يادگيري همگاني ويروس كرونا: پيشگيري و دانستني‌هاي ضروري
سازمان نظام پزشكي ايران دوره‌ي يادگيريي كوتاهي را تهيه كرده است تا مردم با دانستني‌هاي ضروري ويروس كروناي جديد آشنا شوند. محتواي اين دوره‌ي يادگيريي زير انديشه متخصصين سازمان نظام پزشكي، با همكاري جمعيت هلال احمر و همچنين انجمن پزشكان عمومي ايران تهيه شده است. در اين دوره‌ي يادگيريي، دكتر مهرداد فرخ‌نيا، متخصص بيماري‌هاي عفوني و تب‌دار توضيحاتي را در مورد پيدايش ويروس كرونا جديد، علائم و نشانه‌هاي ابتلا به آن، راه‌هاي انتقال، روش‌هاي پيشگيري از ابتلا و روش‌هاي استفاده را ماسك را توضيح مي‌دهد همچنين مي‌گويد اگر يكي از افراد خانواده به اين ويروس مبتلا شود ساير اعضا چه كارهايي بايد انجام دهند.
درس اول: مقدمه و معرفي كوتاه ويروس كرونا
در درس اول دوره‌ي يادگيري همگاني ويروس كرونا، دكتر فرخ‌نيا، در معرفي ويروس كرونا جديد مي‌گويد:
«خواستگاه ويروس كرونا از شهر ووهان چين بوده است. ظاهرا طريقه‌ي انتقال آن از خفاش بوده كه يا به‌طور مستقيم يا به واسطه‌ي ساير حيوانات به انسان‌ها منتقل شده است. درحال حاضر اين ويروس از انسان به انسان نيز سرايت داده مي‌شود. مدت زمان كوتاهي از انتشار اين ويروس گذشته است اما كل كشور چين درگير آن هستند و در خارج از مرزهاي چين نيز گزارش شده كه افرادي (به دليل سفر به چين يا تماس با شخص آلوده) به اين ويروس مبتلا شده‌اند. حتي ممكن است در آينده كشورها به‌طور داخلي درگير ويروس شوند. طبيعي است كه ايران نيز مستثني نيست و اين ويروس در ايران نيز ديده خواهد شد.
ويروس جديد، ويروس كرونا است كه به‌نام ويروس كرونا جديد از آن نامبرده مي‌شود زيرا حتي هنوز اسمي براي آن انتخاب نكرده‌اند. ما با ويروس كرونا‌ها آشنايي داريم و قبلا با آن‌ها برخورد داشته‌ايم كه باعث سرماخوردگي در انسان‌ها مي‌شده‌اند؛ نوع جديد آن رفتار متفاوتي نسبت به ويروس كرونا‌هاي شناخته‌شده دارد.»
درس دوم: علائم و نشانه‌هاي ابتلا، آيا بيماري از سرماخوردگي به‌راحتي قابل افتراق است؟
دكتر فرخ‌نيا در درس دوم در مورد علائم و نشانه‌ي ابتلا به ويروس كرونا جديد مي‌گويد:
«شخصي كه به اين ويروس مبتلا مي‌شود به مدت پنج تا هفت روز يا حداكثر ۱۴ روز ممكن است علائمي نداشته باشد و بعد از گذشت اين مدت علائمي مانند تب، بدن درد، گلو درد از خود نشان دهد. علائم ممكن است مانند يك سرماخوردگي يا آنفلونزاي خفيف باشد. ممكن است در بعضي از موارد علائم شديد شده و منجر به ذات‌الريه و عفونت ريه شود؛ كه در اين صورت، فرد مبتلا بستري شده و در موارد محدودي ممكن است فوت كند. دانسته‌ي ما در مورد ويروس اين است كه اكثر كساني كه مبتلا شده‌اند و بيماري آن‌ها شديد بوده، بين ۱۳ تا ۹۰ سال و مخصوصا بالاي ۴۰ سال سن داشتند. گزارشي در مورد افراد زير ۱۰ سال با شدت بالا وجود نداشته و در صورت ابتلا علائم بسيار كم و خفيف بوده است. اكثر مواردي كه منجر به بستري يا مرگ‌ومير شده‌اند بالاي ۴۰ سال بوده و بيماري زمينه‌اي خاصي مانند بيماري ريوي مزمن، بيماري قلبي مزمن، نقص ايمني، نارسايي كبد، نارسايي كليه و ديابت كنترل‌نشده داشته‌اند. به‌طور كلي بين دو تا سه درصد افرادي كه بيماري در آن‌ها شديد بوده و بستري مي‌شوند، ممكن است به مرگ‌ومير منتهي شود.»
