خريد تيك‌تاك، چند دهه تجربه مايكروسافت در بازار چين را به چالش مي‌كشد
درصورتي‌كه مايكروسافت كسب‌وكار تيك‌تاك در ايالات متحده را با موفقيت خريداري كند، ممكن است بيش از دو دهه تلاش‌هاي اين شركت براي ايجاد جاي پا در بازار چين، اندكي ثمر‌بخش شود. بااينحال، همان‌گونه كه روابط بين چين و ايالات متحده درحال بدتر شدن است، سرمايه‌گذاري طولاني‌مدت ردموندي‌ها در بازار چين نيز با مبهم‌ترين دوره‌ي تاريخي خودش روبه‌رو است.
فعاليت مايكروسافت در دنياي فناوري چين، از زمان ساخت مركز تحقيقاتي اين شركت در پكن در اواخر دهه‌ي ۱۹۹۰ ميلادي، ارتباطات شخصي مهمي را رقم زد. ژانگ ييمينگ، بنيان‌گذار ByteDance، شركتي كه مالك اپليكيشن تيك‌تاك است، تنها چند ماه پيش از آغاز فعاليت استارتاپ خود، براي مايكروسافت كار مي‌كرد. در آن تاريخ چنين موضوعي غيرمعمول نبود؛ آزمايشگاه تحقيقاتي مايكروسافت در اواخر دهه‌ي ۱۹۹۰ و دهه‌ي ۲۰۰۰ ميلادي به‌عنوان مهد پرورش كارآفريناني شناخته مي‌شد كه بعدها موتور محرك انقلاب فناوري چين شدند.
ردموندي‌ها استعدادهاي زيادي را پرورش دادند؛ از يين چي، بنيان‌گذار Megvii كه شركتي فعال در حوزه‌ي سيستم‌هاي تشخيص چهره است تا لين بين كه به‌عنوان هم‌بنيان‌گذار شركت سازنده‌ي موبايل‌هاي هوشمند، شيائومي شناخته مي‌شود. در دوره‌ي يادشده، پلتفرم جهاني و آزادي كه مايكروسافت براي تحقيقات پيشرفته‌ي علوم كامپيوتري ارائه كرد، در چين بي‌سابقه بود. در كشور مذكور، بخش تحقيقات مايكروسافت (Microsoft Research) بهترين فارغ‌التحصيلان PhD را دراختيار داشت. يكي از مديران اجرايي سابق مايكروسافت در چين دراين‌باره اظهار داشت:
تمامي ارتباطات پيشين مايكروسافت و ByteDance باعث شده بود تا خطوط ارتباطي قابل‌اعتمادي به‌وجود آيد و هر دو شركت مي‌توانستند از مزاياي آن استفاده كنند.
او خاطرنشان كرد كه ژانگ با هري شام، معاون پيشين مايكروسافت دوستي نزديكي داشته است. همچنين، شاگرد هري، ما وي يينگ، تا ماه پيش به‌عنوان رئيس بخش هوش مصنوعي در ByteDance مشغول به‌كار بود. همچنين، مايكروسافت مشغول انجام فعاليت‌هايي براي ايجاد ارتباط با نخبگان سياسي چين بود. بيل گيتس، بنيان‌گذار شركت مذكور، جزو معدود مديران اجرايي خارجي بود كه با سه رئيس‌جمهور چين به‌صورت پياپي ديدار كرده است. اولين ملاقات در سال ۱۹۹۵ و زماني صورت گرفت كه مايكروسافت فعاليت‌هاي خودش را در چين آغاز كرده بود. پنج سال پيش نيز شي جيپينگ، رئيس‌جمهور كشور يادشده از دفتر مركزي مايكروسافت در شهر ردموند ايالت واشنگتن ديدار كرد و از اين شركت براي توسعه‌ي صنعت فناوري ارتباطات و اطلاعات (ICT) در چين قدرداني كرد.
بينگ تنها موتورجسجوي خارجي است كه همچنان در چين فعال است
در ماه ژوئيه‌ي سال جاري، مايكروسافت تنها شركت آمريكايي بود كه به اجلاس كارآفرينان با شي جيپينگ در تلويزيون چين دعوت شد. نزديكي اين روابط باعث شده است كه برخي افراد در داخل دولت دونالد ترامپ عصباني شوند. پيتر ناوارو، مشاور تجارت كاخ سفيد به اين ايده كه مايكروسافت تيك‌تاك را خريداري كند به‌شدت حمله كرد. او اين سؤال را مطرح كرد كه مايكروسافت چگونه موفق شده است تا موتور جست‌وجوگر خودش، يعني بينگ (Bing) را در شبكه‌ي اينترنت چين فعال نگه دارد. ناوارو گفت: "ما مي‌دانيم كه كاسه‌اي زير نيم‌كاسه است."
