اگر پيگير اخبار فناوري طي چند روز گذشته بوده‌ايد، احتمالا در جريان خبر قرارگرفتن هواوي در فهرست تحريم‌هاي ايالات متحده و به‌تبع آن قطع همكاري شركت‌هاي آمريكايي با شريك چيني‌شان قرار گرفته‌ايد. سؤالي كه اكنون براي بسياري از علاقه‌مندان به دنياي فناوري مطرح است و ذهن بسياري از دوست‌داران اين شركت را به‌خود مشغول كرده اين است كه اصلا نزاع آمريكا و هواوي ازكجا و برسر چه آغاز شد، چگونه به اينجا رسيد و آينده‌ي غول فناوري-مخابراتي چين را چطور تحت تأثير قرار خواهد داد؟ براي يافتن پاسخ اين پرسش‌ها با اخبار تخصصي، علمي، تكنولوژيكي، فناوري مرجع متخصصين ايران همراه باشيد.
تاريخچه‌ي مختصر هواوي و نزاع آن با آمريكا
نام هواوي ممكن است براي عموم تنها با تلفن‌هاي هوشمند عجين شده باشد؛ اما سابقه‌ي اين شركت بزرگ چيني و زمينه‌ي فعاليت فعلي آن، بسيار فراتر از ساخت موبايل تلفن است.
هواوي يك شركت چندمليتي چيني است كه در سال ۱۹۸۷ توسط رن ژنگفي، مهندس سابق ارتش آزادي‌بخش خلق چين راه‌اندازي شد. اگرچه تمركز شركت در ابتداي تأسيس بر توليد سويچ‌هاي تلفن بود، اما امروزه هواوي كسبوكار خود را به توسعه‌ي شبكه‌ها و تجهيزات ارتباطي، ساخت دستگاه‌هاي الكترونيكي مصرفي و ارائه‌ي خدمات عملياتي و مشاوره‌اي به شركت‌هاي چيني و خارجي گسترش داده است. هواوي با پيشي گرفتن از شركت سوني اريكسون در سال ۲۰۱۲، عنوان بزرگ‌ترين ارائه‌دهنده‌ي سرويس‌هاي ارتباطي در جهان را به خود اختصاص داد. امروزه شركت چيني هواوي با دراختيار داشتن سهم ۲۹ درصدي از بازار تجهيزات زيرساخت ارتباطي و سهم ۳۱ درصدي از تجهيزات 3G، 2G و 4G در سطح جهان يكه‌تازي مي‌كند.
سهم شركت‌هاي ارتباطي از بازار تجهيزات زيرساخت مخابراتي جهان
سهم شركت‌هاي ارتباطي از تجهيزات زيرساخت 3G، 2G و 4G جهان
سابقه‌ي بدبيني دولت آمريكا به هواوي به بيش از يك دهه مي‌رسد. در اين مدت آمريكا همواره به همكاري اين شركت و دولت چين باهدف جاسوسي شك داشته و بارها اين موضوع را علنا اعلام كرده است. اما تنش و نزاع بين آمريكا و هواوي به شكلي كه امروزه شاهد آن هستيم سابقه‌اي كمتر از دو سال دارد.
ارديبهشت ماه سال گذشته وال استريت ژورنال در گزارشي خبر از تحقيقات گسترده‌ي وزارت دادگستري ايالات متحده‌ي آمريكا درباره‌ي نقش احتمالي هواوي در نقض تحريم‌هاي ايران داد. اگرچه چيني‌ها همان موقع نيز به‌واسطه‌ي تجربه‌ي تلخ شركت زد‌تي‌اي با عواقب دورزدن تحريم‌هاي آمريكا، از جمله منع فروش محصولات آمريكايي و جريمه‌ي ۱/۴ ميليارد دلاري آشنا بودند؛ اما هواوي در آن زمان در واكنش به گزارش مذكور و اخبار مشابه مبني بر احتمال تحريم شدن توسط آمريكا، اعلام كرد كه نگران تحريم‌هاي آمريكا به‌دليل همكاري با ايران نيست.