او در ادامه در پاسخ به سؤال «آيا با وجود علائم شبيه به سرماخوردگي، آيا اين بيماري از سرماخوردگي قابل تشخيص است؟» مي‌گويد:
خير با علائم باليني نمي‌توان اين ويروس را از ساير ويروس‌ها تشخيص داد. سابقه‌ي سفر و اپيدميولوژي شخص است كه مبتلا بودن يا نبودن فرد به ويروس كرونا جديد را مشخص مي‌كند. درواقع پاسخ به سؤال‌هايي مانند تماس با مورد بيمار و سفر به كشورهايي كه اين بيماري با اپيدمي بالا در آن گزارش شده است مخصوصا چين مي‌تواند به تشخيص كمك كند. در غير اين صورت و تنها با مشاهده‌ي علائم باليني، قابل افتراق از مابقي عفونت‌هاي تنفسي، سرماخوردگي معمولي و آنفولانزا نيست.
درس سوم: راه‌هاي انتقال ويروس كرونا
به‌گفته‌ي دكتر فرخ‌نيا، راه انتقال اين ويروس مانند ساير راه‌هاي انتقال ويروس تنفسي بوده و از دو راه عمده مي‌تواند باعث ابتلاي ديگران شود. اولين راه ابتلا، تماس با بيمار و استنشاق قطرات تنفسي از شخص بيمار است. دومين راه از طريق انتقال قطرات تنفسي آلوده‌اي است كه از شخص بيمار در محيط پخش شده و ما به آن‌ها دست مي‌زنيم و بدون اينكه دست خود را بشوييم آن را وارد مخاط بيني، دهان يا چشم خود مي‌كنيم.
درس چهارم: راهكارهاي پيشگيري از ابتلا به كرونا
درس چهارم با يك سؤال آغاز مي‌شود: آيا يروس كرونا از طريق خوردن مواد غذايي آلوده مانند گوشت و مرغ هم منتقل مي‌شود؟
پاسخ اين پرسش هنوز به‌طور دقيق مشخص نيست. در مورد انتقال اين بيماري از طريق مواد غذايي آلوده هنوز اطمينان وجود ندارد. اما درحال‌حاضر توصيه مي‌شود كه محصولات حيواني (مانند گوشت و...) به‌طور كامل پخته و مصرف شوند.
در ادامه دكتر فرخ‌نيا در مورد راه‌هاي پيشگيري از ابتلا به كرونا توضيح مي‌دهد كه روش جلوگيري، براساس روش انتقال ويروس است. به‌عنوان مثال جلوگيري از روبوسي، دست دادن، در آغوش كشيدن از راه‌هاي پيشگيري از ابتلا به كرونا هستند. حفظ فاصله‌ي ۱/۵ متر از ديگران و شستن مرتب دست‌ها ازديگر راه‌هاي جلوگيري از ابتلا به كرونا هستند زيرا دست‌ها اگر با سطوح آلوده آغشته شده و وارد دهان، بيني و چشم شوند منجر به بيماري مي‌شوند. راه ديگر پيشگيري استفاده از ماسك است. در صورت ابتلا به ويروس تنفسي مانند ويروس كرونا يا ويروس سرماخوردگي، براي جلوگيري از ابتلاي ديگران بايد موقع سرفه و عطسه از دستمال استفاده كرد. در صورت نبودن دستمال بايد آرنج را جلوي دهان و بيني بگيريم تا قطرات آلوده به ويروس منتشر نشوند. همچنين بايد از ورود به مكان‌هايي كه پر ازدحام هستند جلوگيري كرد و ميزان مهماني رفتن و مهماني دادن را به حداقل رساند. تا جاي ممكن بهترين كار اين است كه در خانه بمانيد و خود را قرنطينه كنيد.
