هرآنچه درباره كوويد طولاني مي‌دانيم

بيشتر مبتلايان كوويد دچار علائم رايج تب و سرفه و اشكالات تنفسي مي‌شوند و در يكي‌دو هفته بهبود پيدا مي‌كنند. بااين‌حال، برخي افراد كه تخمين زده مي‌شود ۱۰ تا ۳۰ درصد از مبتلايان به كوويد را تشكيل دهند، دچار علائم پايداري مي‌شوند كه در گفت‌وگوهاي محاوره‌اي به آن «كوويد طولاني» گفته مي‌شود.

چرا برخي افراد به‌سرعت بهبود پيدا مي‌كنند؛ درحالي‌كه علائم ديگران ماه‌ها ادامه مي‌يابد؟ اين سؤال يكي از سؤالات دشوار مرتبط با دنياگيري كوويد ۱۹ است. گرچه هنوز پاسخ قطعي وجود ندارد، پژوهشگراني از سراسر جهان به چندين انديشه متخصصينيه درباره اين موضوع اشاره كرده‌اند. تاكنون چه درس‌هايي درباره كوويد طولاني آموخته‌ايم و آخرين شواهد چه چيزي را نشان مي‌دهند؟

تعريف پذيرفتني جهاني براي كوويد طولاني وجود ندارد؛ زيرا پديده جديدي است. ازانديشه متخصصين متخصصدي، كوويد طولاني اصطلاحي است كه براي توصيف وضعيتي استفاده مي‌شود كه در آن، افراد پس از ابتلا به كوويد طيفي از علائم پايدار را تجربه مي‌كنند.

شايع‌ترين علائمي كه ما (لوئيس هولمز و آلكس ايروينگ، نويسندگان مقاله منتشرشده در وب‌سايت The Conversation)، از افراد دچار كوويد طولاني در كلينيك كوويد طولاني خود در ملبورن مي‌شنويم، عبارت‌اند از: خستگي، تنگي نفس، درد قفسه سينه، تپش قلب، سردرد، مه‌ مغزي، دردهاي عضلاني و اختلال خواب. بااين‌حال، كوويد طولاني مي‌تواند علائم بسيار متنوعي مانند از‌دست‌دادن حس بويايي و چشايي، افسردگي و ناتواني در انجام كار و تعامل با جامعه را نيز شامل باشد. در برخي افراد، تقريبا اين‌گونه به‌انديشه متخصصين مي‌رسد فرايندي وجود دارد كه روي تمام قسمت‌هاي بدن تأثير مي‌گذارد.

ويژگي ديگر براي بسياري از افراد نبود ارتباط ميان شدت بيماري اوليه كوويد و ايجاد علائم مهم و پايدار در روند بهبودي است. اكثر بيماران ما در كلينيك كوويد طولاني ابتدا بيماري خفيف‌تري داشتند و اغلبشان از افراد بستري‌شده جوان‌تر و قبل از ابتلا به كوويد سالم و فعال بودند. بسياري از بيماران ما نگران وجود عفونت و آسيب پايدار هستند و از اين موضوع مي‌ترسند كه ديگر بهبودي پيدا نكنند.

تاكنون، آزمايش خاصي براي توضيح علائم پس از كوويد پيدا نكرده‌ايم. اين مسئله انديشه متخصصينات ما را تأييد كرده است كه در بيشترِ بيماران، علائم كوويد طولاني احتمالا با تعامل پيچيده ميان فرايندهاي جسمي و رواني ارتباط دارد كه پس از بروز التهاب ناگهاني ناشي از عفونت كوويد ظاهر مي‌شود.

تعيين اين مسئله بسيار دشوار است كه چه نسبتي از افراد مبتلا به كوويد درنهايت با علائم پايدار مواجه مي‌شوند. در اين مرحله، از نرخ دقيق آن اطلاعي نداريم. در مطالعه در حال انجامي درباره ايمني كوويد در مؤسسه والتر و اليزا هال استراليا (WEHI) دريافتيم ۳۴ درصد از شركت‌كنندگان ۴۵ هفته پس از تشخيص همچنان درگير كوويد طولاني بودند؛ ولي مطالعه ما مبتني‌بر جامعه است و براي اندازه‌گيري شيوع كلي اين وضعيت در جمعيت وسيع‌تر طراحي نشده.

سازمان جهاني بهداشت نرخ شيوع كوويد طولاني را ۱۰ درصد ذكر كرده؛ درحالي‌كه مطالعه‌اي از بريتانيا رقم ۳۰ درصد را به‌دست آورده است. نسبت افراد دچار اين وضعيت احتمالا بين كشورهاي مختلف متفاوت است.

بسياري از پزشكان هنوز درباره كوويد ۱۹ نمي‌دانند؛ بنابراين بسياري از موارد ممكن است تشخيص داده و به مطالعات اضافه نشود. درواقع، پس از اينكه برخي از داده‌هاي‌ ما در برنامه‌اي در شبكه ABC استراليا پخش شد، افراد بيشتري كه دچار علائم مداوم بودند، براي پيوستن به مطالعه ما آمدند و برخي از آن‌ها نمي‌دانستند چنين پژوهشي در حال انجام است يا حتي اين وضعيت وجود دارد.

براي تعيين نرخ تقريبي، به مطالعه جمعيتي كاملي نياز داريم. اين به‌معناي تماس با گروه كاملي از افراد است كه دچار كوويد شده‌اند و مطالعه اين مسئله است كه چه تعدادي از آن‌ها در زمان مشخص مثلا يك سال بعد با اشكالات مستمري روبه‌رو هستند. انجام اين نوع مطالعات دشوار است؛ ولي بدين‌معنا است كه مي‌توانيم به سؤال مهمي جواب دهيم.

