مقايسه‌ دوربين موبايل با دوربين‌هاي ديجيتال و حرفه‌اي

در سال‌هاي اخير، عده‌اي از صاحب‌انديشه متخصصينان پيش‌بيني كرده‌اند كه فناوري دوربين‌ موبايل‌هاي هوشمند سرانجام به‌حدي خواهد رسيد كه افراد نيازي به دوربين DSLR يا بدون‌آينه نخواهند داشت؛ اين واقعا ادعاي بزرگي است. ما در اين مقاله قصد داريم به صحت و سقم اين ادعا و تفاوت‌هاي عمده‌ي دو طرف اين قياس بپردازيم.

اين نكته كه فناوري دوربين موبايل‌هاي هوشمند در سال‌هاي اخير دست‌خوش پيشرفت‌هاي چشمگيري شده است، كاملا درست است. بر همين اساس، بعيد هم نيست كه كيفيت عكس دوربين‌هاي موبايل تا مثلا ۱۰ سال آينده با دوربين‌هاي ديجيتال كنوني برابري كند؛ اما دوربين ديجيتال كنوني؛ نه دوربين‌هاي ديجيتال ۱۰ سال آينده. حقيقت اين است كه فناوري حسگر دوربين‌هاي ديجيتال نيز سال به سال در حال پيشرفت است. بنابراين، هرچند ممكن است در دهه‌ي آتي موبايل هوشمندي بتواند عكسي هم‌تراز با يك دوربين DSLR فول‌فريم بگيرد، بسيار بعيد است كه قادر به رقابت با دوربين‌هاي ديجيتال هم‌ عصر خود باشد.

حال ممكن است بگوييد «مهم نيست، همان‌قدر كيفيت هم براي من راضي‌كننده است»؛ اما مطمئن باشيد ۱۰ سال ديگر انديشه متخصصين متفاوتي خواهيد داشت؛ چرا كه همزمان با پيشرفت فناوري، سطح انتظار ما نيز بالاتر مي‌رود. بنابراين، وقتي كيفيت عكس دوربين موبايل خود را با كيفيت عكس دوربين ديجيتال مقايسه كنيد، به ضعف دوربين موبايل خود اعتراف خواهيد كرد.

پاسخ صريح و روشن به اين سؤال، خير است. بهترين موبايل‌هاي هوشمند موجود همچنان قادر نيستند كه يك عكاس را متقاعد كنند كه دوربين عكاسي خود را كنار گذاشته و فقط از موبايل براي عكاسي استفاده كند.

البته مسلما دوربين موبايل هوشمند در حال حاضر مجبوب‌ترين و رايج‌ترين نوع دوربين در جهان است؛ زيرا هم استفاده از آن آسان است و هم باتوجه‌به ماهيت تلفن همراه، همواره هر كجا كه مي‌رويد همراه شما است. از طرفي كيفيت ثبت تصاوير جديدترين موبايل‌هاي هوشمند از جمله هواوي پي ۲۰ پرو به قدري افزايش يافته است كه توانسته‌اند امتيازهاي خارق‌العاده‌اي از DxOMark دريافت كنند؛ اما در حال حاضر محدوديت‌ها و كاستي‌هايي در دوربين‌هاي موبايلي وجود دارد كه باعث شده است نتوانند انديشه متخصصين عكاسان حرفه‌اي را به خود جلب كنند. در ادامه به كاستي‌هاي دوربين موبايل در مقايسه با دوربين‌هاي عكاسي، از انواع مختلف مي‌پردازيم.

