وسعت آلودگي پلاستيكي اعماق اقيانوس‌ها فراتر از تصور است
هر سال به‌طور ميانگين ۸٫۸ ميليون تن پلاستيك وارد اقيانوس‌ها مي‌شود كه بيشترين آلودگي مي‌تواند ۱۴ ميليون تن، يعني معادل وزن دو ميليون فيل باشد. تجزيه‌ي اكثر پلاستيك‌ها، صدها سال طول مي‌كشد و حتي پس از آن به قطعات كوچكي به‌نام ميكروپلاستيك تبديل مي‌شوند كه احتمالاً هيچ‌گاه ازبين نخواهند رفت.
باتوجه به اينكه اكثر پژوهش‌ها، سطح آب را مطالعه كرده‌اند، اطلاعات زيادي از مسير حركت و تراكم اين ميكروپلاستيك‌ها در اعماق اقيانوس وجود ندارد. بااين‌حال، پژوهش جديدي در مجله‌ي Scientific Reports منتشر شده است كه نشان مي‌دهد تجمع ميكروپلاستيك‌هاي اعماق اقيانوس (در حدفاصل اعماق حدود ۲۰۰ تا ۶۰۰ متري) به‌همان اندازه‌ي سطح آب اقيانوس‌ها است. طبق اين پژوهش، تراكم پلاستيك‌هاي ريز و حجم ورود آن‌ها به آب‌ها، رسوب‌ها و گروه‌هاي حيواني اعماق درياها بسيار گسترده‌تر از دانسته‌هاي پيشين پژوهشگران است.
ميكروپلاستيك‌ها در اعماق اقيانوس
آنيلا چوي، نويسنده‌ي ارشد اين پژوهش و تيم او براي مطالعه ميزان گستردگي ميكروپلاستيك‌ها در بخش‌هاي عميق اقيانوس‌ها، دستگاه‌هاي زيرآبي كنترل از راه دور را به اعماق مختلف خليج مونتري در كاليفرنيا فرستادند. آن‌ها در نمونه‌برداري از عميق‌ترين بخش‌هاي اقيانوس، حتي در عمق ۹۷۵ متري زير امواج، ميكروپلاستيك پيدا كردند. بزرگ‌ترين انباشت اين آلودگي در حدفاصل اعماق حدود ۲۰۰ تا ۶۰۰ متري و با تراكم ۱۲ تا ۱۵ ذره در هر مترمكعب قرار داشت كه به‌طور ميانگين اگر بيشتر از «زباله‌دان بزرگ اقيانوس آرام» نباشد، كمتر از آن نيست.
اين نوار آبي كه بين هاوايي و كاليفرنيا قرار دارد، بيش از ۱٫۸ تريليون قطعه‌ي پلاستيك و ميكروپلاستيكي شناور دارد كه معادل ۲۵۰ تكه زباله به‌ازاي هر نفر روي كره‌ي زمين است. چوي و همكارانش مي‌گويند اكثر ميكروپلاستيك‌هايي كه در خليج مونتري پيدا كرده‌اند، از نوع پلاستيك‌هايي نظير پلي‌اتيلن ترفتالات است كه اغلب براي تهيه‌ي بسته‌بندي‌هاي يك‌بار مصرف به‌كار مي‌رود. درواقع، بيشتر بطري‌هاي آب و سودا از پلي‌اتيلن ترفتالات تهيه مي‌شوند.
آن‌ها معتقدند اين ميكروپلاستيك‌ها كه اغلب روي سطح آب شناور هستند، با واردشدن به شكم حيوانات دريايي نظير كرمينگان‌ها و خرچنگ‌هاي قرمز، به اعماق اقيانوس‌ها راه پيدا مي‌كنند. اين دو جانور، ذرات پلانكتون كه اندازه‌اي مشابه ميكروپلاستيك دارند را مي‌خورند. كرمينگان‌ها، پاليده‌خوار هستند؛ بدان معنا كه باكمك فيلترهاي چسبنده‌اي از جنس مخاط، غذاي شناور در اعماق اقيانوس را مي‌گيرند و پس از جذب مواد ضروري، اين فيلترها را دور مي‌اندازند كه در بستر دريا ته‌نشين مي‌شود.
نويسندگان اين پژوهش، پلاستيك پلي‌اتيلن ترفتالات را در روده و مخاط دور ريخته‌شده‌ي هر دو جانور پيدا كردند. پس اين احتمال وجود دارد كه ميكروپلاستيك‌ها در اين فيلترها گير مي‌افتند و با آن‌ها دور ريخته شده و در اعماق آب ته‌نشين مي‌شوند.
عدم‌اطلاع دانشمندان از وسعت آلودگي پلاستيكي
پژوهش قبلي نيز به‌طور مشابه مقادير نگران‌كننده‌اي از پلاستيك را در مناطق دورازانتظار پيدا كرد. پژوهش ديگري در سال ۲۰۱۵ برآورد كرده بود كه بين ۱۵ تا ۵۱ تريليون قطعه ميكروپلاستيك در اقيانوس‌هاي دنيا وجود دارد كه وزن آن‌ها به ۲۶۱ هزار تن مي‌رسد. اوايل همين امسال بود كه دانشمندان بيش از ۴۱۴ ميليون قطعه زباله در جزاير تقريباً غيرمسكوني اقيانوس هند يافتند. دانشمندان همچنين در ماه فوريه توانستند در شكم حيوانات كوچكي در تاريك‌ترين و عميق‌ترين بخش اقيانوس آرام (در عمق حدود ۱۱ هزار كيلومتري) پلاستيك پيدا كنند.
معضل ميكروپلاستيك‌ها فقط به زندگي دريايي محدود نمي‌شود. طبق اعلام مؤسسه‌ي اسميتسونين، آن‌ها به غذا و نوشيدني‌‌هاي ما راه يافته‌اند و حتي در مدفوع ما نيز وجود دارند. بخش زيادي از ماهي‌ها و حلزون صدف‌دار اين ميكروپلاستيك‌ها را مي‌خوردند و بااينكه دانشمندان هنوز از عواقب حتمي آن بر سلامت انسان مطلع نيستند، اما طبق پژوهشي كه در سال ۲۰۱۳ انجام شد، حيوانات دريايي با خوردن پلاستيك احتمالاً مواد شيميايي خطرناكي را ذخيره كنند كه مي‌تواند به تومورها و اشكالات كبدي منتهي شود. در ادامه همين مواد شيميايي ممكن است به زنجيره‌ي غذايي راه پيدا كنند.
اين واقعيت كه ميزان ميكروپلاستيك‌هاي اعماق اقيانوس به‌همان اندازه‌ي سطح آن است، نشان مي‌دهد كه اطلاعات ما درباره‌ي وسعت دقيق معضل پلاستيك‌ها بسيار كم است. بروس رابينسون، از نويسندگان پژوهش مي‌گويد:
طبق نتايج به‌دست‌آمده، بايد پژوهش‌هاي مشابهي در اعماق آب‌هاي ساير نقاط دنيا انجام دهيم تا به‌اين‌ترتيب، بتوانيم وسعت اين اشكال را مشخص كنيم.
يافتن پاسخ اين سؤال از آن جهت حائز اهميت است كه شايد ميزان پلاستيك اقيانوس‌ها طي دهه‌ي آينده، سه برابر شود و متعاقباً حيوانات دريايي بيشتري نظير نهنگ‌ها گرفتار و كشته شده و ميليون‌ها تكه زباله به جوامع جزايري سرازير شوند.
هم انديشي ها