درس پنجم: روش صحيح استفاده از ماسك
به‌گفته‌ي دكتر فرخ‌نيا استفاده از ماسك بيشتر به بيماران توصيه مي‌شود. درواقع استفاده از ماسك به كساني پيشنهاد مي‌شود كه بيمار هستند و بايد با اين روش جلوي ابتلاي ديگران را بگيرند. اينكه جمعيت عمومي براي پيشگيري از ماسك استفاده كنند در هيچ‌جا توصيه نشده است. حتي استفاده از ماسك ممكن است اطمينان كاذبي به شخص دهد و جلوي شستن مكرر دست‌ها را بگيرد كه درنهايت باعث افزايش احتمال ابتلا به كرونا مي‌شود. در رفت‌وآمدهاي معمولي نيازي به استفاده از ماسك نيست. به عبارتي استفاده از ماسك براي افراد سالم توصيه نمي‌شود مگر اينكه مجبور باشند در مكان‌هاي پر ازدحام براي مدت طولاني بمانند. ماسك زدن به‌تنهايي جلوي بيماري را نمي‌تواند بگيرد و در افراد سالم توصيه نمي‌شود. در ويدئوي زير نحوه‌ي صحيح ماسك زدن و نكاتي كه هنگام زدن ماسك بايد رعايت شود نشان داده شده است.
درس ششم: در صورت ابتلاي يكي از اعضاي خانواده به ويروس كرونا يا مواجهه با فرد مبتلا چه كنيم؟
يكي از سؤال‌هاي رايج اين است كه در صورت ابتلاي يكي از اعضاي خانواده به ويروس كرونا بايد چه كاري انجام دهيم، مخصوصا زماني‌كه علائم فرد خفيف بوده و نيازي به بستري شدن نداشته باشد. دكتر فرخ‌نيا در پاسخ اين سؤال مي‌گويد:
«در اينجور موارد بهتر است اتاق شخص مبتلا جدا باشد، شخص مبتلا فاصله‌ي خود را با ديگران حفظ كند، همه‌ي اعضاي دست‌ها را مرتب بشويند و فرد مبتلا هنگام خروج از اتاق ماسك بزند. ساير اعضا هنگام ورود به اتاق شخص بيمار بايد ماسك بزنند و تا جاي ممكن ملاقات خود را با شخص محدود كنند. اگر با شخصي تماس داشتيد و بعد از آن متوجه شديد شخص به كرونا متبلا است تا ۱۴ روز شانس ابتلاي شما نيز به كرونا وجورد دارد. در اين ۱۴ روز درصورت مشاهده‌ي علائمي مانند تب، بدن درد و گلو درد بايد به دكتر مراجعه شود زيرا شما نيز ممكن است بيماري را به ديگران منتقل كنيد.»
درس هفتم: آيا درمان يا واكنسي براي ويروس كرونا وجود دارد؟
دكتر فرخ‌نيا در مورد روش‌هاي درمان كرونا مي‌گويد:
«ويروس كرونا درحال‌حاضر درمان يا واكسن ندارد اما در آينده ممكن است درماني براي آن پيدا شود. راه‌حل‌هاي كنون جنبه‌ي حمايتي دارند مانند مصرف مايعات فراوان، استراحت در منزل و خوردن مسكن براي كاهش علائم. در اين موارد و همچنين ساير موارد ويروسي خوردن آنتي‌بيوتيك هيچ فايده‌اي نداشته و حتي ممكن است در صورت ابتلا به ذات‌الريه مضر باشد.»