آزاردهنده‌ترين محدوديت در دوربين‌هاي موبايل ثابت و غيرقابل تغيير بودن فاصله‌ي كانوني است. اين دوربين‌ها همواره در حالت وايد قرار دارند. برخي توليدكنندگان موبايل تاكنون از خلاقيت‌هاي نظير اخبار تخصصي هوشمند، لنز دوم و حتي سوم براي افزايش فاصله‌ي كانوني استفاده كرده‌اند و برخي امكان نصب لنز‌هاي مينياتوري مبدل تله را فراهم كرده‌اند؛ اما حقيقتا تمام اين نوآوري‌ها نتوانسته‌اند جاي قابليت تغيير لنز را بگيرند و شما نمي‌توانيد بسته به مانديشه متخصصينه‌اي كه قصد عكاسي از آن داريد، لنز متناسب با فاصله‌ي كانوني مورد نياز را استفاده كنيد.

يكي از فاكتورهاي مهم براي عكاساني كه از كوچه و خيابان عكاسي مي‌كنند، سرعت فوكوس كردن است. موبايل‌هاي هوشمند با وجود بهره‌مندي از قدرت پردازشي در حد رايانه، هنوز هنگام فوكوس كردن سرعت عمل رضايت‌بخشي ندارند. سرعت فوكوس دوربين‌هاي DSLR و بدون‌آينه به مراتب سريع‌تر از دوربين يك موبايل هوشمند است. بعد از اينكه فوكوس انجام شد، مسئله‌ي بدي تأخير شاتر است. تأخيري كه به جرأت مي‌توان گفت در اكثر موبايل‌هاي هوشمند مقداري بين نيم تا يك ثانيه است. شايد براي متخصصان عادي اين ميزان از كندي شاتر اهميتي نداشته باشد؛ اما يك عكاس حرفه‌اي هرگز حاضر به از دست دادن يك لحظه به‌دليل كندي شاتر نيست. موبايل‌هاي هوشمند چه از فوكوس ليزري استفاده كنند، چه از تشخيص فاز يا هر سيستم ديگر، سرعت فرايند فوكوس و ثبت لحظه‌ي آن‌ها همپاي دوربين‌هاي ديجيتال نيست. به همين جهت، با اينكه نسل به نسل، دوربين موبايل‌ها در حال ارتقا بوده و اين حقيقتي انكارناپذير است، اما هنوز جايگزين كردن دوربين ديجيتال با موبايل منطقي به انديشه متخصصين نمي‌رسد.

به منظور كوچك ساختن دوربين جهت قرارگيري در بدنه‌ي باريك موبايل، قسمت‌هاي مهم از ساختار دوربين حذف مي‌شوند. شاتر مكانيكي با شاتر الكترونيكي جايگزين مي‌شود و لنز همواره باز است و گزينه‌اي براي كنترل دريچه‌ي ديافراگم وجود ندارد. فقدان شاتر مكانيكي به اين معني است امكان استفاده از فلش خارجي وجود ندارد. از طرفي، استفاده از شاتر الكترونيكي نيز اشكالات خاص خود را دارد؛ چرا كه تصاوير در ايزوي بالا دچار نويز زيادي مي‌شوند و هنگام عكاسي از سوژه‌هاي متحرك دچار تاري مي‌شود. به‌علاوه، عدم توانايي در تغيير ديافراگم سبب مي‌شود وقتي مي‌خواهيد از مانديشه متخصصينه‌اي مانند آب روان يا حركت ماشين‌ها در شب عكس بگيريد قادر به انجام اين كار نباشيد؛ زيرا ديافراگم ثابت F1.8 براي پايين آوردن سرعت شاتر بيش از حد درخشان است.

از طرف ديگر، اساسا امكان كاهش سرعت شاتر نيز وجود ندارد. به‌عنوان عكاس اگر بخواهيد با فلش عكس بگيريد، لازم است سرعت شاتر را كاهش دهيد؛ نبود شاتر مكانيكي و فقدان كنترل ديافراگم فيزيكي، در دنياي عكاسي دو كاستي بزرگ به شمار مي‌روند كه استفاده از فلش دوگانه در موبايل‌هاي هوشمند هيچ كمكي به پوشش آن‌ها نمي‌كند.