درمان اين وضعيت با‌توجه‌به اين مسئله دشوار است و هنوز درمان استانداردي ندارد كه آزمايش باليني قطعي براي تعيين اين مسئله وجود ندارد و آيا فردي دچار آن است يا نه. افرادي با علائم خفيفي ممكن است به درمان نيازي نداشته؛ بلكه فقط به تأييد و اطلاعات نياز داشته باشند. برخي ديگر كه دچار علائم شديدتر يا ماندگارتر هستند، به كمك بيشتري نياز دارند.

با ارائه مراقبت‌هاي باليني با همراهي گروه هماهنگي از متخصصان در زمينه‌هاي مختلف، كلينيك‌هاي چندزمينه‌اي كوويد طولاني تضمين مي‌كنند كه بيماران از بهترين درمان‌هاي موجود بدون تحمل بار بي‌پايان مشاوره‌هاي مستقل متعدد بهره‌مند شوند. اين كلينيك‌ها از رويكرد همه‌جانبه‌اي استفاده مي‌كنند و براي حمايت از بهبودي بيمار از بهترين راهكارهاي شناخته‌شده استفاده مي‌كنند.

براي بيشتر افراد، نتايج اميدواركننده است. پس از نُه ماه، نيمي از بيماران ما تقريبا به سطح طبيعي فعاليتشان نزديك و از كلينيك مرخص شدند. دراين‌ميان، گروهي از بيماران نيز وجود دارند كه پيشرفت آن‌ها كُندتر است. آن‌ها غالبا جوان بودند و قبلا عملكرد مطلوبي داشتند؛ اما پس از بيماري توانايي كار و ورزش و معاشرتشان ضعيف شده است. بازگشت اين افراد به محل كار و ساير فعاليت‌ها بايد به‌دقت مديريت شود و نبايد سريعا به انجام كارهاي بسياري دست بزنند. ضروري است كه علائم پايدار اين بيماران به رسميت شناخته شود و خانواده و كارفرما و گروه پزشكي چندرشته‌اي از آنان حمايت كنند.

هنوز نمي‌دانيم چرا برخي افراد دچار كوويد طولاني مي‌شوند؛ درحالي‌كه ديگران چند هفته پس از عفوني‌شدن بهبود پيدا مي‌كنند. اگر كوويد طولاني به‌سادگي با كوويد شديد در ارتباط بود، سرنخ‌هايي به ما مي‌داد؛ اما چنين نيست و ديده‌ايم كه افراد مبتلا به بيماري خفيف سرانجام با علائم كوويد طولاني روبه‌رو مي‌شوند؛ دقيقا همان‌طوركه افراد تحت مراقبت‌هاي ويژه نيز ممكن است به اين سرانجام برسند.

درباره علت كوويد طولاني چندين تئوري مطرح شده است كه به مهم‌ترين آن‌ها اشاره مي‌كنيم. بر اساس يكي از تئوري‌ها، كوويد طولاني مي‌تواند پيامدي از كاركرد نامناسب سيستم ايمني و فعاليت بيش‌ازحد آن در پي عفونت باشد. سرنخي كه از اين تئوري همراهي مي‌كند، اين است كه برخي افراد دچار كوويد طولاني مي‌گويند علائمشان پس از دريافت واكسن كوويد به‌طور چشمگيري بهبود مي‌يابد. اين مسئله به‌طور محكمي نشان مي‌دهد علائم مختلف كوويد طولاني با سيستم ايمني ارتباط دارد.

ممكن است واكسن كوويد ۱۹ با هدايت مجدد سيستم ايمني به مسير طبيعي‌اش، با فعال‌سازي مستقيم برخي از سلول‌هاي ايمني مانند سلول‌هاي T كه به تحريك توليد آنتي‌بادي و كشتن سلول‌هاي آلوده به ويروس كمك مي‌كند يا سلول‌هاي خط مقدم ايمني ذاتي كه اين اختلال ايمني را اصلاح مي‌كنند، به بهبود علائم كمك كند.

تئوري ديگر آن است كه در بدن مبتلايان كوويد طولاني، مخزن ويروسي كوچك و پايداري وجود دارد كه با آزمايش‌هاي تشخيصي شناسايي نمي‌شود يا قطعات كوچكي از ويروس باقي مانده‌اند كه بدن با آن‌ها برخورد نكرده است. اين مخازن عفوني نيستند؛ ولي ممكن است به‌طور مداوم سيستم ايمني را فعال كنند. واكسن ممكن است به هدايت سيستم ايمني به موقعيت مناسب و پاك‌سازي ويروس‌هاي باقي‌مانده كمك كند.

گرچه هنوز نمي‌توانيم با اطمينان بگوييم واكسن به همه كمك خواهد كرد، شواهدي وجود ندارد كه نشان دهد راه‌اندازي سيستم ايمني به كمك واكسن ممكن است وضعيت را بدتر كند. البته كوويد طولاني ممكن است حاصل تركيبي از اين دو مورد يا عناصر مختلفي باشد. نتيجه نهايي اين است كه هنوز به پژوهش‌هاي بيشتري نياز داريم. هنوز درماني وجود ندارد؛ اما مي‌توانيم علائم مبتلايان را مديريت و از آن‌ها حمايت و همه را تشويق كنيم كه به‌محض دسترسي، واكسن كوويد ۱۹ را دريافت كنند.