تعبير تغييرات اقليمي: تابستان خشمگين استراليا

زماني تابستان استراليا، فصلي بود كه بسياري آرزوي آن را داشتند: روزهاي طولاني كه مردم مي‌توانستند در سواحل تفريح كنند يا در حياط خلوت خانه‌ي خود به كباب پختن مشغول شوند يا با خانواده و دوستان خود به بازي كريكت مشغول شوند؛ اما تابستان‌هاي اخير استراليا ترسناك شده‌اند. مدارس و محل‌هاي كار به‌علت خطر آتش‌سوزي‌هاي فاجعه‌بار بسته مي‌شوند و مردم براي رهايي از امواج گرمايي شديد و سطوح بالاي دود موجود در هوا به فضاهاي تهويه‌شده پناه مي‌برند. اردوگاه‌هاي تابستاني تعطيل شده و تمام شهرها به حالت آماده‌باش درآمده‌اند تا درصورت اعلام كد قرمز هواي آتش‌سوزي شهر را تخليه كنند. اين، اقليم جديد استراليا است.

البته در كشور استراليا گاهي تابستان‌ها به‌طور غيرمنتظره گرم يا فصول آتش‌سوزي شديد بوده؛ اما ازانديشه متخصصين علمي، ارتباط بين شرايط شديد فعلي و تغييرات اقليمي غير قابل انكار است. آتش‌سوزي‌هايي كه امسال نيمه‌ي جنوبي استراليا را مورد هجوم قرار داد، بيش از ۵ ميليون هكتار زمين را سوزاند. براي درك وسعت اين فاجعه درانديشه متخصصين داشته باشيد كه فصل آتش‌سوزي سال ۲۰۱۸ كاليفرنيا نزديك به ۷۴۰ هزار هكتار را سوزاند. فصل آتش‌سوزي استراليا امسال در اواخر ماه اوت (پيش از پايان زمستان اين كشور) آغاز شد.

آتش‌سوزي‌ تاكنون جان ۹ نفر ازجمله دو آتش‌نشان را گرفته و حدود هزار خانه را ويران كرده است. اكنون نمي‌توان با قطعيت در مورد ميزان خسارت آتش‌سوزي‌ها به حيات‌وحش سخن گفت؛ اما براساس برآوردهاي اوليه، تاكنون، حدود ۵۰۰ ميليون حيوان، ازجمله ۳۰ درصد از جمعيت كوآلاها در زيستگاه اصلي خود، جان خود را از دست داده‌اند. اين همه فاجعه، قبل از رسيدن ژانويه و فوريه رخ داده‌اند؛ يعني زماني كه به‌طور معمول اوج فصل آتش‌سوزي در استراليا آغاز مي‌شود.

استراليا ازانديشه متخصصين آتش‌سوزي، مستعدترين قاره‌ي روي زمين است، اما چه چيزي باعث شده كه فصل آتش‌سوزي اخير تشديد شود؟

آتش‌سوزي‌هايي كه در طبيعت رخ مي‌دهند، به چهار مولفه نياز دارند: سوخت در دسترس، خشك بودن مواد سوختني، شرايط آب‌و‌هوايي كه به گسترش سريع آتش كمك كند و يك جرقه. تغييرات اقليمي به‌علت تاثير روي خشكي و ايجاد هواي مناسب براي آتش‌سوزي، موجب مي‌شود كه آتش‌سوزي‌ها در استراليا بزرگ‌تر و فراوان‌تر شوند. اقليم استراليا طي قرن گذشته بيش از يك درجه‌ي سانتيگراد گرم‌تر شده و اين تغيير موجب افزايش در فراواني و شدت امواج گرمايي شده است. افزايش دما موجب افزايش رطوبت و درنهايت خشكي خاك و مواد سوختني مي‌شود.

بيش از يك دهه قبل، مجمع بين‌المللي تغييرات اقليمي (IPCC) پيش‌بيني كرد كه تغييرات اقليمي موجب افزايش شدت و فراواني آتش‌سوزي‌ها در استراليا مي‌شود. اين ارزيابي از شواهد علمي در گزارش‌هاي بي‌شماري ازجمله گزارش تغييرات اقليمي و زمين كه در اوت ۲۰۱۹ منتشر شد، تكرار شده است.

يكي از عوامل موثر در كاهش طولاني‌مدت بارندگي در فصل زمستان، روند مثبت مدل گردش جنوبي (SAM) بوده است. اين تغيير موجب مي‌شود كه بادهاي غربي كه در اقيانوس جنوبي در گردشند، به‌سمت مناطق جنوبي‌تر و جنوبگان حركت كنند و موجب شوند كه جبهه‌هاي هواي سرد زمستاني باران‌زا از جنوب قاره‌ي استراليا عبور كنند. ازانديشه متخصصين علمي، نقش تغييرات اقليمي ناشي‌ از فعاليت بشر در به پيش راندن اين روند آشكار است.