البته سامسونگ در گلكسي اس ۹ پلاس از دو تنظيم گشودگي ديافراگم استفاده كرده است. يكي F1.5 و ديگري F2.4؛ متأسفانه اين كار نيز هرچند بهبودهايي را به همراه دارد در اكثر مواقع كمك چنداني نمي‌كند؛ زيرا F2.4 همچنان براي استفاده‌هاي خلاقانه با سرعت شاتر پايين بيش از حد درخشان است.

اين مورد شايد از ساير مواردي كه در بالا ذكر شد اهميت كمتري داشته باشد و اساسا اگر موارد فوق در دسترس باشند و اندازه‌ي حسگر كوچك باشد اشكال خاصي وجود نداشته باشد؛ اما اگر توليدكنندگان موبايل هوشمند بتوانند دوربيني با اندازه‌ي حسگر يك اينچ را در موبايل‌هاي خود جاي دهند حركت عظيمي به حساب مي‌آيد؛ البته پاناسونيك چند سال پيش در موبايل اندرويدي خود اين‌كار را انجام داد؛ اما اين موبايل هرگز به بازار جهاني عرضه نشد.

مقايسه‌ي اندازه‌ي سنسورهاي مختلف

در اين بين شايد كمترين اهميت را رزولوشن داشته باشد؛ فاكتوري كه هنوز هم متخصصان هنگام خريد دوربين بيشترين اهميت را به آن مي‌دهند. حقيقت اين است كه يك دوربين هشت مگاپيكسلي كه به خوبي تنظيم و بهينه شده باشد مي‌تواند از دوربين به اصطلاح ۴۰ مگاپيكسلي هواوي ۲۰ پرو عملكرد بهتري داشته باشد. دوربين‌هاي DSLR معمولا اندازه‌اي برابر با ۲۳.۶۰ در ۱۵.۷۰ دارند كه تقريبا ۱۳ برابر اندازه‌ي حسگر تصوير موبايل‌هاي هوشمند رايج (۶.۱۷ در ۴.۵۵ ميلي‌متر) است. به‌علاوه، سنسورهاي فول‌فريم اندازه‌اي برابر ۳۶ در ۲۴ ميلي‌متر دارند كه حدودا ۳۰ برابر اندازه‌ي حسگر دوربين موبايل‌هاي هوشمند است. سطح حسگر وسيع‌تر ميزان نور بيشتر، بازه‌ي ديناميك بيشتر، عمق ميدان و ميزان نويز كمتر را به همراه دارد.

امروزه در دنياي موبايل‌هاي هوشمند گشودگي ديافراگم دوربين‌ها به F1.7، F1.6 و اخيرا F1.5 افزايش پيدا كرده است. اين فاكتور شايد دست‌مايه‌ي مانورهاي تبليغاتي شركت‌ها قرار گرفته باشد و توانسته باشد توجه‌هاي زيادي را به خود جلب كند، اما به واقع F1.7 در مقايسه با F1.6 فرق چنداني ندارد.

چيزي كه اهميت دارد كيفيت اپتيكال يا ساختار لنز است. اگر لنز باكيفيت باشد، گشودگي ديافراگم اهميت چنداني نخواهد داشت.  يك لنز خوب با گشودگي ديافراگم F2.8 ولي شفافيت و وضوح عالي و كنتراست و كنترل‌هاي متخصص خوب به مراتب بهتر از يك لنر F1.8 با كاستي‌هاي زياد است؛ كاستي‌هايي كه اگر گشودگي ديافراگم اينقدر زياد نبود راحت‌تر قابل رفع بودند.

يك عكس پرتره‌ي گرفته‌شده با موبايل را يا عكس پرتره‌ي يك دوربين ديجيتال يا بدون‌آينه مقايسه كنيد. نكته‌اي كه توجه شما را به خود جلب خواهد كرد، شفافيت سوژه‌ي اصلي و تار بودن مرحله به مرحله‌ي فضاي پشت آن است. موبايل‌هاي هوشمند با وجود تلاش توليدكنندگان در به‌كارگيري حسگر دوم براي ايجاد كيفيتي مشابه، همچنان نمي‌توانند پرتره‌اي بگيرند كه با پرتره‌ي دوربين‌هاي DSLR و بدون‌آينه برابري كند. دليل اين مسئله عمق ميدان و ميزان قرارگيري سوژه در فوكوس است.

