ساخت سدهاي هيدروالكتريكي خسارت غيرقابل بازگشتي به آمازون وارد مي‌كند

در سال ۲۰۱۱، شركت نورته انرژيا (Norte Energia) شروع به ساخت سد بلو مونچه (Belo Monte) در رودخانه خينگو در برزيل كرد و هنگامي كه اين سدسازي‌ها در سال ۲۰۱۹ به اتمام برسد، به چهارمين سد هيدروالكتريكي جهان تبديل مي شود. اما مسئله اصلي اين است كه اين پروژه‌هاي سدسازي باعث ويراني محل زندگي بسياري از ساكنان حوزه اين رود در آمازون و همچنين آسيب به هزاران گونه‌ از آبزيان مي‌شود.

عكس هوايي از سد بلو مونچه. هنگامي كه اين سد در سال ۲۰۱۹، آماده به كار شود با توليد ۱۱.۲۳۳ مگاوات برق به چهارمين سد هيدروالكتريكي جهان تبديل مي‌شود

اما دولت برزيل قصد ساخت سدهاي بيشتري را دارد و مشخصا توسعه‌ي بيشتر به ارزش نابودي بخش‌هاي بيشتري از اين منطقه خواهد بود. همچنين شركت نورته انرژيا برخي از ساكنان ناحيه را به خانه‌هاي تازه‌سازي در حاشيه‌ي شهر آلتاميرا منتقل كرده است. اما امكانات كمي براي اشتغال در اختيار اين مهاجران قرار گرفته است، به طوري كه اين نواحي جديد، به دليل در حاشيه بودن تبديل به مراكز جديد جرم و فساد در شهر شده است. بر اساس تخمين‌ها، حداقل ۴۰ هزار نفر از ساكنان اين منطقه خانه‌هاي خود را از دست مي‌دهند. خليارد خورونا، رئيس قبيله‌اي در ناحيه پاكيسومبا به گاردين گفت:

 وقتي رودخانه بسته شود، زندگي ما هم نابود مي‌شود. ما هميشه در كنار رودخانه زندگي كرده‌ايم. اين منطقه جايي است كه ما از زمان اجدادمان تا به امروز در آن زندگي كرده‌ايم.

از زمان پيشنهاد ساخت اين سد در سال ۱۹۷۵، شش قبيله‌ي بومي آمازون به ساخت اين سد اعتراض كرده‌اند. اما به انديشه متخصصين نمي‌رسد كه هيچ‌كدام تاثيري در روند احداث اين سد داشته باشند.

دولت و نورته انرژيا به برخي از ساكنان حاشيه رودخانه خينگو، كمك‌هاي مالي براي جبران خسارت‌ها پرداخت كرده است يا آن‌ها را به نواحي ديگر منتقل كرده‌اند. اما هنوز كساني هستند كه هيچ‌چيزي دريافت نكرده‌اند و همچنان به اعتراضات خود ادامه مي‌دهند

ژايمي ژورازيك مدير ساخت‌وساز شركت نورته انرژيا به گاردين گفت:

ما نمي‌توانيم هم جنگل را نجات دهيم و هم بدون تلويزيون در تاريكي زندگي كنيم. در اين مورد با يك تضاد منافع سر و كار داريم و بايد تعادل را برقرار كنيم. فكر مي‌كنم ساخت اين سد خود يك سازش باشد.

سد بلو مونچه، هم اكنون بخش بزرگي از جنگل‌هاي آمازون را به زير آب برده است كه به نحو غيرقابل بازگشتي زندگي مردم منطقه را دگرگون كرده است. هم اكنون توسعه سدهاي هيدروالكتريكي در آمازون پررونق است، در حال حاضر، بيش از ۷۰ درصد از مصرف برق برزيل از سدهاي هيدروالكتريكي تامين مي‌شود. شايد اين مورد از لحاظ توسعه انرژي‌هاي پاك پيشرفتي چشم‌گير به انديشه متخصصين رسد، اما همانطور كه آوارگان و ديگر مخالفان ساخت سد بلو مونچه مي‌توانند ادعا كنند، اين پيشرفت بدون غرامت هم نبوده است. بر اساس يك پژوهش جديد كه در آن بيش از ۳۰۰ سد مورد مطالعه قرار گرفته‌اند، تأثير اين پروژه‌هاي سدسازي به طور قابل‌توجهي دست‌كم گرفته شده است. به‌گفته‌ي پژوهشگران، اين سدها نه تنها روي جمعيت‌هاي انساني، بلكه بر تنوع زيستي هم تأثير قابل‌توجهي مي‌گذراند.

در اين منطقه، متنوع‌ترين ماهي‌هاي آب شيرين كره زمين زندگي مي‌كنند. بر اساس برآوردها، در اين منطقه بيش از ۳۵۰۰ تا ۵۰۰۰ گونه مختلف ماهي وجود دارد. با ادامه ساخت‌و‌سازها، بسياري از اين ماهي‌ها از بين مي‌روند. ساكنان اين منطقه هم كه از راه صيد و فروش ماهي امرار معاش مي‌كنند هم منبع درآمد خود را از دست مي‌دهند.  

در اين منطقه تعداد زيادي كشاورز، ماهيگر و ساكنان ديگري زندگي مي‌كنند كه زندگي آن‌ها به رودخانه وابسته است

گلوي آلواس دي سيلوا، يكي از ماهيگران اين منطقه در سال ۲۰۱۴ به گاردين گفت:

 من هر شب ۵۰ كيلو ماهي صيد مي‌كردم، اما حالا اگر خوش‌شانس باشم، مي‌توانم ۲ كيلو صيد كنم.

نكته‌ي كنايه‌آميز در مورد اين ماهگير  اين است كه او پس از بيكاري، مجبور شد به‌عنوان نيروي ساده در پروژه‌ي ساخت سد بلو مونچه مشغول به كار شود. اينكه كشوري به بزرگي برزيل چنين حجم بالايي از انرژي‌هاي پاك را توليد كند، موفقيتي چشم‌گير است. اما با وجود اين، چنانچه در مورد سد بلو مونچه مشاهد مي‌كنيم، حتي پروژه‌هاي انرژي پاك هم مي‌توانند خسارت‌هاي غيرقابل برگشتي به محيط‌زيست وارد كنند.