كشف ردپاي شگفت‌انگيز دايناسور در مركز سفرهاي فضايي گودارد ناسا
در حدود ۱۱۰ ميليون سال پيش، در باتلاقي كه حالا ديگر حومه‌ي واشينگتن شده است، دايناسوري از سرده‌ي نودوسورها در كنار رودخانه‌اي قدم برداشت و در ميان گل‌ولاي رد پايي از خود به جا گذاشت. فرزند اين دايناسور بعد از او قدم برمي‌داشت و در اين جاي پا لغزيد. بقيه‌ي دايناسورها هم ردپاهاي مشابهي از خود بر جاي گذاشتند. يك ساروپاد كه گردن بلندي داشت هم در اين گل و لاي قدم برداشت. اين در حالي بود كه برخي تروپادها (خويشاوندان كوچك‌تر دايناسور ترسناك تي‌ركس) نيز در اين مانديشه متخصصينه راه رفته بودند. شايد اين دايناسورها به‌دنبال موجودات كوچكي كه شبيه به جوندگان هستند پا به اين منطقه گذاشته باشند.
ظرف چند روز، سيل بسياري از ردپاها را با سنگ پوشاند و باعث محافظت از آن‌ها شد. پس از گذشت هزاران سال و برخورد يك شهاب‌سنگ، قاره‌ها جابه‌جا شدند، سطح درياها پايين آمد، پستانداران گسترش و تنوع پيدا كردند و انسان‌ها بر زمين حاكم شدند.
در نهايت، در تابستان ۲۰۱۲ يك كاشف خودآموخته‌ي فسيل به نام ري استنفورد، درحالي‌كه از پاركينگ مركز سفرهاي فضايي گودارد ناسا خارج مي‌شد، متوجه شكل ردپاي نودوسور شد. استنفورد و همكارانش اعلام كردند كه سال‌ها كاوش و مطالعه در اين باره، خطوط رد فسيل‌ها و ده‌ها اطلاعات ديگر يك قطعه‌ي ۲.۶ متري ماسه‌سنگي را نشان مي‌دهد. اين بزرگ‌ترين و متنوع‌ترين مجموعه‌ي متعلق به دوران دايناسورها در منطقه‌ي آتلانتيك مياني است كه كشف مي‌شود و در زمره‌ي بهترين فسيل‌هاي كشف‌شده قرار مي‌گيرد. مارتين لاكلي، متخصص آثار دايناسورها در دانشگاه كلرادو در دنور كه در اين پژوهش هم شركت داشته است، گفت:
دوست دارم اين فسيل را سنگ روزتا (سنگ‌نبشته مشهوري كه منجر به رمزگشايي تمدن باستاني مصر شد) بنامم. شواهد روي سطح اين قطعه سنگ به‌خوبي حفظ شده‌اند و سالم مانده‌اند. اين شواهد جزئيات ارزشمندي از محيط زيست آن عصر آشكار كرده است.
از آن‌جايي كه هيچ همپوشاني روي اين فسيل‌ها وجود ندارد، لاكلي فكر مي‌كند كه اين بقاياي فسيلي در مدت‌زمان كوتاهي در حدود چند ساعت (و نه حتي چند روز) تشكيل شده‌اند. در چنين محيطي، گياه‌خواران و گوشت‌خواران، خزندگان و پستانداران، شكارچي و طعمه بر فعل و انفعالات تأثيرگذار بوده‌اند. استنفورد در اين مورد مي‌گويد:
مي‌شود از آنچه بر اين قطعه گذشته است، يك فيلم ساخت.
استنفورد كه بازنشسته است، در ابتدا هيچ انديشه متخصصيني در مورد ابعاد كشفي كه شش سال پيش انجام داد، نداشت. او براي صرف ناهار با همسرش كه متخصص اطلاعات ناسا است به مركز سفرهاي فضايي گودارد ناسا رفته بود كه پايش روي اين قطعه‌ي فسيل متعلق به دايناسور نودوسور لغزيد. او وقتي به خانه بازمي‌گشت، تصميم گرفت نگاه دوباره‌اي به اين ماسه‌سنگ كه شامل مقادير زيادي آهن اكسيده مي‌شد بيندازد. استنفود مي‌دانست كه چنين سنگ‌هايي براي محافظت از ردپاهاي فسيلي بسيار مناسب هستند. او تصور مي‌كرد كه اين ردپاي چهار انگشتي متعلق به يك نودوسور است. سپس يك ديرينه‌شناس از دانشگاه جان هاپكينز بر اين تصور او صحه گذاشت.
