آيا فروش سهام اوليه اپل بدترين تصميم تجاري تاريخ است؟

انسان‌ها در زندگي اتفاقات زيادي تجربه مي‌كنند. بعضي اوقات شانس بزرگي پيش روي ما قرار مي‌گيرد كه به علت نداشتن اطلاعات كافي نمي‌توانيم از آن به بهترين شكل استفاده كنيم. مثال‌هاي مختلفي در اين زمينه وجود دارد؛ انسان‌هايي كه نتوانستند پتانسيل بالاي يك كار بزرگ را از ابتدا درك كنند و با يك اقدام عجولانه به بخت خود پشت كردند. تاكنون داستان‌هاي متعددي در مورد كساني شنيده‌ايم كه به دليل بي‌اعتمادي به استارتاپ‌ها، روي آن‌ها سرمايه‌گذاري نكرده‌اند؛ اما پس از مدتي اين شركت‌هاي نوپا به گزينه‌هاي بسيار موفقي تبديل شده‌اند،. امروز نوبت به اپل و كساني است كه پتانسيل آن را نديده‌اند.

اين ماه چهلمين سالگرد عرضه اوليه اپل است؛ يك رويداد افسانه‌اي براي به دست آوردن يكي از باارزش‌ترين سهام‌هاي دنيا كه هنوز خاطرات تلخ آن، كساني كه اين فرصت را از دست داده‌اند دنبال مي‌كند. تك سهم خريداري‌شده در ۱۲ دسامبر ۱۹۸۰ به ارزش ۲۲ دلار، اكنون تقريبا ۲۲ هزار دلار ارزش دارد. حقيقتا كدام سرمايه‌گذاري مي‌تواند ارزشمندتر از اين باشد. اين اتفاق براي كساني خوشحال‌كننده است كه عقيده‌ دارند سرمايه‌گذاري روي استارتاپ‌هاي آينده‌دار مي‌تواند در بلندمدت تأثير بسيار مثبتي داشته باشد. اين مسئله دقيقا براي شركت بزرگ اپل كه روزي تنها يك استارتاپ نوپا بود صدق مي‌كند. اما چه كساني اكنون از كرده خود پشيمان هستند؟ افرادي كه سهم خود را در همان ابتداي مسير فروختند يا آن‌ها كه اصلا تن به خريد سهام اپل ندادند. البته آن زمان كه بعضي از سهام‌داران شروع به فروش كردند،‌ درآمد ۲ تريليون دلاري اپل دور از انتظار بود.

براي به دست آوردن اطلاعات بيشتر درباره سهام‌هاي سال ۱۹۸۰، بايد در زمان و تاريخ سفر كنيم. در آن زمان اپل كامپيوتر TRS-80 Radio Shack را به‌عنوان يك رقيب اصلي مي‌ديد؛ به‌ويژه با توجه به اين حقيقت كه ردپاي راديوشك (RadioShack) در بيش از ۵ هزار فروشگاه خرده‌فروشي ديده مي‌شد؛ در آن زمان تنها ۷۵۰ فروشگاه مستقل براي عرضه‌ي محصول اپل وجود داشت. اپل انتظار داشت رقابت شديدي بين اين شركت و IBM ،Xerox ،HP و Wang شكل بگيرد.

اما تعداد زيادي از سرمايه‌گذاران مشتاق شركت در اين اقدام بودند. در روز عرضه اوليه سهام (IPO)، اپل با فروش حدود ۸ درصد سهام به مردم تقريبا ۱۰۰ ميليون دلار سرمايه جمع كرد كه بيشتر آن براي بازپرداخت بدهي كوتاه‌مدت و افزايش سرمايه در گردش استفاده شد. اين مبلغ كمي به انديشه متخصصين نمي‌رسيد و مي‌توانست نشان از موفقيتي عظيم در آينده باشد. البته اكنون شركت‌ها با سهام دريافتي چنين كاري نمي‌كنند؛ اما در گذشته پرداخت خسارت بانكي، گامي اساسي براي رشد شركت‌ها بود و اپل اين كار را انجام داد. روز عرضه سهام اوليه براي اين شركت بسيار تأثيرگذار بود. اما در آن زمان كساني بودند كه موفقيت احتمالي اين شركت در آينده را پيش‌بيني نمي‌كردند.

