مهندسي آبوهوا مي‌تواند به مقابله با تغييرات اقليمي كمك كند؟
با تشديد اعتراض‌هاي گرتا تونبرگ، فعال محيط‌زيست و جمعي از معترضان قيام انقراض و درخواست آن‌ها براي مقابله فوري با تغيير اقليم، دانشمندان دوباره به استفاده از مهندسي آبوهوا علاقه‌مند شده‌اند. قيام يادشده جنبشي اجتماعي‌سياسي است كه حاميانش با استفاده از رويكرد مقاومت بدون خشونت، به پيامدهاي ناگوار تغيير اقليم، از‌بين‌رفتن تنوع زيستي، خطر انقراض انسان و تخريب كامل محيط‌زيست اعتراض مي‌كنند.
طبق گفته‌ي مسئولان هيئت بين‌دولتي تغيير اقليم (IPCC)، مقابله با پديده‌ي گرمايش جهاني و افزايش ۱.۵ درجه‌‌ي سانتي‌گرادي دما در سراسر جهان، بدون انجام اقدام فوري امكان‌پذير نيست. آيا اكنون زمان انجام اقدامي جدي درزمينهي دست‌كاري عمدي در آبوهوا و اقليم جهان فرانرسيده است؟
مهندسي آبوهوا، دست‌كاري در آبوهوا براي ترميم اقليم آسيب‌ديده است
مسئولان دانشگاه كمبريج انگلستان به‌دنبال راه‌اندازي «مركز ترميم اقليم» هستند كه ديويد كينگ، مشاور علمي سابق دانشگاه كمبريج، سرپرستي آن را به‌عهده خواهد داشت. يكي از اهداف اين مركز، سرمايه‌گذاري در رويكردهاي مؤثر براي بهبود و تقويت اقليم آسيب‌ديده است. درواقع، اين رويكردها مجموعه‌اي از روش‌هايي هستند كه مهندسي آبوهوا ناميده مي‌شود.
اميلي شاكبرگ، سرپرست مركز Carbon Neutral Futures Initiative است. اين مركز نهادي براي انجام اقدامات جامع و مشاركتي براي كاهش توليد دي‌اكسيدكربن در آينده است. شاكبرگ دربارهي مهندسي آبوهوا مي‌گويد:
رويكردهاي متفاوتي براي انجام اين كار وجود دارد؛ اما ما به‌عنوان اعضاي جامعه‌اي علمي دقيقا نمي‌‌دانيم چه اقدامي بايد انجام دهيم و هرگونه فعاليت مرتبط‌با مهندسي آبوهوا مي‌تواند موجب تغيير الگوهاي آب وهوايي شود.
مديريت تابش خورشيدي يا مهندسي خورشيدي، رويكرد متفاوتي است كه در سال‌هاي اخير، افراد زيادي به آن توجه كرده‌اند. در اين روش، ماده‌‌اي مخصوص در جوّ اسپري مي‌شود كه سايه‌بان عظيمي روي زمين ايجاد مي‌كند. انجمن سلطنتي انگلستان ۱۰ سال پيش استفاده‌ي محتاطانه از مهندسي خورشيدي را آغاز كرد. طبق گفته‌ي مسئولان اين انجمن، مهندسي خورشيدي عوارض جانبي بدي بر سيستم‌هاي آبوهوايي دارد و تجهيزات به‌كاررفته در آن نيازمند مراقبت مستمر هستند. البته اين انجمن سرمايه‌گذاري در اين حوزه را تضمين كرده است.
در سال‌هاي اخير، پژوهش درزمينهي مهندسي آب‌و‌هواي خورشيدي افزايش يافته و در چند سال گذشته، بيش از ۵۰۰ مقاله در‌اين‌باره منتشر شده است. نتايج پژوهشي جديد نشان مي‌دهد مي‌توان از اين روش، بدون كاهش ميزان بارش كه يكي از عوارض جانبي آن محسوب مي‌شود، پيامدهاي پديده‌ي گرمايش جهاني را به‌صورت محسوسي كاهش داد.
طبق گفته‌ي ديويد كيت، يكي از پژوهشگران مطالعه‌ي مذكور، پژوهش دراينزمينه درمقايسه‌با قبل افزايش يافته؛ اما هنوز سرمايه‌گذاري كمي در آن مي‌شود و رقم آن سالانه در سراسر جهان كمتر از ۱۰ ميليون دلار است. سؤال اصلي دربارهي اين موضوع آن است كه آيا انجام اقدامي جدي دراينزمينه ضروري است؟ آيا بايد برنامه‌ي پژوهشي بين‌المللي با دسترسي آزاد همه پژوهشگران به آن ايجاد شود؟ از انديشه متخصصين كيت، جواب اين سؤال‌ها كاملا مثبت است.
