آيا يادگيري هنگام خواب واقعا ممكن است؟

زندگي كوتاه است و ما زمان بسيار زيادي را در خواب سپري مي‌كنيم، از اين رو ايده‌ي هيپنوپديا يا توانايي يادگيري هنگام خواب، مدت‌ها از موضوعات وسوسه‌انگيز براي دانشمندان بوده‌ است. اكنون پژوهشي جديد شواهدي عليه اين ايده ارائه داده‌ است. بر اساس يافته‌هاي پژوهش جديد، در حالي‌كه مغز قادر به شنيدن صداهاي مختلف هنگام خواب است، توانايي گروه‌بندي دقيق اين صداها در هنگام خواب به‌كلي از بين مي‌رود. اين گزارش نشان مي‌دهد كه عملكرد مغز انسان در خواب و بيداري يكسان نيست و يك محدوديت زيستي درمورد پيچيدگي مطالبي كه ما مي‌توانيم هنگام خواب ياد بگيريم، وجود دارد.

نخستين مطالعات در زمينه‌ي يادگيري هنگام خواب در دهه‌ي ۱۹۵۰ منتشر شد. در ابتدا اين موضوع همچون روشي براي افزايش زمان يادگيري با يادگيري مغز نيمه خودآگاه در ساعات اوليه صبح تلقي شد. براي مدتي خوابيدن در حال گوش دادن به نوار صوتي با اميد كسب يادگيري‌هايي در زمينه‌هايي نظير ترك سيگار، يادگيري زبان و حتي هنرهاي رزمي كاري رايج بود. اما پس از آن شواهدي متضادي ارائه شد و دانشمندان به زودي اعتراف كردند كه افراد خواب نمي‌توانند با مغزهايي بيدار شوند كه قادر به فراخواني تمام حقايق و اشكال جديد ارائه شده حين خواب باشد.

اما جديدترين مطالعه ي انجام‌شده در اين زمينه، اگرچه حامي ايده‌ي يادگيري فرهنگ لغت در خواب نيست؛ ولي شواهدي را پيدا كرده‌ است كه نشان مي‌دهد مغز انسان مي‌تواند حتي هنگام خواب الگوهاي يادگيري داشته باشد. پژوهشگران از روش مگنتوانسفالوگرافي (MEG) براي اندازه‌گيري فعاليت مغز ۲۶ شركت‌كننده حين بيداري و خواب آرام (يا حركت غير سريع چشم NREM) استفاده كردند. در هر دو مورد، شركت‌كنندگان در معرض مجموعه‌اي از صداها قرار گرفتند كه يا به‌صورت تصادفي يا به شكل منظم در مجموعه‌اي از سه نوع صدا ارائه مي‌شدند. يافته‌ها نشان داد كه يك تفاوت كليدي بين مسير عملكرد مغز هنگام خواب و بيداري وجود دارد.

درحالي‌كه پاسخ‌هاي مغزي MEG شواهدي را نشان مي‌داد كه افراد تحت مطالعه مي‌توانستند صداهاي انفرادي را هنگام خواب بشوند؛ ولي هيچ پاسخي در افراد مشاهده نمي‌شد كه بتوان آن را به دسته‌بندي صداها نسبت داد. با اين حال هنگام بيداري، تمام افراد داراي پاسخ‌هايي بودند كه بيان‌گر توانايي تقسيم‌بندي صداها در سه گروه بود.

اين مطالعه يك مطالعه‌ي كوچك است كه لازم است تكرار شود. اما با مطالعه نتايج پژوهشگران پيشنهاد مي‌كنند دليل اينكه ما قادر به يادگيري بيشتر حين خواب نيستيم، اين است كه ساختارهاي رده‌بالاي مغز در حين خواب غير فعال مي‌شوند و به‌همين دليل است كه ما وقتي خوابيم هنوز قادر به تشخيص صدا هستيم؛ ولي قادر به آناليز آن نه. بنابراين اگرچه برخي از اشكال اوليه‌ي يادگيري در خواب به انديشه متخصصين ممكن مي‌رسد؛ ولي معلوم نيست كه آيا ما مي‌توانيم مسائل پيچيده‌تري همچون زبان خارجي را طي خواب ياد بگيريم يا نه. اين مطالعه در Scientific Reports منتشر شده‌ است.