جايگزيني منابع انرژي: از رويا تا واقعيت

آيا تلاش ما براي نجات زمين كافي است؟ اگر پيش‌‌بيني‌‌هاي آخرين گزارش مجمع بين‌‌المللي تغييرات اقليمي(IPCC) را خوانده باشيد، خواهيد فهميد طرح چنين پرسشي، ساده‌‌لوحانه است. اساس توافق پاريس، نگاه داشتن ميانگين دماي جهان در مقداري كمتر از نقطه هدف ۲ درجه‌‌اي بود. سازمان ملل بر اين باور است كه براي رسيدن به اين نقطه هدف، نياز به تدابيري بنيادي است.

انرژي‌‌هاي تجديدپذير و ناوگان الكتريكي از اصول بنيادي كربن‌‌زدايي (Decarbonization) محسوب مي‌‌شود. با كاهش ارزش‌‌ها، مولدهاي خورشيدي و بادي وارد رقابت با نيروگاه‌‌هاي گازي و زغال‌‌سنگي شده‌‌اند. تا سال ۲۰۴۰، سهم انرژي‌‌هاي تجديدپذير از بازار جهاني، به سه برابر ميزان فعلي آن كه حدود ۶ درصد است، خواهد رسيد.

اما در سمت مصرف‌‌كننده، به علت نبود فناوري لازم، كار به كندي پيش مي‌‌رود. هزينه‌ي باتري مورد استفاده در خودروهاي الكتريكي بايد كاهش يابد تا اين خودروها در سال‌‌هاي آينده در رقابت با موتورهاي درون‌‌سوز، بتوانند جايگزين رقيبان خود شوند. اين عوامل آغازگر سير نزولي انتشار كربن در جهان خواهند بود كه در صورت تحقق كامل، دما به پايين‌‌تر از نقطه‌‌ي هدف ۲ درجه‌‌اي خواهد رسيد.

با اين حال ما نمي‌‌توانيم منتظر بمانيم تا فناوري جديد ما را نجات دهد. اكنون جامعه احساس مي‌‌كند بايد اقدامي در رابطه با وضعيت نابسامان محيط‌‌زيست انجام دهد كه البته نشانه‌‌اي اميدوار‌‌كننده است. در خلال تحقيقات مؤسسه‌ي Wood Mackenzie در انجمن انرژي لندن، سه پيشنهاد محوري مجزا با حوزه و مقياس كاري متفاوت پيشنهاد گرديده است.

• پاكسازي هواي شهرها

چين تجربه‌ي موفقي در پاك‌‌سازي محيط به‌صورت محلي نشان داده است. دولت در واكنش به كيفيت پايين هواي پكن و ديگر كلان‌‌شهرهاي چين، نيروگاه‌‌هاي زغال‌‌سنگي قديمي را تعطيل كرد و صنايع انرژي و ساكنين محلي را مجبور به جايگزين كردن زغال‌‌سنگ با منابع ديگر كرد. در ازاي اين سرمايه‌‌گذاري، دولت به كاهش قابل‌‌توجه هزينه‌‌هاي درماني در آينده خواهد رسيد.

در اروپا نيز شهرها، به‌منظور افزايش كيفيت هوا، در حال اعمال محدوديت‌‌هايي در تردد خودروهاي ديزلي هستند.  طرح «هزينه‌‌ي‌‌آلودگي» لندن در سال ۲۰۱۷، پيش‌‌زمينه‌‌اي براي ايجاد منطقه با انتشار كربن بسيار پايين در سال ۲۰۱۹ بوده كه قرار است تا سال ۲۰۲۰ در بيشتر سطح شهر پياده‌‌سازي شود. پاريس قصد دارد تا سال ۲۰۲۵، تردد خودروهاي ديزلي و تا سال ۲۰۲۰، تردد خودروهاي داراي موتور درون‌‌سوز را در مركز شهر ممنوع كند. بارسلونا، مادريد، هامبورگ و اشتوتگارت نيز طرح‌‌هاي مشابهي را در دست اقدام دارند.

• گوگردزدايي سوخت از صنعت كشتيراني

نفت سنگين با غلظت گوگرد بالا (HSFO)، به‌صورت روزانه ۳/۵ ميليون بشكه از بازار ۵ ميليون بشكه‌‌اي نفت سنگين را تشكيل مي‌‌دهد. در حال حاضر، حداكثر غلظت ۳/۵ درصد براي گوگرد پذيرفته شده است. سازمان بين‌‌المللي دريانوردي (IMO) تا سال ۲۰۲۰، حد مجاز ۰/۵ درصد را براي سوخت مورد استفاده در صنعت دريانوردي تصويب خواهد كرد. اين امر، به كاهش انتشار اكسيدهاي گوگرد در اتمسفر كمك شاياني خواهد كرد.

برخي از كشتي‌‌ها مصرف سوخت‌‌هايي با غلظت بسيار پايين گوگرد را آغاز خواهند كرد كه پيش‌‌بيني مي‌‌شود تا سال ۲۰۲۰، اين نوع سوخت ظرفيت توليد ۱/۴ ميليون بشكه در روز را داشته باشد. مابقي نيز مجبور به استفاده از دستگاه‌‌هاي پالايش يا خريد نفت سنگين با كيفيت بالا خواهند بود.

• اجراي طرح بنيادي كربن‌‌زدايي در اروپا

كميسيون اروپا به‌‌عنوان پيشگام در اجراي سياست‌‌هاي كاهش انتشار، پيشنهاد كاهش ۳۰ درصدي انتشار دي اكسيد كربن را در خودروها طي بازه‌‌ي زماني ۲۰۲۰ الي ۲۰۳۰ ارائه كرده است. براي رسيدن به اين هدف، مشوق‌‌هاي لازم براي توليدكنندگان خودرو (همچنين شامل خودروهاي الكتريكي) در انديشه متخصصين گرفته شده است.

نقشه‌‌ي‌‌ راه سال ۲۰۵۰ كه هنوز طرحي مفهومي محسوب مي‌‌شود، نياز به برنامه‌‌ي اجرايي سخت‌‌گيرانه‌‌تر دارد. پيشنهاد مطرح‌‌ درزمينه‌‌ي كاهش ۸۰ درصدي انتشار نسبت به سال ۱۹۹۰، شامل تمامي بخش‌‌ها خواهد شد. بخش‌‌هاي انرژي و حمل‌‌ونقل پيش‌‌تر حركت خود را در اين مسير آغاز كرده‌‌اند، ولي به‌‌مرور تمامي مشتقات نفتي در صنايع ديگر نيز به اين حركت خواهند پيوست.

نقشه‌‌ي راه سال ۲۰۵۰، در صورت عملي‌‌سازي، گامي بلندپروازانه و سرنوشت‌‌ساز براي اروپا و به منزله‌‌ي الگويي جهاني در مسير رسيدن به خواسته‌‌هاي جامعه جهاني قلمداد خواهد شد.