مفسران بازار، اولين روز معاملات اپل را «منظم» توصيف كردند و گفتند اين شركت موفق به كسب سود قابل قبول ۳۰ درصدي شده است. بسياري از سرمايه‌گذاران، مشتاق داشتن بخشي از اپل در بازار روبه‌رشد كامپيوتر‌ شخصي بودند. اما اين بخش هنوز اشكالات خاص خود را داشت و به همين دليل بعضي در خريد سهام آن شك داشتند. نكته جالب اين است كه سهام در ايلينوي و ويسكانسين در دسترس نبود و فروش آن در ماساچوست كاملا ممنوع شد.  در آن ايالت EPS اپل حدودا ۱۰۰ درصد بود و رگولاتور ماساچوست با استناد به يك قانون ايالتي مبني بر اينكه ارزش سهام عرضه اوليه نمي‌تواند بيش از ۲۵ برابر سود هر سهم باشد، گفت:

ما احساس مي‌كنيم سهام اين شركت بيش از حد ارزش‌گذاري شده است.

استيو جابز چنين ترديدي در دل خود راه نداد. اين بنيان‌گذار ۱۵ درصد از سهام شركت را در اختيار داشت. هنگامي كه زنگ اختتاميه به صدا درآمد، ارزش ۷٫۵ ميليون سهم وي بيش از ۲۰۰ ميليون دلار شده بود. هيچ كدام از مديران يا متخصصان اپل سهام عرضه اوليه را به فروش نرساند؛ دليل آن تعهد به توافقي بود كه آن‌ها را مجبور مي‌كرد قبل از فروش صبر كنند.

اما فروشندگاني نيز وجود داشتند؛ هفت سرمايه‌گذار خصوصي اوليه در روز IPO سهام خود را فروختند. اين هفت نفر همان كساني هستند كه مي‌توان گفت بزرگ‌ترين اشتباه زندگي خود را انجام داده‌اند. واقعا سهام اپل را در روز عرضه اوليه مي‌فروشيد؟ شايد در آن زمان اين حركت زياد اشكال‌ساز و عجيب به انديشه متخصصين نمي‌رسيد؛ اما اكنون هر كسي مي‌داند كه فروش سهام اپل مساوي با يك اشتباه بزرگ است كه هيچ كس نبايد مرتكب آن شود. بعضي از تحليلگران بورس درباره‌ي اقدام مذكور اظهار داشتند كه اين احتمالاً بدترين اشتباه تجاري ثبت‌شده در تاريخ است. حقيقتا چه كسي سهام شركتي را به فروش مي‌رساند كه اكنون يكي از بزرگ‌ترين قطب‌هاي تجاري دنيا است. يكي از خبرنگاران تصميم گرفته است به سراغ اين هفت نفر برود و از آن‌ها سؤالاتي بپرسد. واقعا چه چيزي باعث شد اين افراد سهام اپل را در IPO به فروش برسانند.

بزرگ‌ترين سهام‌دار فروش، بازوي سرمايه‌گذاري بانك قاره‌ي ايلينوي (Continental Illinois Bank) در شيكاگو بود؛ جايي كه يك جوان به نام پاول وود كارهاي مربوط به سهام اپل را انجام داد.

وود كه اكنون بازنشسته شده است، ديدار اوليه با جابز و استيو وزنياك در غرفه‌اي در CES را به ياد دارد. به گفته‌ي او، جابز كت و شلوار شطرنجي مسخره‌اي پوشيده بود و وزنياك لباس‌ مجلسي بر تن داشت. وود از طرفداران اوليه معامله نبود؛ اما رفته‌رفته با انجام مطالعه‌هاي بيشتر و به دست آوردن پيشينه‌ي همكاري بعضي از مشتريان و تأمين‌كنندگان، تصوير ديگري در ذهن او شكل گرفت. وود مي‌گويد:

ما اطمينان داشتيم كه اين يك بازي يادگيريي است؛ كامپيوتر در مدارس. ما هيچ مفهومي از بازار كامپيوتر‌ شخصي در سر نداشتيم.