تغييرپذيري اقليم نيز درحال بردن اقليم استراليا به سمتي است كه نسبت‌به آتش‌سوزي مستعدتر شود. اين تغييرپذيري يكي از علت‌هاي اصلي شرايط شديد تابستان ۲۰۲۰-۲۰۱۹ به‌حساب مي‌آيد. جنوب‎شرقي استراليا از سال ۲۰۱۷ با خشكسالي دست‌وپنجه نرم مي‌كند. در اين منطقه معمولا بارندگي از سالي به سال ديگر بسيار تغيير مي‌كند؛ اما اكنون سه زمستان متوالي است كه بارش‌هاي زمستاني اتفاق نمي‌افتد؛ چنين وضعيتي پيشتر در تاريخ ثبت‌شده‌ي بارندگي‌هاي استراليا، حتي در جريان خشكسالي‌هاي مشهور طولاني مانند خشكسالي هزاره، ديده نشده بود.

براثر شدت خشكسالي كنوني، بخش‌ زيادي از پوشش گياهي از بين رفته است. اين وضعيت حتي جنگل‌هاي باراني مرطوب را خشك كرده؛ به‌گونه‌اي كه مناطقي درمعرض آتش‌سوزي قرار گرفته‌اند كه پيش از اين درگير آتش‌سوزي نمي‌شدند. در تابستان كنوني، طوفان‌ها نيز به كمك آتش‌سوزي آمده‌اند. گرمايش بلندمدت اقليم همراه‌با سال‌هاي خشكسالي، به‌همراه الگوهاي اقليمي، هوايي مناسب براي آتش‌سوزي را پديد آورده‌اند.

در اقيانوس گرمسيري هند، امسال يكي از شديدترين رويدادهاي مثبت دوقطبي اقيانوس هند (IOD) رخ داده است. درجه حرارت غيرمعمول سرد سطح دريا در شرق اقيانوس هند يكي از منابع مهم رطوبت استراليا را قطع كرد و به خشكسالي‌هاي مداوم در بخش‌هاي جنوبي اين كشور افزود.

بدترين فصل‌هاي آتش‌سوزي استراليا معمولا در پي رويدادهاي مثبت IOD مي‌آيند كه تاثير اين رويدادها بسيار بيشتر از تاثير رويدادهاي ال‌نينو در اقيانوس آرام است. در اين جا هم، تغييرات اقليمي بخشي از داستان به‌حساب مي‌آيد، زيرا گرمايش ناشي‌از فعاليت انسان‌ها موجب مي‌شود كه رويدادهاي مثبت IOD قوي‌تر و فراوان‌تر شوند.

در همين حين، امسال و در اواخر فصل زمستان، يك رويداد نادر گرمايش ناگهاني استراتوسفر بر فراز جنوبگان رخ داد. ضعيف‌شدن گردباد قطبي بالاي جنوبگان در بهار موجب افزايش شاخص خطر آتش‌سوزي در شرق استراليا شد؛ زيرا حركت بادهاي غربي نيمكره‌ي جنوبي به سمت شمال (يعني SAM منفي) در اين زمان از سال موجب مي‌شود كه بادهاي بسيار جديد و خشك غربي به سرتاسر اين قاره كشيده شوند.

البته تابستان خشمگين استراليا قابل پيش‌بيني بود. شواهد علمي به‌خوبي نشان مي‌دهد كه چگونه انتشار گازهاي گلخانه‌اي در اثر فعاليت‌هاي انساني درحال ايجاد تغييرات اقليمي بلندمدت است و اقليم را به شيوه‌هايي تغيير مي‌دهد كه موجب افزايش خطر آتش‌سوزي شود. نقش تغييرات اقليمي در آتش‌سوزي‌هاي بي‌سابقه‌اي كه استراليا را فرا گرفته، به‌وسيله‌ي خدمات اضطراري اين كشور به‌خوبي درك شده است. اگرچه، تابستان امسال در پس‌زمينه‌اي رخ مي‌دهد كه در آن دولت استراليا در صحنه‌ي جهاني ادعا كرده است كه انتشار گازهاي گلخانه‌اي را كاهش خواهد داد.

در بسياري از مناطق استراليا، هيچ نمايش آتش‌بازي سنتي براي استقبال سال جديد اجرا نمي‌شود. هيچ ضمانتي وجود ندارد كه در اين شرايط بحراني آتش‌بازي به‌سادگي موجب آغاز آتش‌سوزي‌هايي در اين كشور نشود.