تنش بين هواوي و دولت آمريكا در آذر ۹۷ با انتشار گزارشي مبني بر درخواست اين كشور از متحدانش براي قطع رابطه با هواوي و درپي آن اعلام ممنوعيت خريد تجهيزات ساخت هواوي در ژاپن وارد مرحله‌ي جديدي شد و با بازداشت منگ وانژو، مدير مالي و دختر بنيان‌گذار شركت، به اوج خود رسيد. حتي پس از بازداشت شدن منگ وانژو در كانادا به‌دليل زير پا گذاشتن تحريم‌هاي ايالات‌متحده آمريكا عليه ايران، كسي فكر نمي‌كرد كه روابط هواوي با آمريكا تا به‌اين اندازه تيره‌وتار شود. در آن زمان سخنگوي هواوي در مصاحبه‌اي با تك‌كرانچ اعلام كرد كه شركت متبوعش اطلاعات زيادي در مورد تخلف‌هاي خانم منگ در دست ندارد، اما اطمينان مي‌دهد كه هواوي به تمام مقررات اعلام‌شده، ازجمله قانون‌هاي تحريمي كه توسط سازمان ملل متحد، ايالات‌متحده و اتحاديه‌ي اروپا وضع‌شده‌اند احترام مي‌گذارد.
منگ مانژو، مدير مالي و دختر بنيان‌گذار هواوي سال گذشته به درخواست آمريكا در كانادا بازداشت شد
فروردين ماه سال جاري در جريان جلسه‌ي استماع دادگاهي فدرال در بروكلين، اعلام شد كه آمريكا با استفاده از فرايندهاي نظارتي و جاسوسي مخفيانه به اسنادي در رابطه با دورزدن تحريم‌ها و فساد بانكي هواوي دست پيدا كرده و قرار است در دادگاه از آن‌ها استفاده كند. اندكي بعد، سازمان سيا هم با انتشار گزارشي از ارتباط هواوي با دولت چين پرده برداشت؛ اتهامي كه تا پيش از آن هواوي همواره آن را قويا تكذيب مي‌كرد. ظاهرا نگراني سياستمداران واشنگتن از به‌خطر افتادن امنيت زيرساخت شبكه و دسترسي حكومت چين به اطلاعات خصوصي متخصصان به‌اندازه‌اي زياد است كه به‌گزارش بلومبرگ افرادي از وزارتخانه‌هاي آمريكا در جريان كنگره جهاني موبايل بارسلون ۲۰۱۹ (MWC 2019) در مورد استفاده از تجهيزات مخابراتي هواوي به شركت‌ها اخطار داده بودند.
اتهام جاسوسي به هواوي تنها به دولت آمريكا محدود نمي‌شود؛ بلكه در چند سال گذشته منابع مستقل ثالث و شركت‌هاي فناوري چندمليتي متعددي نيز اتهامات مشابهي را متوجه شركت چيني كرده‌اند. هواوي در تمامي اين موارد از زير بار قبول مسئوليت شانه خالي كرده‌است و اين اتهام‌ها را بخشي از جنگ تجاري بين آمريكا و چين مي‌داند. به‌عنوان مثال بلومبرگ به‌تازگي گزارش داده‌است كه شركت اروپايي ودافون كه بزرگ‌ترين اپراتور موبايل در اروپا و دومين اپراتور موبايل در جهان محسوب مي‌شود، خبر از پيدا شدن درِ پشتي (Backdoor، نوعي آسيب‌پذيري كه با فعاليت در پس‌زمينه، شرايطي مهيا مي‌كند تا هكرها با دورزدن مكانيزم‌هاي امنيتي، در سطح بالايي به اطلاعات متخصص دسترسي پيدا كنند) در تجهيزات مخابراتي هواوي بين سال‌هاي ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۱ داده است. در اين گزارش آمده است كه هواوي با استفاده از اين درِ پشتي به‌راحتي توانسته است به تلفن‌هاي ثابت ايتاليا دسترسي داشته باشد. اسنادي كه به‌دست بلومبرگ رسيده است به اين موضوع اشاره مي‌كند كه هواوي در خلال اين سال‌ها حتي به روترهاي خانگي هم دسترسي داشته است.