درس هشتم: كليپ‌هاي يادگيريي و فايل‌هاي مرتبط
در اين بخش چند كليپ و تصوير يادگيريي كوتاه قابل مشاهده هستند. اين موارد از منابع گوناگوني گردآوري شده و توسط ناظران علمي سازمان نظام پزشكي به تأييد رسيده‌اند.
درس نهم: مشاهده ي پوسترهاي اختصاصي جمعيت هلال احمر
درس دهم: پاسخ به پرسش‌هاي رايج
در اين پخش به تعدادي از پرسش‌هاي رايج پاسخ داده شده است:
چرا شستن دست‌ها در پيشگيري اهميت زيادي دارد؟
ويروس‌ها از طريق خود انگشتان وارد بدن ما نمي‌شوند. اما در طول روز بارها به‌طور ناخودآگاه دست‌مان را به سمت صورت‌مان مي‌بريم. اينجا است كه ممكن است ويروس از طريق بيني، چشم و دهان وارد بدن‌مان بشود و ما را بيمار كند.
اگر به اين بيماري مبتلا شديم، آيا امكان دارد كه به‌صورت طبيعي بهبود پيدا كنيم؟
بله. درواقع اين بيماري مانند سرماخوردگي است و در اكثر افراد به‌صورت طبيعي بعد از چند روز بهبودي ايجاد مي‌شود. در عين حال در درصد بسيار كمي از افراد، ممكن است بيماري‌هاي ديگر مانند ذات‌الريه به بيماري اصلي اضافه شوند و شرايط را دشوار‌تر كنند.
آيا اين بيماري واقعا از طريق خفاش‌ها به انسان رسيده است؟
پاسخ اين پرسش هنوز به‌طور قطعي مشخص نيست. اما ويروس كرونا جديد از انديشه متخصصين ژنتيكي شباهت بسيار زيادي با ويروس كرونا‌هايي دارد كه در خفاش‌ها وجود دارند.
آيا استفاده از ورزشگاه‌هاي عمومي يا استخرهاي عمومي بايد محدود شود؟
درحال‌حاضر و با شرايط ايران، هيچ محدوديت خاصي نداريم.
چه زماني بايد منتظر درمان يا واكسن كرونا باشيم؟
ساخت دارو يا واكسن نيازمند زمان و تحقيقات علمي است. بنابراين فعلا بايد صبر كنيم تا ببينيم مطالعه‌ها به كجا مي‌رسد.
آيا اين بيماري همان بيماري «سارس» و «مرس» است كه چند سال قبل خبر آن منتشر شد؟
ويروس كروناي جديد از همان خانواده ويروس‌هايي است كه بيماري‌هاي سارس و مرس را ايجاد كردند. اما دقيقا همان ويروس نيست. به‌انديشه متخصصين مي‌رسد ميزان مرگ‌ومير ويروس كروناي جديد به‌طور قابل توجهي نسبت به آن‌ها كمتر است (حدود ۳ درصد).
آيا امكان انتقال بيماري از مادر باردار به كودك وجود دارد؟
پاسخ اين پرسش هنوز مشخص نيست.
لباس‌ها و وسايلي كه احتمال آلودگي با ويروس كرونا داشته باشند، با چه موادي بايد ضدعفوني شوند؟
استفاده از شوينده‌هاي معمول كافي است. ابزارهايي مانند دسته كليد يا موبايل، با محلول‌هاي برپايه الكل قابل تميز شدن هستند.
اين دوره‌ي يادگيريي از طريق سامانه‌ي يادگيري الكترونيك نظام پزشكي قابل مشاهده است. همچنين در پايان اين دوره مي‌توانيد با ثبت مشخصات خود گواهينامه‌ي جمعيت هلال احمر را نيز دريافت كنيد. اين دوره جزو دوره‌هاي مبتني بر نياز محلي جمعيت هلال احمر محسوب مي‌شود. گواهينامه‌ي دوره ۷۲ ساعت بعد از اتمام دوره و پركردن فرم ثبت مشخصات در سايت يادگيري همگاني جمعيت هلال احمر به نشاني khadem.ir قابل دريافت خواهد بود.
هم انديشي ها