بوئينگ با طرح مفهومي هواپيماي مافوق صوت درصدد دست يافتن به سرعت ۵ ماخ است
امروزه اكثر مسافرين پروازهاي طولاني بسيار مشتاق هستند كه شركت‌هاي هواپيمايي سفرهاي ارزان‌تر و البته سريع‌تري را به آن‌ها معرفي كنند؛ اما كارخانه‌هاي بزرگ هواپيماسازي كه پيشرو در ارائه خدمات صنعت هوانوردي هستند وارد بازي بزرگ‌تري شده‌اند. در كنفرانس انستيتو آمريكايي هوانوردي و فضانوردي (American Institute of Aeronautics and Astronautics) كه در آتلانتا برگزار شد، بوئينگ از طرح مفهومي جديد خود رونمايي كرد. اين طرح مفهومي ساخت يك هواپيماي مافوق صوت مسافرتي و تجاري است. دنيس مويلنبرگ (Dennis Muilenburg) مديرعامل بوئينگ پيش‌بيني كرده است كه هواپيماي مافوق صوت در طي ۱۰ تا ۲۰ سال آينده در شركت‌هاي مسافربري ديده خواهد شد. هواپيمايي كه مسافران خود را با سرعتي ۵ براي سرعت صوت در آسمان جابجا مي‌كند. اين به اين معنا است كه مسافرت هوايي از لس‌آنجلس به توكيو فقط ۳ ساعت طول خواهد كشيد.
تعريف سرعت مافوق صوت (Supersonic) از ۵ ماخ يا ۶ هزار كيلومتر در ساعت شروع مي‌شود كه اين سرعت ۸ بار سريع‌تر از سرعت مدرن‌ترين هواپيماهاي امروزي است. با اين سرعت ركورد پرواز لندن تا نيويورك با زمان ۲ ساعت ۵۲ دقيقه كه توسط هواپيماي مافوق صوت كنكورد (Concorde) ثبت‌شده بود، به فراموشي سپرده خواهد شد. اين طرح مفهومي چشم‌اندازي است كه بوئينگ معتقد است در ۲۰ تا ۳۰ سال آينده در صنعت هوانوردي محقق خواهد شد و اين هواپيماها مي‌توانند، سرعتي بيش از ۵ ماخ را نيز تجربه كنند. بوئينگ درباره جزييات طرح مفهومي هواپيماي مافوق صوت خود مانند ظرفيت حمل‌ونقل و تعداد مسافر اخباري را منتشر نكرده است و بيشتر به صحبت‌هاي انديشه متخصصيني درباره اين طرح مفهومي پرداخته است. آن‌ها اميدوارند كه اين پروژه در سال ۲۰۳۰ ثمرات خود را نشان دهد ولي اگر زمان اجراي پروژه هواپيماي مافوق صوت به دو برابر هم رسيد نبايد چندان تعجب كرد.
اين يك واقعيت است كه بزرگ‌ترين دليلي كه ما هنوز موفق به پياده‌سازي هواپيماي مافوق صوت نشديم خللي است كه در مورد مسائل متخصص و چالش‌هاي نظارتي داريم، نياز به ذكر اين مطلب نيست كه افراد عادي هم بايد بتوانند به‌آساني هزينه‌هاي سفر با هواپيما مافوق صوت را بپردازند. ازانديشه متخصصين متخصص بوئينگ در ماه‌هاي اخير تحقيقات خود را در مورد هواپيماهاي مافوق صوت افزايش داده است. حتي طرح‌هايي براي هواپيماهاي نظامي هوشمند، با توانايي نظارت و شناسايي كه قادر به تجربه سرعت ۵ ماخ هستند ارائه كرده است. متخصص كارشناسان معتقدند كه اولين نمونه‌هاي اين هواپيما مي‌تواند در سال ۲۰۲۳ به پرواز درآيد؛ اما در مورد تحقق پروازهاي هواپيماي مافوق صوت تجاري مسائلي ديگر همچون بازار، مقررات زيست محيطي و قوانين امنيت پرواز بايد موردمطالعه و حتي بازنگري قرار گيرد كه باعث مي‌شود پرواز هواپيماها مافوق صوت مسافرتي به تأخير بيافتد.