علاوه‌بر سازمان‌هاي دولتي، شركت‌هاي مستقل چندمليتي نيز تابه‌حال هواوي را به جاسوسي متهم كرده‌اند
درسال ۲۰۱۳ سيسكو اعلام كرده بود كه هواوي كدهاي روترهاي اين شركت را دزديده است كه بعد از مدتي هواوي اين مورد را تأييد و اعلام كرد كه كدهاي يادشده را از محصولات خود حذف خواهد كرد. در جديدترين مورد كشف آسيب‌پذيري در ابزارهاي هواوي، چندي پيش پژوهشگران مايكروسافت فاش كردند آسيب‌پذيري در پشتي در برخي از مدل‌هاي خاص لپ‌تاپ‌هاي هواوي كشف كرده‌اند كه اجازه‌ي دسترسي به همه‌ي داده‌هاي لپ‌تاپ را به مهاجمان مي‌دهد.
انتشار پي‌درپي گزارش‌ها و اسنادي از اين دست به تنش بين غول تكنولوژي-مخابراتي چين و دولت آمريكا دامن زد و درنهايت به قرارگرفتن هواوي در فهرست سياه تحريم‌هاي ايالات متحده و قطع همكاري شركت‌هاي بزرگ آمريكايي از جمله گوگل با اين شركت منجر شد.
چه بر سر كسبوكار هواوي خواهد آمد؟
پس از اينكه دونالد ترامپ فرمان ممنوعيت خريد تجهيزات شبكه از شركت‌هاي تهديدكننده‌ي آمريكا را امضا كرد، هواوي رسما در فهرست سياه تحريم‌هاي ايالات متحده قرار گرفته است. تا اين لحظه شركت‌هاي گوگل، كوالكام، اينتل، وسترن ديجيتال، اينفينئون، مايكرون و برودكام به‌طور رسمي اعلام كرده‌اند با تبعيت از تحريم‌هاي آمريكا، به رابطه‌ي تجاري و شراكت خود با هواوي خاتمه خواهند داد. به احتمال زياد اين فهرست طي روزهاي آينده بزرگ‌تر خواهد شد و ديگر شركت‌هاي بزرگ آمريكايي نظير مايكروسافت (كه در ساخت لپ‌تاپ‌هاي ويندوزي با هواوي همكاري دارد) نيز به آن مي‌پيوندند.
علاوه‌بر شركت‌ها، به‌احتمال زياد كشورهاي متعددي از جمله متحدان آمريكا در روزهاي آينده موضع مشابهي درقبال هواوي اتخاذ خواهند كرد؛ كما اينكه برخي متحدان آمريكا از مدت‌ها قبل به همكاري خود با هواوي خاتمه داده‌اند. به‌عنوان مثال استراليا از سال گذشته باتوجه‌به نگراني‌هاي امنيتي، به‌صورت موقت همكاري با هواوي و ZTE را متوقف كرده و نيوزيلند هم اعلام كرده است فعلا از فعال‌سازي شبكه‌ي موبايل 5G با تجهيزات هواوي جلوگيري خواهد كرد. بزرگ‌ترين شركت مخابراتي هلند چندي قبل اعلام كرد اجازه نخواهد داد هسته اصلي نسل پنجم شبكه‌هاي موبايل اين كشور توسط هواوي اجرا شود، اما هواوي مي‌تواند در تجهيزاتي كه نگراني امنيتي كمتري دارند، با اين شركت همكاري كنند. ژاپن نيز سال گذشته اعلام كرد به‌علت نگراني‌هاي امنيتي استفاده از تجهيزات 5G هواوي را ممنوع كرده است؛ هرچند كه هنوز بخشي از شبكه 4G در ژاپن از تجهيزات هواوي استفاده مي‌كند.
اگرچه انگليس هنوز موضعي رسمي در‌اين‌باره اتخاذ نكرده است، اما چندي پيش روزنامه‌ي انگليسي تلگراف در مطلبي نوشته بود كه بريتانيا به شركت هواوي اجازه‌ي راه‌اندازي شبكه‌ي 5G را خواهد داد. مدت زيادي از اين خبر نمي‌گذشت كه گاوين ويليامسون، وزير دفاع انگليس، به‌دليل درز اطلاعات محرمانه از سمت خود بركنار شد و وزير امور خارجه‌ي انگليس در جريان كنفرانس مطبوعاتي مشترك با همتاي آمريكايي خود اعلام كرد كه «ما نگراني آمريكا را در اين زمينه درك مي‌كنيم و به همكاري امنيتي بين دو كشور ادامه خواهيم داد».