او برنامه تجاري اپل را داشت؛ به همين دليل تصميم گرفت جدي‌تر به اين مسئله بنگرد و محاسبات سخت‌گيرانه‌تري روي خروجي آن اعمال كند. اما حتي با وجود محاسبه‌هاي محافظه‌كارانه‌تر او، مشخص شد كه همچنان رشد بسيار زيادي در انتظار سهام اپل نشسته است. به همين دليل بانك ايلينوي در آگوست ۱۹۷۸ در حدود ۵۰۴ هزار دلار سرمايه‌گذاري كرد. در IPO ارزش اين سهام ۴۰  ميليون دلار شده بود. اين شركت ۵ ميليون دلار از موقعيت خود را در روز عرضه اوليه فروخت تا ۱۰ برابر سرمايه اوليه خود را به دست آورد و هنوز ۱٫۵ ميليون سهم اوليه در اختيار داشت. وود كه به عضويت شركت سهام‌داران خصوصي Madison Dearborn Partners درآمد، اصلا از اين‌كه بانك ايلينوي سود خود را قفل كرد تا به سود كل بانك كمك كند، پشيمان نيست. سهام اصلي آن با سود ۷۸ برابري در ۲۸ ماه روبه‌رو شده بود. ۳۰ سال طول مي كشد تا يك سرمايه‌گذار IPO اپل بازده ۷۸ برابر ببيند.

شش فروشنده ديگر، سرنوشت سرمايه‌گذاري خود را يك سال پس از بانك ايلينوي در آگوست ۱۹۷۹ (۱۶ ماه قبل از عرضه اوليه)، براي هميشه تغيير دادند. اين آخرين باري بود كه Apple Computer Inc از شركت‌هاي خارجي‌ پول مي‌گرفت. بر اساس آمار، هر شش شركت بازدهي يكساني داشتند.

در آن زمان آلن پاتريكوف، يكي از سرمايه‌گذاران در مراحل اوليه، مديريت Fifty-Third Street Ventures را بر عهده داشت. اين شركت در ابتدا ۳۱۵ هزار دلار سرمايه‌گذاري كرد كه ارزش آن در IPO اپل بيش از ۵ ميليون دلار بود. پاتريكوف كه در ادامه همكاري با شركت‌هاي Apax Partners و Greycroft را آغاز كرد، به اين خبرنگار گفت او به آينده شركت و موفقيت‌هايي كه قرار است سر راه آن قرار بگيرد باور داشت؛ اما فروش و دريافت تقريبا يك ميليون دلار در IPO يك فرصت عالي و فوق‌العاده براي «بازگرداندن پول» بود كه نمي‌شد آن را از دست داد. مطمئناً اين رقم اصلا مبلغ كوچكي نبود. توزيع سهام اپل در نوع خود، به سرمايه‌گذاران ۱۷ برابر سرمايه اوليه پول برگردانده بود و اين اصلا قابل چشم‌پوشي نيست.

تا به امروز، پاتريكوف گاهي فكر مي‌كند كه آيا ممكن است يكي از سرمايه‌گذارانش به اشتباه گواهي سهام اصلي اپل را دست‌نخورده در كشوي لباس‌هاي خود مخفي كرده و آن را فراموش كرده باشد؟ اگر چنين تصوري جامه‌ي حقيقت به تن كند، مطمئنا ارزش آن سهام آنقدر بالا خواهد بود كه حتي نمي‌توان آن را تصور كرد. البته بايد اين نكته را در انديشه متخصصين گرفت كه پاتريكوف هنوز يك انسان فعال است و اشتباه در فروش سهام اوليه اپل باعث نشده كه موقعيت‌هاي ديگر را از دست بدهد. او اكنون شركت‌هاي جديدي براي سرمايه‌گذاري پيدا كرده است و اين بار با دقت بيشتري آينده آن‌ها را در انديشه متخصصين مي‌گيرد.

