جهش ويروس كرونا در مينك‌ها هنوز خطرناك نيست
چند روز پس از اعلام اينكه جهش ويروس مي‌تواند اثربخشي واكسن بالقوه‌ي كوويد ۱۹ را به خطر بيندازد، مقامات بهداشتي دانمارك داده‌هاي ژنتيكي و آزمايشي خوشه‌اي از جهش‌هاي SARS-CoV-2 را كه در مينك‌هاي پرورشي و انسان در گردش است،، منتشر كرده‌اند.
اخبار جهش‌ها نخست‌وزير دانمارك يعني مته فردريكسن را بر آن داشت تا در تاريخ ۴ نوامبر اعلام كند قصد دارد براي آينده‌ي قابل پيش‌بيني صنعت پرورش مينك را تعطيل كند و حدود ۱۷ ميليون جانور را از بين ببرد. اين تصميم موجب ايجاد مباحثه جدي در اين‌باره شد كه آيا چنين عملي قانوني است. اما دانشمندان مراقب بودند كه قبل از مشاهده‌ي داده‌ها، زنگ خطر را به صدا درنياورند.
اكنون دانشمنداني كه داده‌ها را مطالعه كرده‌اند، مي‌گويند جهش‌ها نگران‌كننده نيستند؛ زيرا شواهد كمي وجود دارد كه جهش به ويروس كمك مي‌كند تا در ميان انسان‌ها آسان‌تر منتشر شود؛ يا اينكه موجب كشندگي بيشتر آن شود و درمان‌ها و واكسن‌ها را به خطر بيندازند. استريد آيورسن، ويروس‌شناس دانشگاه آكسفورد بريتانيا مي‌گويد: «جهش‌هاي مرتبط با مينك كه تاكنون شناسايي شده است، با انتشار سريع ويروس يا با تغيير در مرگ‌و‌مير و بيماري‌زايي همراه نيستند.» اما پژوهشگران مي‌گويند با توجه به شيوع سريع و كنترل‌نشده ويروس در راسوهاي مينك كه از ماه جون، در بيش از ۲۰۰ مزرعه شناسايي شده است، اين حيوانات به منبع بزرگي از ويروس تبديل مي‌شوند كه به‌آساني مي‌توانند انسان را آلوده كنند و به اين‌خاطر، احتمالا كشتن مينك‌ها لازم است. آيورسن مي‌گويد در مناطق داراي مزارع آلوده‌ي مينك، تعداد افراد مبتلا به كوويد ۱۹ افزايش زيادي پيدا مي‌كند. در دانمارك شمار مينك‌ها سه برابر تعداد انسان‌ها است. بر اين اساس، از بين بردن مينك‌ها ضرورت دارد.
جانيك فونجر، ويروس‌شناس مؤسسه سرم دانمارك، مي‌گويد شيوع كنترل‌نشده در مينك‌ها فرصت تكامل و ايجاد جهش‌هاي نگران‌كننده در ويروس را افزايش مي‌دهد؛ دانشمندان نگراني‌هاي خود را با دولت در ميان گذاشتند و دولت تصميم گرفت مينك‌ها را از بين ببرد.
جهش‌هاي مربوط به مينك
فونجر مي‌گويد پژوهشگران در دانمارك با توالي‌يابي نمونه‌هاي ويروسي ۴۰ مزرعه‌ي پرورش مينك، حدود ۱۷۰ واريانت ويروس كرونا را شناسايي كردند. آن‌ها در نمونه‌هاي ويروسي انسان‌ها (نمايانگر حدود يك‌پنجم از كل موارد تأييدشده كوويد در كشور) تقريبا ۳۰۰ واريانت پيدا كردند كه مي‌توان آن‌ها را در مينك‌ها رديابي كرد؛ يعني داراي جهش‌هايي هستند كه تصور مي‌شود ابتدا در مينك‌ها ظاهر شده باشند.
پژوهشگران در نمونه‌هاي ويروسي مربوط به انسان و مينك، چندين جهش را در ژني پيدا كردند كه پروتئين اسپايك ويروس را رمزگذاري مي‌كند و ويروس آن را براي وارد شدن به سلول‌ها به كار مي‌برد. اين مسئله موجب نگراني پژوهشگران مي‌شود؛ زيرا تغيير در اين منطقه مي‌تواند روي توانايي سيستم ايمني بدن براي تشخيص عفونت تأثير بگذارد. علاوه‌براين، بسياري از واكسن‌ها سيستم ايمني را در جهت مهار پروتئين اسپايك يادگيري مي‌دهند. يكي از نگراني‌هاي خاص، مربوط به واريانتي از ويروس است كه با داشتن تركيب منحصر‌به‌فردي از جهش‌ها كه خوشه‌ي ۵ ناميده مي‌شود، در ۵ مزرعه و ۱۲ فرد در منطقه‌ي ژوتلند شمالي دانمارك يافت شده است.
