انحصار مخابرات در حوزه فيبر نوري و VDSL پايان يافته است؟
از سال ۱۳۸۵، روند خصوصي‌سازي شركت مخابرات ايران با مصوبه‌ي هيئت‌وزيران آغاز و در سال ۱۳۸۷، عملا نهايي شد؛ اما در سال‌هاي قبل از نهايي‌شدن خصوصي‌سازي، شركت مخابرات ايران به‌عنوان سازمان دولتي وظيفه‌ي توسعه‌ي زيرساخت مبتني‌بر فيبر نوري را برعهده داشت. پس از خصوصي‌سازي و ارائه‌ي اينترنت پرسرعت ADSL در ايران و ورود شركت‌هاي خصوصي به اين بازار، مشخص شد شركت مخابرات ايران كه به شركتي خصوصي تبديل شده بود، انحصار زيرساخت مهمي را دراختيار دارد: فيبر نوري.
در سال‌هاي پس از خصوصي‌سازي، انحصار مخابرات در بستر فيبر نوري و VDSL محل مناقشه بود؛ به‌همين‌دليل، از سال ۱۳۹۴ رگولاتوري مجوز FCP را براي شركت‌هايي صادر كرد كه در پي ورود به اين حوزه و ارائه‌ي سرويس اينترنت مبتني‌بر فناوري‌هاي جديد بودند. به‌گزارش رگولاتوري، پروانه‌ي FCP از سال ۱۳۹۴ به شركت‌هاي دارنده‌ي اين پروانه اجازه مي‌داد براي مقابله با انحصار شركت مخابرات درزمينه‌ي زيرساخت‌هاي شبكه، براساس تكنولوژي فيبر نوري شبكه ايجاد كنند. باوجوداين، اخذ مجوز FCP نيز نتوانست كليدي براي حل اين اشكال باشد؛ هرچند شركت‌ها در ازاي دريافت اين مجوز سرمايه‌گذاري هنگفتي كرده بودند. شركت مخابرات همچنان بر انحصار خود اصرار مي‌ورزيد و اجازه‌ي شبكه‌سازي به ديگر شركت‌هاي حوزه‌ي ارتباطي نمي‌داد. البته تعداد شركت‌هاي داراي مجوز دركنار پراكندگي سرمايه‌هاي بخش خصوصي را نيز بايد مانعي براي فعاليت شركت‌هاي خصوصي خواند.
حال شاتل با عقد قراردادي با شركت مخابرات در ۲۸ فروردين، توانست اينترنت پرسرعت خود را راه‌اندازي كند. ۲۶ خرداد، حسين فلاح جوشقاني، رئيس سازمان تنظيم مقررات و ارتباطات راديويي، در توييتي، از پايان انحصار شركت مخابرات ايران در ارائه‌ي خدمات اينترنت خانگي فيبر نوري و VDSL خبر داد. اين امر با عقد قرارداد شركت مخابرات و آسياتك براساس مصوبه‌ي شماره‌ي ۲۶۰ كميسيون تنظيم مقررات تحقق يافت.
انحصار مخابرات؛ دليل افت كيفيت و سرعت اينترنت
موضوعي كه در سخنان وزير ارتباطات و فناوري اطلاعات در صحن علني مجلس مطرح شد، كاهش كيفيت و سرعت اينترنت در زمان شيوع ويروس كرونا و خانه‌نشيني مردم بود. به‌گفته‌ي سيدمحمدجواد آذري‌جهرمي، دليل افت كيفيت اينترنت روند نادرست خصوصي‌سازي مخابرات و تداوم انحصار آن بوده كه موجب ارتقا و توسعه نيافتن خدمات حوزه‌ي اينترنت ثابت شده است.
وزير ارتباطات گفت مباحثه واگذاري كانال‌هاي زيرزميني و سيم مسي همچنان بايد اصلاح شود تا راه براي فعاليت بخش خصوصي باز شود. همچنين در ممباحثه توسعه‌ي شبكه‌ي ارتباطي درون‌استاني، يا بايد مجوز داده شود كه دولت ورود كند يا راه براي سرمايه‌گذاري بخش خصوصي بازشود.