اما در آن زمان ناسا تصميم داشت ساخت‌وساز براي احداث ساختمان جديد خود را در آن نقطه آغاز كند. روي همين حساب، اين سازمان از كامپتن تاكر، هواشناس باتجربه در استفاده از رادار زمين‌نفوذ خواست تا آن محدوده را از مانديشه متخصصين گستردگي ماسه‌سنگ مطالعه كند. سپس در طول دو آخرهفته‌ي سرد زمستاني، گروهي از داوطلبان از طرف اين مركز، آغاز به حفاري زمين براي بيرون كشيدن تكه‌هاي بزرگ سنگ كردند.
كشفي كه در پاركينگ مركز سفرهاي فضايي گودارد ناسا انجام شده است، حاوي بزرگ‌ترين و متنوع‌ترين مجموعه‌ي متعلق به دوران دايناسورها در منطقه‌ي آتلانتيك مياني است
در نقطه‌اي در خلال حفاري، يك كارمند ناسا اعتراف كرد كه هر روز اين قطعه‌سنگ را مي‌ديده بدون آن‌كه واقعا بداند در درون اين سنگ چه چيزي جاي گرفته است. استنفورد اين متخصص را مورد خطاب قرار مي‌دهد و مي‌گويد از آن‌جا كه اين متخصص با پيشينه‌اي به‌عنوان اخترفيزيكدان در اين پروژه فعاليت مي‌كند، طبيعي است كه شناخت دقيقي از فسيل‌ها نداشته باشد. اما در مقابل، چون خودش در حوزه‌ي دايناسورها فعاليت كرده است، قاعدتا شناخت بيشتري از فسيل‌ها دارد.
ري استنفورد، كاشف خودآموخته‌اي است كه كشفيات زيادي انجام داده
توجه شديد استنفورد به زمين زير پاي خود در جامعه‌ي فسيل‌شناسي شهره‌ي همه‌ي دانشمندان است. او در ربع قرن جستجو، تعداد دايناسورها و خزندگان شناسايي‌شده در مريلند را به‌ميزان قابل توجهي افزايش داد و سه برابر كرد. او يك نوزاد نودوسور را كشف كرد كه در حال حاضر در موزه اسميتسونيان براي بازديد عموم به نمايش گذاشته شده است و همچنين اتاق نشيمن او با فسيل‌هاي بي‌شماري پر شده است كه شركت بيمه استنفورد از او خواسته مراقبت‌هاي بيشتري از ساختمان به جهت امكان نشست ساختمان زير وزن فسيل‌ها، انجام دهد! اما استنفورد ۷۹ ساله معتقد است كه هيچ‌كدام از اين كشف‌ها را نمي‌توان با كشف گودارد ناسا مقايسه كرد. او گفت:
اين ردپا چيزي بيش از انتظارم بود.
تخته سنگي پس از حفاري بيرون كشيده شد، نزديك به ۴ تن وزن داشت، بنابراين مركز اكتشافات فضايي گودارد برنامه‌ريزي كرده بود تا يك ديرينه‌شناس به نام استفن گودفري به‌منظور مطالعه‌ي آسان‌تر، يك قالب فايبرگلاس براي تخته سنگ تعبيه كند. در پاييز ۲۰۱۵ قالب در زيرزمين استنفورد نصب شد؛ جايي كه او به دقت گل ولاي را از درزها و فرورفتگي‌هاي قالب پاكسازي و شواهدي دست‌نخورده را آشكار مي‌كرد. سپس ساعت‌ها صرف خيره شدن به تخته‌سنگ مي‌كرد تا از آنچه در ۱۱۰ ميليون سال قبل رخ داده است (از روي آثار كمرنگ روي سطح تخته سنگ) استنباطي داشته باشد . استفورد گفت:
نمي‌توانستم بخوابم. اين دوره، فرصتي شگفت‌انگيز براي كشفيات جديد بود.
همسرش شيلا كه اخيرا به او در كاوش در مورد اين سنگ پيوسته است، گفت:
هر بار كه پايين مي‌روي و به آن نگاه مي‌كني و نور را از زاويه‌ي تازه‌اي مي‌تاباني، چيز جديدي پيدا مي‌كني.