نمونه تصوير گرفته شده با سوني a6000 كه در آن پس‌زمينه به خوبي محو شده است.

توجه داشته باشيد كه دوربين‌هاي خانگي نيز عملكردي مشابه دوربين‌هاي موبايل دارند و كنترل عمق ميدان در آن‌ها محدود است؛ اما مثلا دوربين ديجيتال مقرون‌به‌صرفه‌اي مانند نيكون D3300 از لحاظ كنترل عمق ميدان رقيبي در بين موبايل‌هاي هوشمند ندارد.

طبيعي است كه وقتي از دوربين مستقل خود فقط براي عكاسي استفاده مي‌كنيد، عمر باتري آن بيشتر از موبايلي است كه ده‌ها مصرف ديگر دارد. برخي دوربين‌هاي خانگي مي‌توانند با يك بار شارژ تنها ۲۵۰ عكس بگيرند كه اين مقدار در دنياي عكاسي كم به حساب مي‌آيد. در عوض، دوربين‌هاي ديجيتال با يك بار شارژ حدودا ۱۲۰۰ عدد عكس مي‌گيرند؛ اما در خصوص موبايل هوشمند، از آن‌جايي كه هم به‌عنوان موبايل هم دوربين و هم وسيله‌ي بازي از آن استفاده مي‌كنيد، طبيعتا عمر باتري كمتري را تجربه مي‌كنيد؛ به‌طوري كه بسياري مواقع در يك روز مجبور به شارژ دوباره يا چندباره‌ي دستگاه خود مي‌شويد. با اين حساب اگر بخواهيد، بيرون از منزل در عكاسي با موبايل زياده‌روي كنيد، احتمالا موبايل خاموش شده و از دسترس خارج مي‌شويد؛ دست‌كم اگر پاوربانك به همراه نداشته باشيد.

به‌طور كلي اگر قصد داريد به‌جاي يك دوربين ديجيتال، يك موبايل هوشمند گران‌ارزش را جايگزين كنيد بايد بدانيد نتيجه‌ي كار چندان مطلوب نخواهد بود. در ادامه به مقايسه‌ي تك به تك دوربين موبايل با انواع دوربين‌هاي خانگي، DSLR و بدون‌آينه خواهيم پرداخت.

اين رقابت تنها رقابتي است كه موبايل‌هاي هوشمند در آن حرفي براي گفتن دارند. بسياري از دوربين‌هاي كامپكت در دسته‌ي دوربين‌هاي خانگي قرار مي‌گيرند. اين دوربين‌ها كمترين قابليت‌ها را به همراه كوچك‌ترين سنسورها در خود جاي داده‌اند و لنز آن‌ها قابل‌ تعويض نيست. موبايل‌هاي هوشمند با داشتن اپليكيشن‌هاي متعدد و اندازه‌ي حسگر مشابه در اكثر جنبه‌ها به غير از اخبار تخصصي كردن نسبت به دوربين‌هاي خانگي برتري دارند.

دوربين نيكون كول‌پيكس با قدرت اخبار تخصصي ۸۳ برابر

دوربين‌هاي كامپكت پيشرفته‌اي نيز ملقب به دوربين بريج (Bridge) وجود دارد كه در حدفاصل بين دوربين كامپكت و دوربين ديجيتال قرار مي‌گيرند. قابليت‌ها و ظاهر اين دوربين‌ها شبيه دوربين‌هاي DSLR است؛ اما لنز آن‌ها غيرقابل تعويض است. اگر با اندازه‌ي بزرگتر بريج‌ها نسبت به موبايل اشكالي نداريد، دوربين بريجي مانند نيكون كول‌پيكس P900 با قابليت اخبار تخصصي اپتيكال ۸۳ برابري مي‌تواند گزينه‌ي مناسبي باشد؛ اما اين مسئله كه بريج‌ها با وجود اندازه‌ي بزرگ، سنسوري كوچك دارند و لنز آن‌ها نيز قابل‌تعويض نيست، ممكن است باعث شود راحتي و قابل‌حمل بودن موبايل هوشمند را ترجيح بدهيد.