با كمك پاتريكوف، خبرنگار مذكور موفق شد شجره‌نامه خانواده بسياري از سرمايه‌گذاران اپل قبل از IPO را پيدا كند. در بين آن‌ها يك نام بيشتر از بقيه جلب توجه مي‌كرد: راكفلر نامي ريشه‌دار در اقتصاد آمريكا است كه با مطالعه‌هاي انجام‌شده، در بين سهام‌داران ديده شده است. به گفته پاتريكوف، حضور شركت سرمايه‌گذاري خانواده راكفلر (Venrock Associates)، عامل تعيين‌كننده‌اي براي سرمايه‌گذاران اوليه اپل بود. ارزش سرمايه‌گذاري ۵۰۰ هزار دلاري اين شركت در سال ۱۹۷۸، در IPO به ۸۳ ميليون دلار رسيد. وود مي‌گويد مشاركت ونروك و دون والنتين از Sequoia Capital مهر تأييد بود.

يك سرمايه‌گذاري قابل ‌توجه ديگر از بخش سرمايه‌گذاري Xerox انجام شد كه چك ۱ ميليون دلاري آن، تعجب بسياري را برانگيخت. از سوي اين شركت به جابز پيشنهاد بازديد از مركز تحقيقاتي Palo Alto Advance Research Center داده شد؛ اين مكان در واقع كارخانه‌ي اين شركت براي فناور‌ي‌هاي پيشرفته مانند چاپگر ليزري و اترنت بود. جابز و گروه مهندسانش به اين بازديد رفتند و ماوس كامپيوتر و رابط متخصصي گرافيكي را مشاهده كردند. در روز عرضه اوليه، شركت زيراكس آنقدر فروخت تا سرمايه خود را دوبرابر كند و همچنان ۱٫۳ درصد از شركت را در اختيار داشته باشد. اين اعداد و ارقام واقعا بالا هستند و نمي‌توان از آن‌ها چشم‌پوشي كرد.

اين خبرنگار كه حالا اطلاعات بيشتري در دست داشت، به رديابي هفت گروه اصلي سرمايه‌گذاران اوليه و همكاران آن‌ها ادامه داد. جاي تعجب نيست كه هيچ كدام از اين هفت نفر اشتباه خود را دوباره تكرار نكردند؛ حتي بسياري از آن‌ها موفقيت اپل خود را تكرار كردند و به ستارگان بزرگي در جامعه سرمايه‌هاي خطرپذير تبديل شدند. آن‌ها به‌عنوان سرمايه‌گذاران حرفه‌اي دقيقاً همان كاري را انجام مي‌دادند كه قرار بود انجام بدهند. كار آن‌ها شامل مديريت ريسك، اصلاح موقعيت‌ها، ارزيابي ريسك‌ها و تكرار آن است. به غير از اين اشتباه بزرگ، همه آن‌ها موفق شده‌اند سرمايه‌گذاري‌هاي خود را چندين برابر كنند. ده‌ها سال طول كشيد تا صاحبان جديد سهام اپل، آنچه سهامداران اوليه بعد از واگذاري سهام خود در IPO در عرض چند ماه انجام دادند، به دست آورند.

به همين دليل فردي كه در ابتدا اين تحقيقات را آغاز كرده بود، ديگر فروش سهام اپل را به‌عنوان بدترين تجارت تاريخ نمي‌داند. اما سؤالي كه بيشتر از همه چيز در ذهن شكل مي‌گيرد اين است كه چرا حتي تصور فروش سهام اپل در IPO «احمقانه» و ناخوشايند به انديشه متخصصين مي‌رسد. در ادامه جواب اين سؤال را مطالعه مي‌كنيم.

