سه راهبرد براي تغذيه سالم‌تر
چگونه مي‌توان عادت‌هاي تغذيه را بهبود داد؟ با وجود توصيه‌هاي والدين، متخصص كارشناسان بهداشت، سازمان‌هاي دولتي و مشاوران مختلف، مصرف غذاهاي قندي و فرآوري شده در آمريكا بسيار بيشتر از مصرف سبزيجات و ميوه‌ها است. افراد معمولا كالري زيادي را مصرف اما مواد مغذي كمي را دريافت مي‌كنند. در نتيجه هم دچار اضافه وزن و هم سوء‌تغذيه مي‌شوند. مستندات مفيدي درباره‌ي انواع رژيم‌هاي غذايي وجود دارد. مصرف زياد غذاها و نوشيدني‌هاي بي‌ارزش، پركالري و خوشمزه و همچنين عادي شدن اضافه‌وزن و مصرف مستمر ميان‌وعده‌ها منجر به ايجاد محيط و فرهنگي شده است كه دوري از آن مستلزم اراده و تلاشي بسيار قوي است.
اما چگونه مي‌توان اين روند را تغيير داد؟ بايد غذاهاي پركالري منوي رستوران‌ها را ناديده گرفت؟ بستني را در ته فريزر مخفي كرد؟ شام را در بشقاب‌هاي كوچكتري سرو كرد؟ پيام‌هاي تغذيه‌ي سالم را در كافه ترياها، اتاق‌هاي استراحت و حتي يخچال‌هاي خانه‌ها به جا گذاشت؟ روش‌هاي زيادي براي رسيدن به تغذيه‌ي مناسب تست شده‌اند و بسياري از آنها موفق بوده‌اند (حداقل اينكه تأثير اندكي داشته‌اند)؛ اما كدام يك از آنها پيشرفت قابل توجهي داشته‌اند؟
بهترين روش‌هاي بهبود عادت‌هاي سالم
مؤثرترين روش‌هاي تشويق عادت‌هاي سالم كه منجر به بهبود سلامت مي‌شوند، كدام‌‌اند؟ رومين كاداريو و پير چاندن، دو پژوهشگر فرانسوي درتلاش براي پاسخ به اين پرسش، موفق به شناسايي ۹۶ پژوهش مرتبط شدند. اين پژوهش‌ها از راهبردهاي متعددي براي تشويق افراد به انتخاب‌هاي سالم استفاده كرده‌اند و براي پيدا كردن مؤثرترين روش به مقايسه‌ي نتايج پرداخته‌اند.
پژوهشگران همچنين به محاسبه‌ي تأثير عامل‌هاي تشويقي و انگيزشي بر جذب كالري روزانه پرداخته‌اند. البته، كاهش كالري تنها انگيزه براي بهبود تغذيه نيست؛ اما از آنجا كه چاقي يكي از نگراني‌هاي اصلي افراد محسوب مي‌شود، اين عامل مي‌تواند مؤثر باشد و امكان مقايسه‌ي عوامل ديگر را فراهم مي‌كند.
تشويق در اينجا به عنوان هر عاملي تعريف مي‌شود كه بتواند بدون ممنوعيت آشكار يا استفاده از محرك‌هاي اقتصادي، رفتار افراد را تغيير دهد. براي مثال، اگر كارفرمايي بخواهد متخصصان خود را به كاهش مصرف نوشابه يا مصرف آب بيشتر تشويق كند، يكي از راه‌حل‌ها مي‌تواند حذف نوشابه از دستگاه‌هاي فروش خودكار (وندينگ ماشين) يا دو برابر كردن ارزش نوشابه و كاهش ارزش بطري‌هاي آب باشد؛ اما هيچ‌كدام از اين‌ها راهكارهاي تشويقي نيستند.
تشويق، راهكاري است كه بدون نياز به حذف قدرت انتخاب افراد، بر انتخاب آنها تأثير مي‌گذارد (به زبان پژوهشگران مي‌تواند معماري انتخاب را تغيير دهد). از انديشه متخصصينات پژوهشگران، راهكارهاي تشويقي به سه دسته تقسيم مي‌شوند.
تشويق نوع ۱: آنچه مي‌دانيد
راهبردهاي شناختي بر دانسته‌هاي افراد تأثير مي‌گذارند. هدف اين راهبرد‌ها، افزايش ميل به تفكر، قبل از هر انتخابي است. تشويق‌هاي شناختي تغذيه مي‌توانند شامل امكاناتي مثل اضافه كردن ميزان كالري به منوي رستوران‌ها باشد. يا در نمونه‌ي تشويق كارفرما به مصرف كمتر نوشابه، تشويق شناختي مي‌تواند چسباندن پوستري در كنار ماشين نوشابه باشد و براي مثال در اين پوستر نشان دهد چه ميزان قند در يك بطري نوشابه وجود دارد. نوع ديگر تشويق شناختي، استفاده از لوگوها و آيكن‌هايي براي شناسايي انتخاب‌هاي سالم‌تر است. قراردادن يك آيكن قلب روي مواد پرفيبر يا آيكن بروكلي كنار منوهاي كم كالري از نمونه‌هاي چنين تشويقي هستند.
در طول ده يا بيست سال گذشته، انرژي و هزينه‌ي زيادي صرف تشويق‌هاي شناختي مثل اضافه كردن ميزان كالري به منوهاي غذايي يا تغيير نحوه‌ي نمايش كالري‌ها روي بسته‌بندي غذاها شده است. متأسفانه راهبردهاي شناختي از ميان سه نوع تشويق اصلي، كمترين تأثير را دارند. تشويق‌هاي شناختي مي‌توانند تا سقف ۶۴ كالري را به طور ميانگين كاهش دهند.