تفاوت ارزش موبايل و ارزش دوربين ديجيتال مباحثه مهمي است كه در اين بخش به آن مي‌پردازيم. دوربين‌هاي ديجيتال به درستي به‌عنوان ابزار حرفه‌اي عكاسي مطرح شده‌اند. اندازه‌ي حسگر APS-C يعني ۲۳.۶۰ در ۱۵.۷۰ ميلي‌متري اين دوربين‌ها آن‌ها را از جهات بسياري مانند بازه‌ي پويايي، سطوح نوري و عمق ميدان به دوربين موبايل‌هاي هوشمند برتري مي‌دهد. درواقع مي‌توان گفت تنها برتري دوربين‌هاي موبايل وزن و اندازه‌ي كمتر آن‌ها نسبت به دوربين‌هاي DSLR است. دوربين ديجيتال در جيب جا نمي‌شود و علاوه‌بر اين، ارزش بالايي نيز دارد. يك دوربين ديجيتال خوب به همراه لنزهاي آن معمولا ارزشي چند برابر يك موبايل هوشمند خوب دارد. بنابراين، ارزش كمتر نيز جزو برتري‌هاي موبايل به دوربين ديجيتال به شمار مي‌رود.

در عوض تجربه‌ي عكاسي با DSLR تجربه‌ي بسيار كامل‌تري است. غربيلك‌هاي روي دستگاه، كنترل كامل ديافراگم، ايزو، سرعت شاتر و نوردهي را در اختيار شما قرار مي‌دهند. فوكوس در دوربين‌هاي ديجيتال چه از سيستم تشخيص فاز استفاده كند چه از تشخيص كنتراست، نسبت به همان سيستم در موبايل سريع‌تر عمل مي‌كند.

از دلايل فوكوس سريع‌تر دوربين‌هاي DSLR اين است كه در دوربين‌هاي ديجيتال، برخلاف موبايل‌هاي هوشمند، هيچ فرآيندي در پس‌زمينه در حال اجرا نيست و پردازنده صرفا وظيفه‌ي فوكوس كردن را برعهده دارد؛ اما در موبايل‌ همواره لحظاتي وجود دارند كه به‌دليل حجم زياد پردازش‌ها، موبايل مجبور به «فكر كردن» است.

دوربين‌هاي بدون‌آينه كه در سال‌هاي اخير محبوبيت زيادي پيدا كرده‌اند، جدي‌ترين رقيب دوربين موبايل‌هاي هوشمند و حتي دوربين‌هاي DSLR به شمار مي‌روند. همان‌طور كه از نام دوربين‌هاي بدون آينه يا mirrorless برمي‌آيد، اين دوربين‌ها فاقد آينه‌هاي داخلي جهت هدايت نور هستند. در اين دستگاه‌ها حسگر نقش سيستم فوكوس خودكار، ثبت‌كننده‌ي عكس و مانديشه متخصصينه‌ياب را به‌طور همزمان ايفا مي‌كند. همين شيوه‌ي كار در موبايل‌هاي هوشمند نيز وجود دارد؛ اما بدنه‌ي دوربين بدون‌آينه در خدمت تجربه‌ي عكاسي است؛ يعني روي آن دكمه‌ها و كليدهاي اختصاصي انجام تنظيمات وجود دارد و به‌علاوه لنز اين دوربين‌ها نيز قابل‌تعويض و تطبيق‌پذير است. در بدون‌آينه‌ها نيز سيستم فوكوس، تشخيص كنتراست، تشخيص فاز يا تركيبي از اين دو است.

