‌كه ارزش بسته ۴ ليتري روغن موتور اسپيدي سوپر پاور (Super Power) حدود ۲۲۳ هزار تومان است. روغن موتور ۴ ليتري پارس مدل سوپر پايا با ارزش حدود ۲۱۰ هزار تومان به بازار عرضه مي‌شود؛ درحالي‌كه ارزش بسته ۵ ليتري روغن موتور پارس سوپر پايا پلاس به ۳۵۰ هزار تومان مي‌رسد. ارزش محصولات ساير شركت‌هاي داخلي و خارجي در جدول زير ارائه شده است: