روند مقابله با تغييرات آب و هوايي به كجا مي‌رود؟
در سال ۱۹۸۸، زماني كه سران كشورهاي مختلف براي اولين بار در تورنتو، كانادا در مورد تغييرات آب‌وهوايي به گفتگو پرداختند، متوسط دماي كره‌ي زمين نيم درجه سانتي‌گراد نسبت به دو دهه‌ي پاياني قرن نوزدهم بيشتر بود. اما از آن زمان بعد، انتشار گازهاي گلخانه‌اي جهاني (بدون در انديشه متخصصين گرفتن روند فزاينده‌ي جنگل‌زدايي و استفاده بيشتر از زمين‌ها) به معادل ۳۰ ميليارد تن دي‌اكسيدكربن در سال رسيد.
دانشمندان و سياستمداران كه از اين موضوع نگران بودند، خواستار كاهش انتشار گازهاي گلخانه‌اي جهان شدند و واضح است كه چنين اتفاقي نيفتاد. در سال ۱۹۹۷، زماني كه ديپلمات‌هاي كشورهاي پيشروي جهان براي مذاكره در مورد كاهش انتشار گازهاي گلخانه‌اي در كيوتو، ژاپن، گرد هم آمدند، انتشار گازهاي گلخانه‌اي به حدود ۳۵ ميليارد تن افزايش يافته بود و دماي سطح زمين تقريبا ۰٫۷ درجه سانتي‌گراد نسبت به ميانگين قرن نوزدهم بيشتر شده بود.
تقريبا دو دهه براي دستيابي به موفقيت بعدي لازم بود. هنگامي كه ديپلمات‌هاي تقريبا تمامي كشورهاي جهان در سال ۲۰۱۵، در پاريس گرد هم آمدند و توافق‌نامه‌ي ديگري براي مقابله با تغييرات آب‌وهوايي امضا كردند، دماي كره زمين ۱٫۱ درجه سانتي‌گراد نسبت به اواخر قرن نوزدهم بيشتر بود و انتشار گازهاي گلخانه‌اي هم به كمتر از ۵۰ ميليارد تن رسيده بود.
ذكر اين موارد به معناي بي‌اهميت جلوه دادن روابط ديپلماتيك نيست. شايد اين بهترين كاري است كه در حال حاضر، مي‌توان انجام داد. در حالي كه هنوز تاثيرات تغييرات آب‌وهوايي در آينده نامشخص باقي مانده، واضح است كه نمي‌توان، كشورهاي جهان را به اتخاذ تصميمات پر هزينه‌اي براي كاهش سوخت‌هاي فسيلي متقاعد كرد. مقابله با تغييرات آب‌وهوايي، تلاشي در مقايس جهاني است. همانطور كه اقدامات يك كشور به نفع همه است، كشورهايي هم هستند كه وسوسه خواهند شد، از تلاش‌هاي ديگران سوء‌استفاده كنند و در همين حال، هيچ كشوري هم نخواهد توانست خود به تنهايي اشكالات خود را حل كند.با وجود پيچ‌‌وخم‌هاي ديپلماتيك، همه‌ي تلاش‌هاي صورت‌گرفته از كنفرانس ناموفق تورنتو تا نشست سران در پاريس، نشان مي‌دهد كه ديپلمات‌ها، سياست‌گذاران و دانشمندان اقليمي در تلاش‌اند تا از روند تغييرات آب‌وهوايي بكاهند.
بستر خشك درياچه‌ي پوپو در بوليوي، گرم شدن كره زمين طي سه دهه‌ي اخير، موجب خشك شدن آب اين درياچه شده است
اما جهان هنوز در حال گرم شدن است، ناسا و اداره‌ي ملي اقيانوسي و جوي ايالات متحده (NOAA) گزارش كرده‌اند كه سال گذشته، با چشم‌پوشي از پديده‌ي ال نينو، يكي از گرم‌ترين سال‌هاي تاريخ (از زمان به كارگيري ابزارهاي ثبت دما از نيمه‌ي دوم قرن نوزدهم) بوده است. ال نينو، عبارت است از واكنش‌هاي آب‌وهوايي در مقياس اقيانوسي جوي كه موجب گرم شدن سطح درياهاي مركز شرقي خط استواي اقيانوس آرام مي‌شود. به همين دلايل، ال نينو تاثيرات قابل‌توجهي روي الگوهاي آب‌وهوايي، شرايط اقيانوس‌ها در بخش‌هاي زيادي از جهان دارد. به‌گفته‌ي دانشمندان، با وجودي كه پديده‌ي ال نينو بين سال‌هاي ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۶، دماي متوسط جهاني را تا ۰٫۲ درجه‌ي سانتي‌گراد افزايش داده است، اما هر دو سال ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷، بدون پديده‌ي ال نينو هم گرم‌ترين سال‌هاي تاريخ محسوب مي‌شوند.
سه دهه ديپلماسي، نتيجه‌اي جز دنيايي گرم‌تر با گازهاي گلخانه‌اي بيشتر نداشته است
بنابراين، به انديشه متخصصين مي‌رسد كه ۳۰ سال ديپلماسي، نتيجه‌اي جز دنيايي گرم‌تر با گازهاي گلخانه‌اي بيشتر نداشته است. در حالي كه جهان از تصميم ترامپ براي خروج ايالات متحده از توافق‌نامه پاريس نگران است، مي‌توان به درستي استدلال كرد كه بزرگ‌ترين مانع براي كاستن از روند گرمايش زمين، توهم پيشرفت است كه موجب مي‌شود، برخي كشورها از پذيرش گزينه‌هاي دشوار و مقابله با تغييرات آب‌وهوايي، سرباز زنند. البته، واضح است كه بدون ايالات متحده، ديگر كشورهاي جهان (امضاكنندگان توافق‌نامه‌ي پاريس)، همچنان به تعهدات خود پايند خواهند ماند. اما با وجود، اهميت بالاي ايالات متحده براي آينده آب‌وهوايي جهان، همكاري‌هاي بين‌المللي براي كاهش گازهاي گلخانه‌اي طي يك دهه‌ي آينده، با دشواري‌هاي زيادي همراه خواهد بود.
اسكات بارت، متخصص همكاري‌هاي بين‌المللي در دانشگاه كلمبيا كه يكي از نويسندگان ارشد گروه تغيير آب‌وهوايي دولت ايالات متحده هم بوده است، گفت:
ما همچنان مشغول انجام كارهاي سابق خود هستيم و انتظار داريم كه نتايج متفاوتي به دست بياوريم.
در توافق‌نامه آب‌وهوايي پاريس، امضاكنندگان بر مجموعه‌اي از اهداف توافق كردند تا گرمايش زمين را در مقايسه با دوران ماقبل صنعتي زير ۲ درجه سانتي‌گراد نگه دارند. همچنين كشورهاي متعهد در اين توافق‌نامه، به نگه داشتن دماي كره‌ي زمين زير ۲ درجه سانتي‌گراد (نسبت به دوران ماقبل صنعتي) اكتفا نكرد‌ه‌اند، بلكه آن‌ها اميدوارند كه كشورهاي جزيره‌اي مانند مالديو كه در چند دهه آينده با بالا رفتن سطح درياها به زير آب مي‌روند، هم در اين موضوع نقش داشته باشند. هدف بلندپروازانه‌اي كه امضاكنندگان توافق‌نامه‌ي پاريس دنبال مي‌كنند، اين است كه روند افزايش دماي كره‌ي زمين را تا سال ۲۱۰۰، به كمتر از ۱٫۵ درجه سانتي‌گراد برسانند.
در اين جدول، دماي سالانه جهاني نسبت به دماي متوسط قرن نوزدهم مقايسه شده است. در ستون سمت راست هم، ميزان جهاني انتشار گازهاي گلخانه‌اي را مشاهده مي‌كنيد
براي رسيدن به محدوده‌ي زير ۲ درجه سانتي‌گراد، كاهش انتشار جهاني دي‌اكسيدكربن بايد در حدود يك دهه‌ي آينده واقعا كاهش پيدا كند. نيم قرن بعد هم، بايد قادر به جداسازي و ذخيره دي‌اكسيدكربن از هوا باشيم. و مشخصا نگه داشتن دماي جهاني در محدوده ۱٫۵ سانتي‌گرادي بسيار دشوارتر از سقف ۲ درجه سانتي‌گراد است.
با اين حال، متخصص كارشناسان پس از مطالعه پيشنهادات توافق‌نامه پاريس، اعلام كردند كه انتشار گازهاي گلخانه‌اي تا سال ۲۰۳۰، از ميزاني كه براي نگه داشتن روند افزايش دماي زمين زير ۲ درجه سانتي‌گراد (با انتشار ۱۲ تا ۱۴ ميليون تن دي‌اكسيدكربن) لازم است، عبور خواهد كرد. اما آيا رويكردهاي بهتري هم وجود دارد؟
با وجود پيچ و خم‌هاي ديپلماتيك، همه‌ي تلاش‌هاي صورت گرفته تاكنون، نشان مي‌دهد كه ديپلمات‌ها، سياست‌گذاران و دانشمندان اقليمي در تلاش‌اند تا از روند تغييرات آب‌وهوايي بكاهند
ايده باشگاه آب‌وهوايي كه توسط ويليام نورد هاوس، اقتصاددان دانشگاه ييل پيشنهاد داده شده است، داراي يك الزام تعهدآور است كه توافقات حاصل شده، فاقد آن است. كشورهايي كه در اين باشگاه حضور دارند، بايد متعهد شوند كه انتشار دي‌اكسيدكربن خود را كاهش دهند و تعرفه‌اي براي واردات كشورهاي غير عضو اعمال كنند تا آن‌ها را تشويق به حضور در اين گروه كنند.
مارتين ويتزمن، پژوهشگري از دانشگاه هاروارد، از ايده يك ماليات جهاني براي انتشار كربن حمايت مي‌كند. ويتزمن مي‌گويد كه ممكن است، توافق بر سر ماليات كربن نسبت به محدوديت انتشار گازهاي گلخانه‌اي ساده‌تر باشد. يك مزيت قابل‌توجه ماليات كربن، اين است كه كشورها مي‌توانند از درآمد مالياتي خود براي سرمايه‌گذاري در زمينه‌ي انرژي‌هاي پاك استفاده كنند.
در ماليات كربن، هزينه‌هاي خارجي انتشار گازهاي گلخانه‌اي، در بهاي سوخت محاسبه مي‌شود كه موجب، كاهش مصرف انرژي و انتشار آلاينده‌ها مي‌شود. بارت استدلال مي‌كند كه توافق‌نامه پاريس مي‌تواند محدوديت‌هاي ساده‌تري را براي جلوگيري از انتشار گازهاي خاص (مانند توافق سال ۲۰۱۶ در نشست ۱۷۰ كشور جهان در كيگالي، رواندا كه براي كاهش انتشار هيدروفلوئورو كربن صورت گرفت) يا در صنايع خاص مانند هوانوردي يا فولاد اعمال كند.
ممكن است، توافق بر سر ماليات كربن نسبت به محدوديت انتشار گازهاي گلخانه‌اي ساده‌تر باشد
اما شايد هيچ كدام از اين راهكارها موثر نباشد. باشگاه آب‌وهوايي هم، ممكن است در صورت اعمال موانع تجاري براي مقابله با تعرفه‌هاي واردات از سوي كشورهاي غير عضو، به شكست بيانجامد. از طرف ديگر، هماهنگ كردن ماليات در سراسر جهان هم، مي‌تواند به دشواري حل خود مسئله‌ي تغييرات آب‌وهوايي باشد. به اين جهت، پيشنهاد بارت، ممكن است در مقياسي كه لازم است قابل اجرا نباشد. اما راهكاري كه قطعا به اندازه كافي موثر نيست، استراتژي‌هاي آب‌وهوايي است كه بر اساس افكار واهي بنا شده باشند. گمانه‌زني‌هايي مانند اينكه كشورهاي جهان مي‌توانند براي جلوگيري از انتشار گازهاي گلخانه‌اي، از جاه‌طلبي‌هاي خود صرف انديشه متخصصين كنند.
با وجود سه دهه پيشرفت‌هاي فريبنده‌ي ديپلماتيك -همراه با كاهش ارزش توربين‌هاي بادي، پانل‌هاي خورشيدي و باتري‌ها – دانشمندان آب‌وهوايي، تكنولوژيست‌ها و سياست‌گذاران را در مقابله با تغييرات آب‌وهوايي به اين نتيجه رسانده است كه با اتخاذ انتخاب‌هاي مناسب مي‌توان به نتيجه دست يافت.
يك نيروگاه با سوخت زغال سنگ در كنتاكي، آمريكا. تلاش‌هاي اخير براي جذب كربن جهت مقابله با تغييرات آب‌وهوايي، به نگراني‌هاي زيادي در مورد چشم‌پوشي از سوخت‌هاي فسيلي دامن زده است
اما در واقع، هيچ حركتي جهت سرمايه‌گذاري براي جداسازي و ذخيره كربن‌دي اكسيد انجام نشده و اين مي‌تواند به معناي تمايل براي ادامه استفاده از سوخت‌هاي فسيلي باشد. انرژي هسته‌اي، تنها منبع انرژي با كربن كم، هيچ‌گاه به مقياس مورد نياز دست پيدا نكرده است. مهندسي آب‌وهوا (مانند فرستادن ذرات معلق به جو زمين براي برگرداندن گرماي خورشيد به فضا) موضوع غير قابل مباحثه ديگري در اين حيطه است.
اما در نهايت، اين گزينه‌ها به احتمال زياد روي ميز باقي خواهند ماند، چرا كه پيامدهاي تغييرات آب‌وهوايي به شدت در كانون توجهات حضور خواهند داشت. شايد باورهاي ساده‌انگارانه‌اي مانند اينكه جهان مي‌تواند منحصرا با تكيه بر انرژي‌هاي سبز (مانند انرژي بادي و خورشيدي و...) وابستگي به كربن را طي چند دهه كاهش دهد، مي‌تواند راهي براي درك واقع‌گرايانه‌تر اين موضوع باشد.
با وجود، اهميت بالاي ايالات متحده براي آينده‌ي آب‌وهوايي جهان، تلاش‌هاي بين‌المللي براي كاهش گازهاي گلخانه‌اي طي يك دهه‌ي آينده، با دشواري‌هاي زيادي همراه خواهد بود
و اما آن زمان، برخي كشورها تصميم مي‌گيرند كه توافق‌نامه پاريس را به كلي فراموش كنند و چند جت را براي پمپاژ گوگرد دي اكسيد به لايه‌هاي فوقاني جو زمين بفرستند تا دماي كره‌ي زمين را موقتا كاهش دهند. همچنين در آينده مسابقه‌اي براي ساخت و توسعه تكنيك‌هاي براي جداسازي و ذخيره كربن‌دي اكسيد از جو و ژنراتورهاي هسته‌اي پيشرفته به وجود خواهد آمد. اما آن موقع، ديگر براي نجات كشور جزيره‌اي مانند مالديو (كه مدت‌ها قبل به زير آب رفته) دير شده است. و شايد هم دير رسيدن بهتر از هرگز نرسيدن باشد!
هم انديشي ها