اگر نگاهي به گذشته بيندازيم خاطرات چندان خوبي را در مورد هواپيماي مافوق صوت مسافربري به ياد نخواهيم آورد. سانحه تلخ آتش‌سوزي هواپيماي كنكورد (Concorde) در سال ۲۰۰۰ كه منجر به كشته شدن ۱۳۰ نفر شد، جهان را نسبت به مسافرت با اين نوع هواپيماها بدبين كرد. اين سانحه كه در فرانسه رخ داد، باعث تحقيقات گسترده در مورد هواپيماي كنكورد شد كه اشكالات طراحي آن را برجسته‌تر كرد و سرانجام ۳ سال بعد هواپيماي كنكورد كه قرار بود تاريخ هوانوردي را دگرگون كند، از خطوط هواپيماي خارج شد.
هواپيماي مافوق صوت كنكورد قادر بود به سرعتي معادل دو برابر صوت يا ۲۱۸۰ كيلومتر در ساعت دست پيدا كند و صنعت هوانوردي در همه دنيا، چشم به پرواز اين هواپيما مافوق‌صوت دوخته بود. اين سرعت فوق‌العاده نشان از عطش جهاني براي دستيابي به سفرهاي سريع‌تر بود. كنكورد كه محصول مشترك انگليس و فرانسه بود برنامه فروش گسترده‌اي را اجرا كرد و در طي پروازهاي تبليغاتي خود در فرودگاه مهرآباد شهر تهران نيز فرود آمد. پيامد اين فرود تقاضاي خريد شركت هواپيماي هما (هواپيمايي ملي ايران) در سال ۱۹۷۲ براي خريد دو فروند هواپيماي مافوق صوت كنكورد بود. در آن سال‌ها ايران يكي از نقاط اصلي در مسير خطوط هواپيماي بود و سازندگان كنكورد به اهميت استراتژيك آن واقف بودند ولي نكته جالب در هنگام فرود هواپيماي مافوق صوت كنكورد در تهران، نبود آمادگي فرودگاه مهرآباد، براي فرود چنين هواپيماهاي قدرتمندي بود. هواپيماي مافوق صوت به دليل ساختار خاص خود براي پرواز سريع‌تر از صوت نياز به باندهاي خاصي دارند تا سرعت مناسب را براي اوج گرفتن به دست بياورند. رقيب كنكورد در آن زمان توپولف Tu-144 ساخته شوروي بود كه آن‌هم سرانجامي بهتر از كنكورد پيدا نكرد. به عقيده محقق و انديشه متخصصينيه‌پرداز مديريت مرديت بلبين (Meredith Belbin) كه در زمينه‌هاي كسب‌وكار يك صاحب‌انديشه متخصصين است اين روند ساخت و اجراي پروژه‌هاي گوناگون درحالي‌كه درصد عدم موفقيت بالايي در آن ديده مي‌شود، همانند يك سندرم در طول تاريخ ديده مي‌شوند. مرديت بلبين نام اين سندرم را سندرم كنكورد (concorde syndrome) گذاشته است و در تحليل فعاليت‌هاي تيمي و مديريت كسب‌وكار به‌عنوان يك چالش مهم از آن ياد مي‌كند.
به دليل همين چالش‌ها در ساخت هواپيماي مافوق صوت، بوئينگ نيز با مديريت بيشتري وارد حوزه ساخت هواپيماهاي مافوق صوت شده است. در همان دوران ساخت هواپيماي مافوق صوت كنكورد، بوئينگ و لاكهيد مارتين علاقه زيادي به ساخت هواپيماي مافوق صوت داشتند، ولي بودجه كافي براي پياده‌سازي آن در دسترس نبود. بوئينگ در عطش تجربه سرعت‌هاي فراتر از مافوق صوت است در ۱۵ سال گذشته طبق استراتژي خود پروژه‌اي زيادي را انجام داده است.