به‌گفته‌ي وزير ارتباطات، تكيه‌ي صرف بر شركت مخابرات ايران اشتباه است و بايد اين بار مسئوليت را تقسيم كنيم. او از شركت مخابرات مي‌خواهد براي ارائه‌ي خدمت بهتر به مردم وارد گود رقابت شود. آذري‌جهرمي پايان واقعي انحصار مخابرات را با دخالت مجلس شوراي اسلامي عملي دانست و گفت تلاش‌ها در اين زمينه در دولت قبلي موفق نبوده‌اند. وزير ارتباطات و فناوري اطلاعات معتقد است:
با حل اين اشكال، ديگر بخش خصوصي هم به پول دولت نياز ندارد و نمي‌توان بر سر راه آن‌ها مانع ايجاد كرد و گفت پيش برويد. يكي از موانع مخابرات اين است كه انحصار ذاتي دارد و اجازه نمي‌دهد شبكه پيش برود. كانال زيرزميني را واگذار كرده‌ايم؛ در‌صورتي‌كه اين كانال جزو انفال عمومي محسوب مي‌شود. ذيل خيابان مربوط به كسي نيست كه دولت واگذار مي‌كند؛ اما در خصوصي‌سازي واگذار شده است؛ بنابراين، ابتدا بايد اين را برگردانند تا مسئله حل شود.
به‌گفته‌ي حميد فتاحي، مديرعامل شركت ارتباطات زيرساخت، شركت‌هاي بخش خصوصي و شركت زيرساخت آمادگي دارند موانع توسعه‌ي شبكه‌ي ملي اطلاعات و افزايش كيفيت دسترسي به اينترنت، يعني انحصار در ارتباطات درون‌شهري مخابرات را به‌سرعت حل كنند. درادامه‌ي مقاله، نگاهي بر تغييرات اعمال‌شده بر روند شكسته‌شدن انحصار مخابرات در حوزه‌ي اينترنت خانگي با استفاده از فيبر نوري و VDSL و روند اعطاي VDSL در كشور خواهيم انداخت.
آيا شركت‌هاي خصوصي مي‌توانند به بازار شبكه‌سازي وارد شوند؟
فلاح جوشقاني، رئيس سازمان تنظيم مقررات، در گفت‌وگو با پيوست مي‌گويد شبكه‌سازي سرمايه‌گذاري بسيار كلاني نياز دارد و تاكنون، تنها شركت‌هاي شاتل و آسياتك و هاي‌وب موفق شده‌اند امكانات ايجاد شبكه و سرمايه‌گذاري در اين زمينه را فراهم كنند. به‌گفته‌ي وي، به‌دليل گران‌بودن شبكه‌سازي، به‌طوركلي شركت ديگري نيز نمي‌تواند وارد اين بازار شود. سؤالي كه برخي درباره‌ي راه‌اندازي اينترنت پرسرعت در ايران مطرح مي‌كنند، اين است: با وجود قديمي‌بودن تجهيزات مخابرات كه شركت را عملا از ارائه‌ي اينترنت سريع‌تر از دو مگابيتبرثانيه منع مي‌كند، چرا شبكه‌ي مخابرات بر توسعه‌ي زيرساخت فيبر نوري يا FTTH تمركز نمي‌كند؟
رئيس رگولاتوري اعتقاد دارد واگذاري همين ۵ ميليون پورت VDSL كه در برنامه‌ي امسال مخابرات است، اقدامات زياد و پيچيده‌اي مي‌طلبد و جدا از آن، مخابرات بايد شبكه را بازسازي كند؛ به‌همين‌دليل، به بيش از ۴۰۰۰ ميليارد تومان سرمايه نياز دارد. درزمينه‌ي تأمين تجهيزات بازسازي شبكه نيز شركت‌هاي شاتل و آسياتك و هاي‌وب مجوز همكاري دريافت كردند تا ظرفيت لازم به‌وجود آيد و درنهايت، به‌صورت بيت‌استريم دراختيار ديگر بازيگران حوزه‌ي مرتبط قرار بگيرد.
مخابرات متوجه شده براي سوددهي بيشتر بايد با ساير شركت‌ها همكاري كند
عاملي كه درنهايت شركت مخابرات را به برخي همكاري‌ها با ديگر شركت‌هاي اينترنتي مجبور كرده، كمبود منابع مالي است و در همين زمينه، اين شركت نمي‌تواند تعداد ۳۶۰ هزار پورت VDSL خود را به تمام مشتركانش بدهد كه آماده‌ي ارائه در سطح كشور دارد. مخابرات اكنون به اين نتيجه رسيده كه براي سوددهي بيشتر و به‌كارگيري ظرفيت‌هاي خود، بايد با ديگر شركت‌هاي حوزه‌ي خدمات اينترنت همكاري كند.