علاوه‌بر بينگ كه تنها موتور جست‌وجوگر خارجيِ هميشه دردسترس در چين است و نتايج جست‌وجو در سرزمين اصلي چين را سانسور مي‌كند، مايكروسافت دو پلتفرم از سه پلتفرم اصلي خارجي با محوريت محتواي توليدشده توسط متخصصان در چين را دراختيار دارد. اين پلتفرم‌ها شامل لينكدين، وب‌سايت حرفه‌اي شبكه‌سازي و گيت‌هاب، وب‌سايت اشتراك كد براي توسعه‌دهنگان است. سومين پلتفرم، بخش مطالعه در وب‌سايت آمازون است.
باتمامي موارد يادشده، ربكا مك‌كينون، مدير وب‌سايت Ranking Digital Rights در گفت‌وگو با نشريه‌ي ArsTechnica خاطرنشان كرد كه مايكروسافت در سال ۲۰۰۵ ميلادي پس از انتقادها درباره‌ي حذف وبلاگ يك روزنامه‌نگار چيني، پلتفرم وبلاگ‌نويسي خودش را غيرفعال كرد. همچنين، او افزود كه ردموندي‌ها براي سرويس اوت‌لوك (Outlook) نسخه‌ي چيني ارائه ندادند. مايكروسافت عمدا از انتشار اوت‌لوك چيني اجتناب كرد.
مك‌كينون اظهار داشت كه اين شركت به‌دليل توجه نظارتي اتحاديه‌ي اروپا در تفكيك ميزان داده‌ها نسبت‌به حوزه‌ي جغرافيايي سخت‌گير بوده و بعيد است اجازه دهد، درخواست‌هاي دولت چين تهديدي براي داده‌هاي ايالات متحده ايجاد كند. مايكروسافت در پروژه‌هاي خودش در چين تلاش مي‌كند تا كمترين خطر را براي متخصصان چيني ايجاد كند. شركت‌هاي چيني در اين زمينه دست‌وپا بسته‌تر هستند.
پس از تصويب قانون امنيت ملي هنگ‌كنگ كه اختيارات گسترده‌اي براي نظارت‌بر مخالفان سياسي دراختيار مقامات چيني مي‌گذارد، حمايت از متخصصان دربرابر پكن دشوارتر خواهد شد. در ماه ژوئيه، مايكروسافت اعلام كرد كه پاسخ به درخواست‌هاي مقامات هنگ‌كنگ براي داده‌هاي متخصصان را معوق مي‌كند. همچنين، تحقيقات مايكروسافت در چين كه احتمالا بزرگ‌‌ترين دارايي اين شركت در دو دهه‌ي گذشته است، مشمول همكاري‌هايي با دانشكده‌ي ملي فناوري دفاعي است كه توسط ارتش چين اداره مي‌شود. مديريت مايكروسافت روي موارد تحقيقاتي بسيار سطحي است. دومين مدير اجرايي سابق مايكروسافت در چين دراين‌رابطه اظهار داشت:
محدودكردن همكاري‌هاي تحقيقاتي، پرسشي به‌غايت دشوار است. محيط‌هاي تحقيقاتي به خودي‌خود بسيار ليبرال هستند. ممكن است مردم همكاري‌هاي پژوهشي را زير سؤال ببرند؛ ولي محققان ما از انديشه متخصصين خودشان مي‌خواهند با بهترين همكاراني كه در حوزه‌ي كاري‌شان مي‌يابند كار كنند.
صرف‌انديشه متخصصين از موارد مذكور، با اينكه مايكروسافت جايگاه محكمي در چين دارد و براي مثال، ۹۰ درصد از كامپيوترهاي شخصي در كشور يادشده با سيستم‌عامل ويندوز كار مي‌كنند و تا همين اواخر، وب‌سايت‌هاي دولتي تنها با مرورگر اينترنت اكسپلورر به‌درستي كار مي‌كردند، چنين موضوعي از انديشه متخصصين مالي براي ردموندي‌ها سودآور نبوده است. نبردي طولاني بر سر دزدي نرم‌افزار كه سال‌هاي متمادي، ديپلماسي ظريف مايكروسافت را در برابر مجريان قانون چيني قرار داده، حاصلي جز پيروزي‌هاي جزئي نداشته است.