شرايط سال ۱۹۸۰ را در انديشه متخصصين بگيريد؛ زماني‌كه اپل يك شركت نوپا بود و مي‌خواست با شركت‎‌هاي بزرگي رقابت كند كه مدت‌ها در حال تلاش براي بهتر شدن و پشت سر گذاشتن ديگران بودند. اين سرمايه‌گذاران مي‌گويند فروش درصدي از سهام اپل در روز عرضه اوليه بدين معنا نبود كه همه‌ي شانس خود براي موفقيت را از دست داده‌ايد. در آن زمان روش‌‌‌هاي ديگري  براي موفقيت بود كه مي‌شد از طريق آن‌ها ارزش سهام را چندين برابر كرد. اما دليل اصلي كه بسياري فروش سهام اپل را كاري نادرست مي‌دانند، اين است كه فكر مي‌كنيم سهام اين شركت هيچ‌گاه سقوط نداشته و از همان ابتدا در حال پيشرفت بوده و موفقيت آن اجتناب‌ناپذير است.

اين يك روايت نادرست است كه داستان اصلي را از ذهن ما پاك مي‌كند. ماجراي واقعي به زماني برمي‌گردد كه سهام اپل مانند حالا نبود و بسياري به آينده‌ي آن اعتمادي نداشتند. كار اپل به جايي رسيده بود كه سهام خود را به ۱۰ سنت براي هر معامله رساند. نبايد اين مسئله را فراموش كنيم كه آيفون در سال ۲۰۰۷ براي اولين ‌بار در قفسه‌هاي بازار ديده شد و آيپد سه سال پس از آن به دست مشتريان رسيد. شايد باور كردنش كمي سخت باشد؛ اما ۸۰ درصد از ارزش بازار اپل فقط در هفت سال گذشته ايجاد شده است. در نتيجه نبايد فراموش كرد كه سهام اپل از ابتدا پرفروش و باارزش نبوده است.

افسانه‌ي موفقيت اپل كاري مي‌كند كه بسياري معتقد باشند اين شركت ۴۰ سال هم پيش موفق بوده و همه‌ي اقدامات را به‌صورت هوشمندانه انجام مي‌داده است. داستان‌هاي تعريف‌شده از اپل و شرايط كنوني به گونه‌اي است كه فكر مي‌كنيم موفقيت اين شركت از ابتدا كاملا واضح بوده و همه حتي در سال ۱۹۸۰  بايد اين مسئله را مي‌دانستند. به همين دليل زماني‌كه متوجه مي‌شويم بعضي‌ها در روز عرضه اوليه سهام اين شركت را به فروش رسانده‌اند، تعجب مي‌كنيم.

اگر سرگذشت اپل را مانند داستان‌ها در انديشه متخصصين بگيريم، سهام آن همان غازي است كه تخم طلا مي‌گذاشت. اكنون اين شركت داراي بزرگ‌ترين سهام در S&P 500 است. علاوه‌براين، شاخص رديابي دارايي اپل بيش از ۱۱ تريليون است و ارزش بازار آن هفت برابر بزرگ‌ترين ETF جهان محاسبه شده. وارن بافت (سرمايه گذار افسانه‌اي) تا سال ۲۰۱۴ سهام‌دار اپل نبود؛ اما اكنون نزديك به ۱ ميليارد سهام دارد. از سال ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۰، ارزش بازار اپل بيش از ۱ تريليون دلار جهش كرده است.

اكنون در چهلمين سالگرد عرضه سهام اپل هستيم و مي‌دانيم اين شركت براي سهام‌داران خود حكم چراغ جادو را داشته است. افرادي كه سهام قابل توجهي از اين شركت خريداري كرده‌اند، به مرور زمان ثروت را چندين برابر كرده و ثروتمندتر شده‌اند.

انديشه متخصصين شما متخصصان اخبار تخصصي، علمي، تكنولوژيكي، فناوري مرجع متخصصين ايران درباره‌ي داستان‌هاي گفته‌شده درباره‌ي اپل و ارزش سهام كنوني آن چيست؟