تاكنون پژوهش‌هاي علمي زيادي دربارهي مهندسي آب‌و‌هواي خورشيدي انجام نشده؛ اما كيت مشغول انجام پروژه‌اي است كه مي‌تواند به انديشه متخصصينيه‌هاي مطرح‌شده در اين شاخه از مهندسي، جامه‌ي عمل بپوشد. كيت در اين پروژه كه فرايند انجام و سرمايه‌گذاري برايش از پنج سال پيش آغاز شده، قصد دارد با استفاده از بالون ارتفاع بلند، يك كيلوگرم كلسيم كربنات را در جوّ منتشر كند. بااين‌حال، كيت تا وقتي احتمال موفقيت اين پروژه وجود نداشته باشد، مقاله‌اي درباره‌‌اش منتشر نخواهد كرد.
شايان ذكر است انجام پروژه‌هاي ديگر مهندسي آبوهوا با شكست مواجه شده است. پژوهشگران انگليسي در سال ۲۰۱۲ قصد داشتند آب را در جوّ اسپري كنند؛ اما اين پروژه به‌‌دليل اختلاف‌انديشه متخصصين موضوعات مطرح‌شده در حق اختراع و همچنين نگراني‌هاي مربوط به مديريت آزمايش‌هاي اين حوزه لغو شد.
به‌انديشه متخصصين متيو واتسون، سرپرست اين پروژه از دانشگاه بريستول، هنوز نتايج عملي زيادي دربارهي مهندسي آبوهوا به‌دست نيامده و بايد پژوهش‌هاي زيادي دراينزمينه انجام داد. او باتوجه‌به ادامه‌‌ي روند افزايشي انتشار گازهاي گلخانه‌اي، انتظار دارد پژوهش در اين حوزه به مسئله‌اي فراتر از اولويت براي جامعه‌ي علمي تبديل شود.
مهندسي آبوهوا مي‌تواند باعث ايجاد تغييرات آبوهوايي و اقليمي فاجعه‌بار شود
البته، انتقادات جنجالي زيادي دربارهي مهندسي آبوهوا مطرح شده است. به‌عنوان مثال، اعضاي گروه ETC Group، سازمان مردم‌نهاد كانادايي، خواستار توقف سريع پروژه‌هاي فضاي باز ازجمله پروژه‌ي كيت هستند. يكي از شكايت‌هاي اين گروه دربارهي اشكالات مهندسي آبوهوا، به تأثيرات منفي ناخواسته‌ي اين اشكالات روي تغيير اقليم مربوط مي‌شود. اين افراد مي‌خواهند بدانند آيا ممكن است فعاليت‌هاي مرتبط با مهندسي آبوهوا در برخي در كشورها، كشورهاي ديگر را تحت‌تأثير منفي قرار دهد يا خير؟ درضمن آن‌ها به انجام‌نشدن اقدامات لازم براي مقابله با تغيير اقليم هم معترض هستند.
پژوهشگري به‌نام جوانا هي كه به‌تازگي در راه‌اندازي مؤسسه‌ي تغيير اقليم و محيط‌زيست گرانتام در كالج سلطنتي لندن مشاركت كرده، با احتمال ايجاد تأثيرات منفي ناشي از فعاليت‌هاي مربوط‌به مهندسي آبوهوا موافق است و مؤثربودن اين فعاليت‌ها براي مقابله با تغيير اقليم را نوعي خوش‌خيالي مي‌داند. وي نگران است كه اين فعاليت‌ها به بهانه‌اي براي كاهش‌ندادن توليد گازهاي گلخانه‌اي تبديل شود. از انديشه متخصصينات او، چنين فعاليت‌هايي دخالت محض در روند طبيعي اقليم و آبوهوا محسوب مي‌شود و عوارض جانبي آن مي‌تواند پيامدهاي جبران‌ناپذيري به‌همراه داشته باشد.
به‌انديشه متخصصين مي‌رسد دولت‌مردان دربارهي حمايت از پژوهش‌هاي بيشتر درزمينهي مهندسي آبوهوا مردد هستند. به‌عنوان مثال، در جلسه‌ي مربوط‌به برنامه‌ي محيط‌زيست سازمان ملل كه در مارس برگزار شد، آمريكا و ساير كشورها طرح ارائه‌ي گزارش دربارهي مهندسي آب‌و‌هواي خورشيدي را تصويب نكردند. شايد مخالفت كشورها با يكديگر، يكي از دلايل اين اشكال باشد و نهادهاي بين‌المللي بايد بر اين امر نظارت كنند.
شاكبرگ از دانشگاه كمبريج معتقد است هرچه‌زودتر بايد اقدامي سريع و پايدار براي كاهش توليد گازهاي گلخانه‌اي انجام شود و انجام اقدامات و سرمايه‌گذاري لازم براي اين هدف، وظيفه‌ي جامعه‌ي علمي است؛ اما دانشمندان بايد از خطرها و پيامدهاي دخالت‌‌هاي عمدي در آبوهوا نيز كاملا آگاه باشند.
هم انديشي ها