او هم مانند همسرش هيچ يادگيري علمي در زمينه‌ي ديرينه‌شناسي ندارد؛ اما برخي از ويژگي‌هاي جالب را در تخته سنگ كشف كرده است، از جمله تصوير مبهمي از يك پترواسور بالدار درحالي‌كه فك خود را در جستجوي مواد غذايي به زمين نزديك كرده است و سپس براي پرواز از روي سطح زمين تلاش مي‌كند.
در مجموع اين در تخته سنگ حدود ۷۰ ردپا از دست كم هشت گونه‌ي جانوري حفظ شده است. استنفورد و همكارانش در مقاله‌اي كه در نشريه‌ي Scientific Reports منتشر كرده‌اند، اين كشفيات را گزارش داده‌اند. فقط يك كشف ديگر از دوران مزوزوئيك (دوران ۲۰۰ ميليون ساله‌اي كه در طول آن دايناسورها در زمين گسترده شدند) چنين تعدادي از آثار پستانداران را در بر مي‌گيرد.
اين گزارش، عجايب بيشتري را هم نشان مي‌دهد: يك لكه‌ي تيره و حبابي به نام كوپروليت كه به نام مدفوع فسيل‌‌شده‌ي دايناسور هم شناخته مي‌شود و يك ساختار لوله‌اي شكل كه احتمالا بدن يك كرم ماقبل تاريخي بوده است. دو روز قبل از اين كه اين كشف اعلام شود، استنفورد از مدل فايبرگلاسي كه گدار در ساختمان علوم زمين خود روي ديوار نصب كرده بود، ديدار كرد. (تخته سنگ واقعي در يك انبار در مريلند قرار دارد.)
او دست خود را در امتداد سطح ناهموار آن قرار داد و به مجموعه‌اي از آثار پستانداران اشاره كرد. او گفت اين‌ها اجداد ما هستند و سپس گفت اظهار كرد:
نگاه كنيد كه قدم‌هايش چقدر نزديك به هم هستند.
اين نزديكي نشان مي‌دهد كه پستاندار روي نشيمنگاه خود نشسته است تا غذا را جستجو كند؛ شبيه همان وضعيتي كه يك سنجاب در زماني كه يك دانه را مي‌جود دارد. استنفورد مي‌گويد: آن‌ها تغذيه مي‌كنند. او دست خود را به پاهاي تروپود گوشتخوار كه در نزديكي آن ظاهر شده است، فرو برد و گفت:
اما موجودات ديگري هم از اين‌ها تغذيه مي‌كنند.
در تأييد گفته‌هاي او، تاكر اشاره كرد كه اندازه، شكل و فاصله‌ي تروپود، چطور با هم هماهنگ هستند. او گفت:
ما فكر مي‌كنيم كه آن‌ها مي‌توانند پستانداران را گروهي شكار كنند. اين نوعي رفتار اجتماعي را نشان مي‌دهد.
اگر چه مسئله‌ي شكار گروهي در ميان دايناسورها هنوز در جامعه‌ي ديرينه‌شناسي مورد مباحثه قرار نگرفته است؛ اما كشفيات اخير در يوتا و چين اعتبار اين انديشه متخصصينيه را تأييد مي‌كند. قالب فايبرگلاس براي نمايش در مركز سفرهاي فضايي گودارد ناسا خواهد ماند. و بازخورد اين كشفيات هيجان‌انگيز بستگي به پيشينه‌ي دانشمندان ناسا دارد.
تاكر، پژوهشگر آب‌وهوايي، به فسيل‌ها نگاه مي‌كند و تصريح مي‌كند كه اين سياره به سمت تكرار مزوزوييك هدايت مي شود؛ موقعيتي كه در آن مقادير بالاي كربن‌دي‌اكسيد در جو، باعث گرم شدن زمين مي‌شود.
همكارش مليسا ترينر كه درباره‌ي محيط‌زيست سيارات ديگر مطالعه مي‌كند، روزي را تصور مي‌كند كه دانشمندان كشفيات تازه‌اي در مورد زندگي در دنياهاي بيگانه را تأييد كنند. براي استنفورد اين واقعيت كه روزي دايناسورها در همان چشم‌اندازهايي كه حالا فضانوردان و سنگ‌شناسان در آن‌ها راه مي‌روند، قدم مي‌گذاشته‌اند، موضوعي شاعرانه است. او مي‌گويد، حتي در اين عصر اكتشافات فضايي هم زمين هنوز پر از شگفتي است.
هم انديشي ها