انسان‌هاي اوليه در آفريقا با گونه‌اي اسرارآميز و منقرض‌شده تلاقي پيدا كرده‌اند
تقريبا ۶ ميليارد انسان روي زمين زندگي مي‌كنند كه اجداد اخير آن‌ها از آفريقا منشا نگرفته‌اند. آن‌ها حدود ۱ تا ۲ درصد از ژنوم خود را از نزديك‌ترين گونه‌ي منقرض‌شده‌ي خويشاوند انسان يعني نئاندرتال‌ها به ارث برده‌اند. اهالي آسياي شرقي و اقيانوسيه همچنين بخش كمي از تبار خود را از انسان‌تبار دنيسووا، يكي ديگر از خويشاوندان نزديك انسان خردمند به ارث برده‌اند.
مطالعه‌ي جديدي كه در مجله‌ي Science Advances منتشر شده است، نشان مي‌دهد انسان‌هاي اوليه‌اي كه در آفريقا زندگي مي‌كردند، ممكن است با انسان‌تباران باستاني آميخته شده باشند. انسان‌تباران باستاني از گونه‌هاي منقرض‌شده‌ي خويشاوند گونه‌ي انسان خردمند بوده‌اند. تلاقي در خارج از آفريقا پس از اين اتفاق افتاده است كه اجداد انسان خردمند در خارج از آفريقا و در محيط‌هاي جديد گسترش پيدا كردند. در آنجا بوده است كه آن‌ها با نئاندرتال‌ها و انسان‌تباران دنيسووا رابطه‌ي جنسي برقرار كردند. نتايج مطالعه‌ي جديد، منجر به اكتشافات جديد شده است. مطالعات ژنتيكي اوليه درمورد مردم سرتاسر جهان نشان داده است كه پراكنش كنوني ما نتيجه‌اي از يك مهاجرت به خارج از آفريقا بوده است كه حدود ۱۰۰ هزار سال پيش رخ داده است اما شناسايي تبار نئاندرتال و دنيسووا در اوراسيايي‌هاي مدرن، مسائل را پيچيده كرده است.
انسان رودزيايي نمونه‌اي يك انسان خردمند باستاني
ما هنوز فكر مي‌كنيم كه بخش عمده‌ي (بين ۹۲ تا ۹۸/۵ درصد) تبار ژنتيكي مردمي كه امروزه در آفريقا زندگي نمي‌كنند، درواقع از گسترش انسان‌هاي باستاني در خارج از آفريقا منشا گرفته است. اما اكنون مي‌دانيم كه بخش باقيمانده ژنوم از گونه‌ي باستاني آمده است كه اجداد آن صدها هزاران سال قبل از اين خروج، سرزمين آفريقا را ترك كردند.
چه اتفاقي در آفريقا رخ داده است؟
با در دسترس قرار گرفتن ژنوم انسان‌هاي باستاني و مدرن در خارج از آفريقا، بينش‌هايي درمورد تلاقي بين جمعيت‌هاي مختلف انسان‌هاي باستاني حاصل شده است. محيط‌هاي سرد و خشك اوراسيا ازانديشه متخصصين حفظ DNA، نسبت‌به محيط‌هاي گرم و مرطوب آفريقا بهتر عمل مي‌كنند. با دسترسي به اطلاعات بيشتر، درك ما از رابطه‌ي بين اجداد انسان باستاني درون آفريقا و ارتباط آن‌ها با انسان خردمند باستاني درحال عميق‌تر شدن است.
در مطالعه‌اي درمورد DAN باستاني مردم جنوب آفريقا كه در سال ۲۰۱۷ منتشر شد، ۱۶ ژنوم باستاني مربوط به انسان‌هايي كه در طول ۱۰ هزار سال گذشته در اين منطقه زندگي مي‌كردند، مورد مطالعه قرار گرفت. نتايج مطالعه حاكي از آن بود كه تاريخ جوامع آفريقايي پيچيده بوده است. وقتي كه حدود ۱۰۰ هزار سال پيش، اين مردم به‌سوي سرزمين‌هاي خارج از آفريقا پراكنده شدند، در آفريقا تنها يك گروه از انسان‌ها وجود نداشت. مطالعه‌اي كه در اوايل سال جاري منتشر شد و در آن DNA باستاني ۴ فرد از منطقه‌اي كه امروز كشور كامرون است، مورد تجزيهوتحليل قرار گرفت، نيز از اين نتيجه‌گيري حمايت مي‌كند.