ويژگي اصلي بدون‌آينه‌ها اين است كه بزرگي حسگر دوربين‌هاي DSLR را در بدنه‌اي جمع و جور ارائه مي‌دهند. بسياري از مدل‌ها مانند سوني a6000 در صورت باز كردن لنز در جيب نيز جا مي‌شوند.

لنز قابل‌تعويض، بدنه‌ي كوچك، حسگر بزرگ و دكمه‌هاي تنظيم روي بدنه از برتري‌هاي دوربين‌هاي بدون آينه محسوب مي‌شوند؛ ضمن اينكه مواردي مانند درگير نبودن پردازنده و سرعت بالاتر فوكوس كه در مورد دوربين ديجيتال ذكر شد در مورد دوربين بدون‌آينه نيز صدق مي‌كند. تنها نكته‌ي منفي دوربين‌هاي بدون‌آينه شايد ارزش بالاي لنزهاي اين دوربين‌ها باشد. در نتيجه خريد يك دوربين بدون آينه‌ي خوب با چند لنز مي‌تواند نه‌تنها از خريد يك موبايل هوشمند خوب، بلكه از خريد يك دوربين ديجيتال خوب و لنزهاي آن نيز پرهزينه‌تر باشد.

دوربين‌هاي موبايل‌هاي هوشمند به طرز غيرقابل‌انكاري كارآمد و باكيفيت هستند. درواقع، باتوجه‌به سهولت كار با دوربين موبايل و كيفيت قابل‌قبول آن نسبت به دوربين‌هاي رده‌پايين كامپكت، شايد ترجيح بسياري از متخصصان يك دستگاه موبايل چندكاره‌ي كوچك باشد تا يك دوربين بزرگ كه فقط عكس مي‌اندازد و برتري چنداني هم از انديشه متخصصين كيفيت كار ندارد؛ اما بايد پذيرفت كه دوربين‌هاي ديجيتال باتوجه‌به داشتن قابليت‌هايي مثل اخبار تخصصي اپتيكال و حسگر بزرگتر و لنز قابل‌تعويض همواره از بسياري جهات به دوربين‌هاي موبايل ارجحيت دارند. به‌علاوه، اين نكته كه باتري و پردازنده‌ي دوربين ديجيتال درگير هيچ پردازش ديگري نيستند و فقط صرف عكاسي مي‌شوند، باعث مي‌شود كه عمر باتري و سرعت فوكوس دستگاه بيشتر باشد.

البته تمام اين‌ها بستگي به اين دارد كه شما چقدر عكاس هستيد و به عكاسي اهميت مي‌دهيد. براي يك فرد عادي كه به عكاسي علاقه‌ي چنداني ندارد و اساسا قادر به تشخيص عكس درست و باكيفيت نيست، بهترين گزينه يك موبايل هوشمند با دوربين خوب است؛ چرا كه سبك‌تر و كم‌حجم‌تر و ارزان‌تر بوده و همواره در دسترس است؛ اما باتوجه‌به محدوديت‌هاي دوربين موبايل مثل حسگر كوچك، نداشتن شاتر فيزيكي و غيرقابل‌تعويض بودن لنز، نبايد انتظار داشته باشيم كه موبايل‌هاي هوشمند بتوانند در آينده‌ي نزديك جاي دوربين‌هاي ديجيتال و بدون‌آينه را براي عكاسان پر كنند.

اميدواريم از اطلاعات ارائه‌شده در اين مقاله كمال استفاده را برده باشيد. مي‌توانيد نقطه‌انديشه متخصصينهاي خود را در بخش انديشه متخصصينات‌ها با اخبار تخصصي، علمي، تكنولوژيكي، فناوري مرجع متخصصين ايران به اشتراك بگذاريد.