يكي از پروژه‌هايي بوئينگ منجر به ساخت موتور Hydrogen Powered شده كه سرعتي معادل ۱۰ ماخ را تجربه كرده است. همچنين مي‌توان به تجربه موتور جت يك موشك آزمايشي با سرعت‌بالاي ۵ ماخ نيز اشاره كرد. اخيراً بوئينگ وارد برنامه HiFire كه به‌طور مشترك ميان استراليا و آمريكا در حال انجام است، شده است. اين برنامه تحقيقاتي و آزمايشي در سطح بين‌الملل درباره سرعت‌هاي مافوق صوت فعاليت مي‌كند. بوئينگ در بخش ساخت يك موشك مافوق صوت به همكاري با HiFire پرداخته بود كه به پروژه HiFire 4 معروف بود.
همچنين بازوي سرمايه‌گذاري شركت بوئينگ با نام هوريزون ايكس (HorizonX) نيز كه فعاليت مشخصي در فناوري‌هاي نوآورانه دارد، وارد پروژه هواپيماي مافوق صوت شده است. هورايزن ايكس كه مايل به سرمايه‌گذاري در تكنولوژي‌ها پرينت سه‌بعدي، هوش مصنوعي و خودروهاي خودران است به سرمايه‌گذاري در شركت Reaction Engines بريتانيايي اقدام كرده است. اين شركت كه در حوزه موتورهاي براي سرعت‌بالا و فناوري ساخت مبدل‌هاي كاهند دما فعاليت مي‌كند، مدعي است با تكنولوژي كه در اختيار دارد مي‌تواند هواپيما و موشك‌ها به‌سرعت ۵ ماخ برساند.
بااينكه به انديشه متخصصين مي‌رسد صنعت هواپيمايي و بازار آن، به نحو بارزي بر استراتژي‌هاي اقتصادي حركت مي‌كند، ولي هميشه اقليتي از مسافران هستند كه حاضر به پرداخت هزينه بيشتر براي زودتر رسيدن به مقصد هستند. در اين ميان پروازهاي طولاني خود نيز باعث انگيزه و رغبت بيشتر در مسافران براي استفاده از هواپيماي مافوق صوت است. امروز بوئينگ نيز به آماده نبودن بازار اذعان دارد و به همين دليل پروژه مفهومي هواپيماي مافوق صوت را بر اساس بازار آينده طرح‌ريزي كرده است. بازاري كه شركت‌هاي بزرگ هوانوردي تحقق آن را چندان دور نمي‌بينند. فوريه امسال بود كه خبرهايي از برنامه‌ريزي چيني‌ها براي ساخت هواپيماي با سرعت ۵ برابر صوت شنيده شد كه قرار است فاصله پكن تا نيويورك در عرض ۳ ساعت طي كند. اين هواپيما با دولايه بال طراحي‌شده تا آشفتگي جريان هوا و حركت سريع‌تر را ممكن كند.
بوئينگ معتقد است كه طرح مفهومي به مديران كمك مي‌كند تا توانمندي تكنولوژيك خود را افزايش دهيم تا زماني كه بازار حمل‌ونقل و مشتريان به درك عميق‌تري از اهميت مزاياي پرواز هواپيماي مافوق صوت دست پيدا كنند. اين طرح مفهومي چشم‌اندازي بلندمدت است كه شركت‌هاي هواپيمايي براي پياده‌سازي آن نياز به مهندسان جوان و جسوري در رشته‌هاي مختلف دارند كه چالش‌هاي بزرگ اين پروژه را حل كنند، پس بهتر است از هم‌اكنون براي اين آينده درخشان ياركشي مناسبي را آغاز كرد. مطمئناً پرداخت هزينه بيشتر براي تجربه پرواز سريع‌تر براي بعضي جذاب خواهد بود، ولي سؤال اصلي اينجاست كه آيا بوئينگ در اين سرمايه‌گذاري خود به نتيجه دلخواه مي‌رسد؟ آيا بوئينگ مي‌تواند با مديريت صحيح بر موانع سندرم كنكورد فائق شود؟ خوشبختانه بوئينگ براي در آغوش گرفتن شاهد موفقيت زماني در حدود ۲ يا ۳ دهه در اختيار دارد كه براي آن رسيدن به جواب درست، زمان مناسبي است.
هم انديشي ها