به‌گفته‌ي مديرعامل شركت مخابرات ايران، تا پايان امسال ۱۱ كلان‌شهر كشور زير پوشش اينترنت VDSL قرار مي‌گيرد. مجيد صدري به خبرگزاري فارس مي‌گويد VDSL به‌طور ميانگين سرعت ۴۰ مگابيت‌برثانيه‌اي براي متخصصان به‌ارمغان مي‌آورد.
مصوبه‌ي بيت‌استريم چرا تصويب شد؟
به‌گزارش سايت تنظيم مقررات و ارتباطات، مصوبه‌ي ۲۶۰ يا مصوبه‌ي بيت‌استريم، به‌منظور رقابتي‌شدن بيشتر بازار، تسهيل در ارائه‌ي خدمات در حوزه‌ي ارتباطات ثابت سيمي/كابلي، ايجاد فرصت براي استفاده‌ي حداكثري از منابع و امكانات موجود دراختيار دارندگان پروانه‌ي شبكه ازطريق اشتراك در بخش دسترسي، جلوگيري از هدررفتن منافع و امكان توزيع و گسترش شبكه با سرعت بيشتر در تمام نقاط كشور تصويب شده است.
به‌گفته‌ي رئيس رگولاتوري، با اجراي اين مصوبه، زيرساخت‌هاي فيبر نوري در بخش دسترسي شركت مخابرات ايران با شركت‌هاي ارائه‌دهنده‌ي خدمات اينترنت ثابت (FCP و Servco) به‌اشتراك گذاشته مي‌شود و با رفع انحصار مخابرات در اين بخش، كيفيت خدمات افزايش مي‌يابد و امكان انتخاب براي مشتركان فراهم مي‌شود. بااين‌حال، مصوبه‌ي ۲۶۰ از زمان تصويب در سال ۱۳۹۶ تاكنون، به‌تازگي اجرا شده است. فلاح جوشقاني دليل اين تأخير در اجرا را نيز مقاومت سخت مخابرات مي‌داند.
رئيس سازمان تنظيم مقررات به پيوست مي‌گويد با فشارهاي رگولاتوري و وزير ارتباطات، اين مصوبه بالاخره در حال اجراشدن بين مخابرات و شاتل و آسياتك است. محمدعلي يوسفي‌زاده، مديرعامل آسياتك، دراين‌باره به خبرنگار اخبار تخصصي، علمي، تكنولوژيكي، فناوري مرجع متخصصين ايران توضيح مي‌دهد قرارداد بيت‌استريم نوع ۲ با شركت مخابرات براساس مصوبه‌ي ۲۶۰ رگولاتوري، به‌نحوي منعقد شده كه آسياتك در سراسر كشور و هرجا كه شركت مخابرات امكانات راه‌اندازي اينترنت پرسرعت را دارد، آسياتك نيز بتواند سرويس‌دهي كند. به‌موجب اين قرارداد، آسياتك به‌عنوان شركت FCP اگر قبلا امكانات ارائه‌ي سرويس در اين محل‌ها را نداشته، اكنون بتواند با مدل مشاركتي درج‌شده در قرارداد، از امكانات شركت مخابرات استفاده و براي مشتركان خود و درخواست‌كنندگان سرويس، سرويس VDSL ايجاد كند.
يوسفي‌زاده مي‌گويد مدل اين قرارداد با افزايش بهره‌وري امكانات منسوبه‌ي شركت‌ها و به‌اشتراك‌گذاشتن آن‌ها بين يكديگر، قابليت توسعه و سرويس‌دهي بيشتر را براي همه مهيا مي‌كند. بااين‌حال، قرارداد امضاشده بين شركت مخابرات و آسياتك براي FTTH (اينترنت بر بستر فيبر نوري) نيست.
مديرعامل آسياتك: شركت آسياتك هم براساس مصوبه‌ي ۲۶۰ مي‌تواند شبكه‌سازي كند
مديرعامل آسياتك در پاسخ به اين پرسش اخبار تخصصي، علمي، تكنولوژيكي، فناوري مرجع متخصصين ايران كه «آيا شركت خود مي‌تواند اين زيرساخت را توسعه دهد يا تنها با استفاده از زيرساخت فيبر نوري مخابرات اقدام مي‌كند؟»، مي‌گويد شركت آسياتك هم براساس مصوبه‌ي ۲۶۰ مي‌تواند شبكه‌سازي كند. اين قرارداد مجزا از نوع ۲ و با عنوان قرارداد بيم‌استريم نوع يك ناميده مي‌شود.