نتايج پژوهش‌ها نشان مي‌دهد قبل از گسترش اصلي انسان‌ها به خارج از قاره‌ي آفريقا، در اين قاره گروه‌هايي از انسان‌ها زندگي مي‌كردند كه در مناطق مختلفي از اين سرزمين پراكنده بودند و بسياري از اين گروه‌ها در تبار مردمي كه امروزه در آفريقا به سر مي‌برند، سهم داشته‌اند. علاوه‌براين، اكنون به‌انديشه متخصصين مي‌رسد كه جريان ژنتيكي از يكي از تبارهاي انسان خردمند باستاني به جوامع انسان خردمند وجود داشته است. يكي از احتمالات براي اتفاق افتادن چنين وضعيتي، آن است كه افرادي كه در خارج از آفريقا گسترش يافته بودند، با نئاندرتال‌ها رابطه‌ي جنسي برقرار كرده و سپس مجددا به آفريقا برگشته باشند. درواقع، اين مسئله در مطالعه‌اي كه اخيرا منتشر شده، نشان داده شده است.
انسان خردمند (چپ) درمقايسه‌با نئاندرتال
مقاله‌ي جديد، شواهدي را فراهم مي‌كند كه نشان مي‌دهد ممكن است جريان ژني بين اجداد مردمان غرب آفريقا و يك انسان‌تبار باستاني اسرارآميز رخ داده باشد. پژوهشگران، DNA نئاندرتال‌ها و انسان‌تبار دنيسووا را با DNA چهار جمعيت معاصر در غرب آفريقا مقايسه كردند. آن‌ها براي توضيح ارتباطات بين انسان‌تباران باستاني و آفريقايي‌هاي مدرن، يك مدل رياضي ايجاد كردند. نتايج نشان مي‌داد كه ۶ تا ۷ درصد از ژنوم مردمان غرب آفريقا، منشا باستاني دارد. اما اين اجداد، نئاندرتال‌ها يا دنيسوواها نبوده‌اند. مدل آن‌ها نشان مي‌دهد كه تبار ديگر از جمعيتي باستاني آمده است كه درحال حاضر ژنومي براي آن در دست نداريم. اين جمعيت ناشناخته احتمالا بين ۳۶۰ هزار تا ۱/۰۲ ميليون سال پيش، از اجداد انسان‌ها و نئاندرتال‌ها جدا شده است. اين اتفاق، قبل از رويداد جريان ژن اتفاق افتاده كه DNA نئاندرتال‌ها را حدود ۴۳ هزار سال پيش به غرب آفريقا بازگردانده است؛ اگرچه تاريخ مذكور مي‌تواند بين صفر تا ۱۲۴ هزار سال پيش متغير باشد.
براساس تاريخ مشخص‌شده، گونه‌ي ناشناخته نيز در عصري مانند نئاندرتال‌ها زندگي مي‌كرده ولي احتمالا در جريان ۱۰۰ هزار سال گذشته در آفريقا حضور داشته است. توضيح ديگر آن است كه انسان‌تبار باستاني در خارج از آفريقا وجود داشته و قبل از اينكه مهاجران مجددا به آفريقا برگردند، با آن‌ها تلاقي پيدا كرده است. اگرچه پژوهشگران تجزيهوتحليل گسترده‌اي را انجام داده‌اند كه تحت‌تأثير روش خاص مطالعه داده‌ها يا فرايندهاي ژنتيكي ديگر نيست، درمورد نتايج مطالعه‌ي خود محتاط هستند. آن‌ها خواستار تجزيهوتحليل بيشتر DNA باستاني و معاصر از جمعيت‌هاي متنوعي از آفريقا شدند. با‌اين‌حال، پژوهش مذكور نيز به مجموعه پژوهش‌هاي ديگري كه نشان‌دهنده‌ي تلاقي بين گونه‌هاي مختلف اجدادي ما است، اضافه مي‌شود.
هم انديشي ها