برد اسميت، مدير مايكروسافت اوايل امسال گفته است: "يافتن نرم‌افزارهاي مايكروسافت در چين و حتي در ادارات دولتي اين كشور كار سختي نيست. بااينحال، پيدا كردن نرم‌افزارهايي كه بابت آن به مايكروسافت پول پرداخت شده است كار به‌غايت دشواري است." او اعلام كرد كه سود حاصل از تجارت با چين براي مايكروسافت، تنها ۱٫۸ درصد از درآمدهاي اين شركت از بازارهاي جهاني است. تغيير رويه‌ي مايكروسافت براي تمركز روي سرويس‌هاي ابري آژور در سطح جهان، با دشواري‌هايي در چين روبه‌رو شده است.
بازيگران خارجي براي ورود به حوزه‌ي محاسبات و خدمات ابري در كشور مذكور، موانع فراواني پيش رو دارند. براساس اظهارات يكي از مشاوران متخصص مايكروسافت، با اينكه تعدادي از مديران اجرايي اين شركت مي‌خواستند تا بخش زيان‌ده سرويس‌هاي ابري در چين را تعطيل كنند، ساتيا نادلا، مديرعامل شركت مذكور مانع از انجام اين كار شد. اين مشاور در گفت‌وگو با نشريه‌ي ArsTechnica گفت: "حافظه‌ي چين همچون يك فيل است. اگر كسب‌وكاري را از آن كشور خارج كنيد، بازگرداندن آن بسيار دشوار است." مايكروسافت از هرگونه اظهار انديشه متخصصيني دراين‌باره امتناع كرد.
بااينحال، مايكروسافت مشتاق است تا هم پايگاه تحقيقاتي خودش را در دومين كشور ابرقدرت فناوري نگه دارد و هم روابط خوبي كه تاحدودي باعث آمدن تيك‌تاك به ميز مذاكره شده را ادامه دهد. در ماه دسامبر سال گذشته، ردموندي‌ها با انتشار مطلبي در شبكه‌ي اجتماعي وي‌چت با عنوان «اگر يك‌بار متخصص مايكروسافت باشيد، هميشه متخصص مايكروسافت خواهيد بود»، شبكه‌ي Alumni را در چين راه‌اندازي كرد. ژانگ ياكين، مدير موتور جست‌وجوي چيني بايدو در اين رابطه گفت: "شبكه‌ي Alumni مايكروسافت مي‌تواند سفير و پيام‌رسان مثبتي براي روابط چين و آمريكا باشند."
دومين مدير اجرايي سابق مايكروسافت در چين افزود كه قدرت نرم مايكروسافت در چين بسيار زياد است. افرادي كه مايكروسافت را ترك مي‌كنند، غالبا حس خوبي نسبت‌به اين شركت دارند. بااينحال، ردموندي‌ها بايد با احتياط با ByteDance رفتار كنند، از ايجاد گمانه‌ها مبني‌بر اينكه مايكروسافت با اعمال زور قصد تصاحب تيك‌تاك را دارد جلوگيري كنند و حتي فروش بخشي از دارايي‌هاي خودشان در چين را به ByteDance پيشنهاد دهند. البته دو نفر از افراد نزديك به مذاكرات، فروش بخشي از دارايي‌هاي مايكروسافت در ازاي خريد تيك‌تاك را محتمل دانستند.
غول فناوري ايالات متحده با كمترين ميزان از عصبانيت از طرف پكن يا ملي‌گراهاي چيني روبه‌رو بوده است. رو ما، نويسنده‌ي جزوه رايگاني در شرف چاپ درباره‌ي ByteDance گفت: "انديشه متخصصين غالب اين است كه دولت چين، به آن اندازه كه درباره‌ي هواوي تلافي كرد تلاش نمي‌كند." اينكه مايكروسافت تا چه زماني مي‌تواند بخش روبه‌رشد سياسي را هدايت كند يا درنهايت خواهد توانست كه سود حاصل از پايگاه فناوري خودش در چين را حفظ كند يا آن را افزايش دهد، مباحثه ديگري است. مدير اجرايي پيشين مايكروسافت در چين خاطرنشان مي‌كند كه بيل گيتس و ساتيا نادلا طرز فكر جهاني دارند. او مي‌گويد بااينحال، اين طرز فكر با سياست‌هاي فعلي ايالات متحده به چالش كشيده شده است و مديران مستقر در ردموند، شايد درباره‌ي استراتژي بلندمدت آن‌ها درباره‌ي چين متعجب شوند.
مدير اجرايي ديگر مايكروسافت خاطرنشان مي‌كند كه روابط خوب شركت مذكور با چين، آينده‌ي اين كشور كه مصمم به تعويض فناوري‌هاي خارجي با موارد جايگزين داخلي است را تغيير نخواهد داد.
هم انديشي ها