فونجر مي‌گويد واريانت خوشه‌ي ۵ موجب سه تغيير آمينواسيدي و دو حذف در پروتئين اسپايك مي‌شود. آزمايش‌هاي سلولي اوليه نشان مي‌دهند كه تشخيص واريانت خوشه‌ي ۵ نسبت به ويروس‌هايي كه داراي جهش‌هاي خوشه‌ي ۵ نيستند، براي آنتي‌بادي‌هاي برخي افراد بهبوديافته از كوويد ۱۹، دشوارتر است. طبق نامه‌اي از رئيس دامپزشكي دانمارك به سازمان جهاني بهداشت حيوانات، اين امر نشان مي‌دهد اين واريانت مي‌تواند در برابر درمان آنتي‌بادي يا واكسن‌ها پاسخ‌دهي كمتري داشته باشد. موگنس جنسن، وزير غذا و شيلات دانمارك در بيانيه‌اي عمومي در ۵ نوامبر گفت: «در شرايط كنوني، واكسن كه نور اميدي محسوب مي‌شود به خطر افتاده و از بين بردن مينك‌ها كار درستي است.»
اما پژوهشگراني كه داده‌هاي موجود را مطالعه كرده‌اند، مي‌گويند اين ادعاها در حد حدس و گمان هستند. آيورسن مي‌گويد به انديشه متخصصين مي‌رسد واريانت خوشه‌ي ۵ در انسان‌ها يك بن‌بست باشد؛ زيرا به‌طور گسترده منتشر نشده است. بسياري از افرادي كه عفوني بودند، در مزارع كار مي‌كردند و احتمالا در معرض مقادير بالايي از ويروس قرار گرفته بودند. او مي‌گويد با وجود توالي‌يابي گسترده و به اشتراك‌گذاري داده‌ها، واريانت مذكور از ماه سپتامبر ديده نشده است. آيورسن با اشاره به اين موضوع كه پژوهش‌هاي انجام‌شده براي نتيجه‌گيري در مورد پيامدهاي اين جهش‌ها براي درمان‌ها و ويروس‌ها بسيار محدود است، مي‌گويد: «در اين شرايط واقعا مهم است كه به تفسير افراطي داده‌هاي ابتدايي نپردازيم.»
گسترش در انسان‌ها
يكي از جهش‌هاي مرتبط با مينك‌ها به‌طور گسترده‌تري در ميان انسان‌ها منتشر شده است. اين جهش Y453F نام دارد و كدكننده‌ي يك تغيير آمينواسيدي در پروتئين اسپايك است و در تقريبا ۳۰۰ توالي از مردم دانمارك و نيز توالي‌هايي از مينك‌ها و افرادي در هلند پيدا شده است. مطالعه‌اي تجربي نشان مي‌دهد نوعي آنتي‌بادي مونوكلونال تجاري قادر به تشخيص واريانت‌هايي از ويروس كه حاوي جهش Y453F هستند، نيست. اما آيورسن مي‌گويد اين بدان معنا نيست كه اين جهش مانع اثر درماني دارو در بدن مي‌شود.
ديويد رابرتسون ويروس‌شناس دانشگاه گلاسگو در بريتانيا مي‌گويد همچنين مشخص نيست كه آيا تمامي جهش‌هاي مرتبط با مينك‌ها در انسان واقعا از مينك‌ها منشا گرفته باشد زيرا همه‌ي داده‌ها منتشر نشده است. اما كاسپر ليج، متخصص زيست‌شناسي محاسباتي در بيمارستاني عمومي ماساچوست، مي‌گويد نمونه‌هايي از جهش‌هايي كه از مينك‌ها منشا گرفته و به انسان منتقل شده‌اند، وجود دارد. بسياري از پژوهشگران نگرانند كه انتشار كنترل‌نشده‌ي ويروس ازطريق ميليون‌ها مينك ممكن است درنهايت به جهش‌هاي اشكال‌ساز منجر شود.
شيوع كنترل‌نشده
در كشور دانمارك، بزرگ‌ترين توليدكننده‌ي پوست مينك در جهان، مقامات با وجود اقدامات كنترلي گسترده، همچنان در تقلا براي كنترل شيوع‌هاي مزارع هستند. در بسياري از مزارع آلوده، تقريبا تمامي حيوانات آنتي‌بادي‌هايي عليه ويروس دارند. شيوع همچنين در مزارع مينك هلند، سوئد، اسپانيا، ايتاليا و آمريكا مشاهده شده است. هلند قصد دارد كل جمعيت مينك خود را تا سال ۲۰۲۱ از بين ببرد.
آنته بوكلوند، همه‌گيرشناس و دامپزشك دانشگاه كپنهاگ، مي‌گويد دانشمندان هنوز نمي‌دانند ويروس چگونه وارد مزارع مي‌شود. گروه او سطوح پاييني از RNA ويروسي را روي مگس‌هاي خانگي و نيز نمونه‌هاي مو و هواي نزديك قفس مينك‌ها پيدا كرده است. آن‌ها همچنين حيوانات وحشي آن منطقه از جمله روباه، گوركن، گربه و سمور سنگي را آزمايش كرده‌اند. تنها نمونه مثبت حيوانات وحشي از پاي يك مرغ دريايي بود. بوكلوند مي‌گويد: «محتمل‌ترين منبع انتشار ويروس، نيروي سادهان آلوده‌ي مزارع هستند.»
هم انديشي ها