ستارهشناسان موفق شدند سيارهاي فراخورشيدي با سه خورشيد كشف كنند
براي ما وجود يك خورشيد كاملا عادي است؛ اما اغلب ستارههاي راه شيري حداقل يك ستارهي همراه دارند. ستارهشناسان در منظومهاي سهستارهاي با فاصلهي ۱۸۰۰ سال نوري، سيارهاي از نوع غول گازي را كشف كردند. منظومهي يادشده KOI-5 ناميده شده است و در صورت فلكي ماكيان قرار دارد. ده سال پيش، تلسكوپ فضايي كپلر اولينبار سيارهي فراخورشيدي اين منظومه را كشف شد و حالا با مطالعه بيشتر به مرحلهي تأييد رسيده است. درواقع، اين سياره كه KOI-5Ab ناميده ميشود، دومين كانديد سيارهي فراخورشيدي كپلر در سال ۲۰۰۹ بود؛ اما پژوهشگران آن را رها كردند. ديويد سياردي، از مؤسسهي علوم سيارهي فراخورشيدي ناسا، دراينباره ميگويد:
KOI-5Ab بهدليل پيچيدگي زياد رها شد؛ زيرا در آن زمان، هزاران كانديد داشتيم. گزينههاي آسانتري از KOI-5Ab وجود داشتند و هر روز دادههاي جديدي از كپلر بهدست ميآمد؛ درنتيجه KOI-5 فراموش شد.
شكارچيان سيارهي فراخورشيدي معمولا از پيچيدگي منظومههاي چندستارهاي اجتناب ميكنند. از ميان ۴،۳۰۰ سيارهي فراخورشيدي كه تاكنون تأييد شدهاند، كمتر از ۱۰ درصد آنها متعلق به منظومههاي چندستارهاي هستند؛ درحاليكه اين منظومهها از نمونههاي غالب راه شيري هستند.ازاينرو، دادههاي كمي دربارهي ويژگي سيارههاي فراخورشيدي در منظومههاي چندستارهاي وجود دارد.
سياردي و ديگر ستارهشناسان از تلسكوپهاي زميني مثل رصدخانهي پالومار و رصدخانهي WM Keck و تلسكوپ شمالي جميني براي مطالعه منظومهي KOI-5A استفاده كردند. تا سال ۲۰۱۴، آنها دو ستارهي همراه KOI-5B و KOI-5C را در اين منظومه شناسايي كردند؛ بههميندليل، بهسختي ميتوان تشخيص داد نوسان نور ستاره براثر سيارهي فراخورشيدي بهوجود آمده يا ستارههاي همراه. در سال ۲۰۱۸، تلسكوپ TESS بهعنوان جايگزين كپلر وظيفهي شكار سيارههاي فراخورشيدي را ادامه داد. TESS با مطالعه صورت فلكي ماكيان، سيارهي فراخورشيدي كانديد را در مدار ستارهي KOI-5A شناسايي كرد.
سياردي و تيمش مجددا دادههاي قبلي را تحليل كرد و بهلطف قابليتهاي تلسكوپهاي شكارچي، وجود سيارهي فراخورشيدي در اطراف KOI-5A را تأييد كردند. طبق يافتهها، سيارهي KOI-5Ab نوعي غول گازي است كه جرم آن معادل نيمي از جرم زحل و اندازهي آن هفت برابر زمين است. اين سياره در فاصلهي نزديكي به KOI-5A قرار دارد.
KOI-5A و KOI-5B هر دو هم جرم خورشيد هستند و منظومهاي دوتايي با دورهي گردش سيساله را شكل ميدهند. ستارهي سوم KOI-5C در فاصلهي دورتري از دو ستارهي ديگر قرار دارد و دورهي گردش آن به چهارصد سال ميرسد كه كمي بيشتر از دورهي گردش ۲۴۸ سالهي پلوتو است؛ بنابراين، اگر بتوانيد روي KOI-5Ab بايستيد، KOI-5A در آسمان غالب است. KOI-5B هم مانند ظاهر خورشيد از زحل بهانديشه متخصصين ميرسد (مدار ۲۹ سالهي زحل). از طرفي KOI-5C مثل ستارهاي درخشان در آسمان ظاهر ميشود.
مدار KOI-5Ab در تراز با KOI-5B نيست. اگر كل اجرام از ديسك چرخان يكساني تشكيل شده باشند، مثل سيارههاي منظومهي شمسي كمابيش روي يك صفحه قرار ميگيرند. بهاعتقاد پژوهشگران، KOI-5B احتمالا از انديشه متخصصين گرانشي بر مدار سيارهي فراخورشيدي تأثير گذاشته و آن را از حالت تراز خارج كرده است.
شواهد ديگري هم از اين دست ديده شدهاند. سال گذشته، منظومهاي سهتايي با ديسك سيارهاي بيثبات كشف شد. هر سيارهاي كه در اين منظومه شكل بگيرد، احتمالا در مدارهايي كاملا بيثبات قرار خواهد گرفت؛ درنتيجه با اينكه تعداد زيادي از سيارههاي فراخورشيدي در منظومههاي سهتايي كشف نشدهاند، ستارهشناسان با يافتن اين نمونهها ميتوانند اين فرايندها را مدلسازي و حركات متغير آنها را محاسبه كنند. درپايان، سياردي ميگويد:
هنوز پرسشهاي زيادي دربارهي چگونگي و زمان شكلگيري سيارهها در منظومههاي چندستارهاي و تفاوت ويژگي آنها با منظومههاي تكستارهاي داريم. با مطالعه دقيقتر اين منظومه ميتوانيم به انديشه متخصصينات جديدي دربارهي شكلگيري سيارهها برسيم
كشف يادشده در دويستوسيوهفتمين نشست انجمن نجوم آمريكا اعلام شد.
هم انديشي ها