يوسفي‌زاده مي‌گويد تأييد اين امر براي آغاز فعاليت آسياتك نيز از سازمان تنظيم مقررات براي شهرهاي بوشهر، سنندج، كرمانشاه، اصفهان و كرج گرفته شده و مراحل راه‌اندازي آن بايد طي شود. همچنين، استفاده‌ي آسياتك از امكانات مخابرات براي سرتاسر كشور است؛ اما براي شهرهاي مذكور قرارداد مجزايي وجود دارد.
يوسفي‌زاده خبر مي‌دهد خدمات بيت‌استريم آسياتك از ماه آينده راه‌اندازي مي‌شود. مشتركان مي‌توانند مودم را از شركت تهيه كنند؛ اما خريد از خود شركت اجباري نيست. همچنين، درباره‌ي ارائه‌ي قسطي مودم هنوز تصميم نهايي گرفته نشده است.
هزينه‌ي VDSL چقدر خواهد بود؟
اول تير، رئيس رگولاتوري در نشستي با اصحاب رسانه يادآور شد نرخ تعرفه‌ي خدمات VDSL بيشتر از نرخ تعريف‌شده‌ي مصوبه‌ي ۲۶۶ سازمان نخواهد بود. درحقيقت، جوشقاني پيش‌بيني مي‌كند شركت‌هاي FCP به‌منظور جذب مخاطب هزينه‌ها را از تعرفه‌ي مصوب دولت نيز كمتر حساب كنند تا سرويس VDSL بين مشتركان اينترنت ثابت جا بيفتد. بااين‌حال، تعرفه‌ي اينترنت VDSL بيش از دوبرابر هزينه‌ي ADSL خواهد بود.
در جدول زير، تعرفه‌ي ارائه‌ي خدمات دسترسي به اينترنت پرسرعت ثابت را مشاهده مي‌كنيد كه دولت در سال ۱۳۹۶ تصويب كرد:
تعرفه‌ي ارائه‌ي خدمت دسترسي پرسرعت ثابت مبتني‌بر سيم مسي (ADSL) | |
|---|---|
نرخ بيت دانلود (بيت‌‌برثانيه) | سقف* تعرفه‌ي ماهانه‌ي ارائه‌ي خدمت (هزار ريال) |
۵۱۲ كيلو‌بيت‌‌برثانيه | ۱۲۵ |
۱ مگابيتبرثانيه | ۲۰۰ |
۲ مگابيتبرثانيه | ۲۵۰ |
۳ مگابيتبرثانيه | ۳۵۰ |
۴ مگابيتبرثانيه | ۴۰۰ |
۸ مگابيتبرثانيه | ۵۰۰ |
۱۶ مگابيتبرثانيه | ۸۰۰ |
تعرفه‌ي ارائه‌ي خدمت دسترسي پرسرعت ثابت مبتني بر VDSL و فيبر نوري | |
|---|---|
۲۰ مگابيتبرثانيه | ۲۰۰۰ |
۳۰ مگابيتبرثانيه | ۲۵۰۰ |
۵۰ مگابيتبرثانيه | ۳۰۰۰ |
رئيس مجلس شوراي اسلامي در افتتاحيه‌ي مركز داده‌ي همراه اول، پس از سخنان وزير ارتباطات درباره‌ي لاخبار تخصصي همكاري بيشتر مجلس براي توسعه‌ي زيرساخت‌هاي ارتباطي در كشور، گفت اكنون دو هزار كيلومتر فيبر نوري كشيده شده؛ اما درزمينه‌ي شبكه‌ي ثابت فيبر نوري بسيار ضعيف عمل مي‌كنيم و شبكه‌ي ارتباطي‌مان متكي به حوزه‌ي موبايل است.
محمدباقر قاليباف اضافه كرد وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات وظيفه دارد بخش خصوصي را در حوزه‌ي اينترنت بر بستر فيبر نوري وارد خدمات‌دهي كند تا از انحصار مخابرات دربيايد و دراين‌زمينه اپراتورها هم داوطلب هستند. به‌گفته‌ي وي، اگر دراين‌ميان به كمك مجلس شوراي اسلامي نياز باشد، مجلس آماده است شرايط اين بخش را سامان دهد.
هم انديشي ها