تشويق نوع ۲: چه حسي داريد
راهبردهاي احساسي، دومين گروه تشويق‌ها را تشكيل مي‌دهند. هدف اين روش‌ها، تغيير احساس فرد درباره‌ي غذا يا رفتار بدون نياز به تغيير دانسته‌ها است. تشويق‌هاي احساسي شامل استفاده از كلمات و تصاوير جذاب براي انتخاب‌هاي سالم هستند. براي مثال در منوي غذايي از تصاوير زيباي سالا‌دها استفاده شود اما تأكيد كمتري روي غذاهاي سرخ كردني باشد.
چاپ تصاوير اشتهاآور از غذاهاي سالم يكي از روش‌هاي تشويق احساسي است
نوع ديگري از تشويق احساسي، «دعوت به تغذيه‌ي سالم» ناميده مي‌شود. براي مثال شخصي از مطلوب بودن انتخاب مشخصي سخن مي‌گويد: «دوست داريد دسر جدا باشد؟ سالاد را به‌جاي سرخ كردني پيشنهاد مي‌دهيم. امكان سرو نصف پاستا وجود دارد.»
راهبردهاي احساسي به‌جاي تلاش براي كسب اطلاعات درباره‌ي مشخصات تمام غذاها، متمركز بر تشويق غذاهايي مشخص يا تأثير بر نگرش مخاطب نسبت به غذاهاي سالم هستند. جذابيت‌هاي حسي و شهودي تأثيرگذارتر از استدلال هستند. تشويق‌هاي عاطفي براي كاهش جذب كالري، دو برابر مؤثرتر از تشويق‌هاي شناختي هستند و مي‌توانند تا كاهش ۱۳۰ كالري يا ۷.۵ درصد در روز، مؤثر باشند.
تشويق نوع ۳: آنچه انجام مي‌دهيد
راهبردهاي رفتاري، سومين گروه تشويق‌ها را تشكيل مي‌دهند. هدف اين روش‌ها، تغيير رفتار افراد بدون نياز به تأثيرگذاري بر دانسته‌ها و احساسات آنها است. در واقع، تشويق‌هاي رفتاري مي‌توانند بدون آگاهي افراد بر آنها تأثير بگذارند.
يكي از انواع محبوب تشويق رفتاري، فراهم كردن امكان دسترسي آسان به گزينه‌هاي سالم غذايي است. براي مثال مي‌توان به قرار دادن سالادهاي سبز در ظروف مناسبي در قسمت مركز فروشگاه اشاره كرد. از طرفي مي‌توان مرغ سوخاري را در عقب فروشگاه قرار داد كه براي تهيه‌ي آن بايد در صف انتظار ايستاد.
در رستوران‌ها مي‌توان غذاهاي سالم را در رديف اول سرو قرار داد
نمونه‌ي ديگري از تشويق رفتاري، قرار دادن سبزيجات، ماهي سالمون كبابي و ديگر غذاهاي سالم در اولين رديف سرو رستوران و قرار دادن آيتم‌هاي ناسالم (مثل بيسكويت، ماكاروني و پنير) در آخرين رديف است به طوري كه جاي كمي براي آنها در بشقاب باقي بماند. سومين مثال تشويق رفتاري، استفاده از بشقاب‌ها و ظروف كوچك‌تر براي غذاهاي پركالري مثل پاستا، چيپس يا نوشابه و استفاده از بشقاب‌ها و ظروف بزرگ‌تر براي غذاهاي كم‌كالري مثل سالاد، سبزيجات، آب و ميوه است.
طبق پيش‌بيني‌ها، تشويق‌هاي رفتاري، مؤثرترين نوع تشويق‌ها هستند. به‌طوركلي، اين تشويق‌ها مي‌توانند جذب كالري را تا ۱۲ درصد يا ۲۰۰ كالري كاهش دهند. علاوه بر اين، تغيير نسبت‌هاي غذايي و اندازه‌ي بشقاب، يكي از مؤثرترين راهبردهاي غذايي است كه جذب كالري را تا ۳۰۰ كالري در روز كاهش مي‌دهد.
چرا پژوهش‌ها اهميت دارند؟
نتايج پژوهش فوق به دليل اهميت پژوهش‌ها اشاره مي‌كنند. تاكنون روش‌هاي زيادي براي كاهش آثار محيطي انجام‌شده‌اند. آثاري كه روزبه روز افراد را سنگين‌تر مي‌كنند و در مصرف غذاهاي ناسالم نقش دارند. مؤثرترين روش‌ها تا شش برابر تأثيرگذارتر از روش‌هايي كم اثري هستند كه بخش زيادي از زمان و انرژي را به خود اختصاص داده‌اند.
وقتي مباحثه انتخاب‌هاي غذايي سالم مطرح مي‌شوند، هميشه آگاهي و دانستن برابر با انجام كار بهتر نيست؛ اما انسان هميشه تحت تأثير سهولت و راحتي قرار مي‌گيرد. چگونه مي‌توان از اين مزيت در خانه و زندگي خود استفاده كرد؟ چگونه مي‌توان دسترسي به انتخاب سالم را براي خود و اعضاي خانواده فراهم كرد؟ نكاتي مثل قرار دادن گزينه‌هاي سالم در رديف جلو و قرار دادن غذاهاي ناسالم دور از چشم مي‌توانند تفاوت زيادي را ايجاد كنند. سرو غذا در بشقاب‌هاي كوچك‌تر و سرو نوشيدني در ليوان‌هاي كم حجم‌تر، نمونه‌اي از اقدامات مؤثر هستند.
هم انديشي ها