قطع همكاري گوگل و آينده‌ي تلفن‌هاي هوشمند هواوي
از قراردادهاي تجاري هواوي با كشورها براي تأمين تجهيزات زيرساخت شبكه و مخابرات كه بگذريم، به بخش درآمدزا و سود‌ده ديگري از شركت، يعني محصولات و دستگاه‌هاي مصرفي ازجمله تلفن‌هاي هوشمند، تبلت، لپ‌تاپ و... مي‌رسيم.
با قطع همكاري گوگل، هواوي ديگر قادر به استفاده از خدمات و سرويس‌هاي گوگل در سيستم‌عامل اندرويد نخواهد بود؛ اما همچنان مي‌تواند از «پروژه‌ي اندرويد متن باز» (AOSP) در تلفن‌هاي هوشمند ساخت خود استفاده كند. همچنين گوگل در توييتي اعلام كرده است كه دستگاه‌هاي فعلي هواوي مجهز به اندرويد، تحت تأثير قطع رابطه‌ي دو شركت قرار نخواهند گرفت و همراهي از آن‌ها همچنان ادامه پيدا خواهد كرد.
توييت گوگل در رابطه با ادامه‌ي همراهي از موبايل‌هاي پيشين هواوي
اگرچه هواوي با استفاده از اندرويد متن باز خواهد توانست به توليد موبايل‌هاي هوشمند اندرويدي خود ادامه بدهد؛ اما متخصصان اين تلفن‌ها ديگر نه‌تنها قادر به استفاده از خدماتي مانند فروشگاه اپليكيشن گوگل، خدمات جيميل، گوگل درايو، دستيار هوشمند صوتي گوگل و بسياري ديگر از اپليكيشن‌ها و سرويس‌هاي گوگل نخواهند بود، بلكه حتي دسترسي اپليكيشن‌هاي ثالث به اين خدمات نيز قطع خواهد شد. درواقع خدمات گوگل و اندرويد به‌حدي در هم تنيده شده‌اند كه تصور اين سيستم‌عامل بدون گوگل براي بسياري از متخصصان اشكال خواهد بود.
اندرويد و خدمات گوگل چنان درهم تنيده شده‌اند كه تصور استفاده از اين سيستم‌عامل بدون گوگل و سرويس‌هايش سخت است
علاوه‌بر قطع دسترسي به خدمات گوگل، از آنجايي كه گوگل ديگر وصله‌هاي امنيتي خود را قبل از انتشار با شريك پيشين چيني خود به‌اشتراك نخواهد گذاشت، هواوي براي مطلع شدن از حفره‌هاي امنيتي اندرويد و سازگار كردن نرم‌افزارهاي خود با آن‌ها بايد منتظر انتشار عمومي وصله‌هاي اين آسيب‌پذيري‌ها توسط پروژه‌ي اندرويد متن باز باشد. اين به‌معناي آن است كه موبايل‌هاي ساخت هواوي از لحاظ دريافت به‌روزرساني‌هاي امنيتي حداقل يك ماه از تمامي رقباي اندرويدي خود عقب خواهند بود.
نزديك به دو ماه پيش وب‌سايت ورج گزارش داده بود كه هواوي مدتي است سيستم‌عامل‌هاي جايگزين اختصاصي خودش را توسعه داده و آماده است تا درصورت قطع دسترسي به ويندوز و اندرويد، از آن‌ها در محصولاتش استفاده كند؛ اما باتوجه به اينكه بيشتر انديشه متخصصينسنجي‌ها و مطالعه‌هاي اخير از تلفن‌هاي هوشند جديد هواوي حكايت از آن دارند كه يكي از بزرگ‌ترين نقاط ضعف دستگاه‌هاي اين شركت رابط متخصصي EMUI آن است؛ بعيد به‌انديشه متخصصين مي‌رسد متخصصان به سيستم عاملي كه هواوي خود از صفر آن را طراحي كرده باشد، اقبال چنداني نشان بدهند.
نكته‌ي جالب و دور از انتظار ديگر، تأثير قطع احتمالي همكاري مايكروسافت بر موبايل‌هاي اندرويدي ساخت هواوي خواهد بود. چند سال پيش وب‌سايت zdnet گزارش داده بود كه بنا به اعلام دولت چين، حدود ۳۱۰ پتنت مايكروسافت در سيستم‌عامل اندرويد استفاده مي‌شود و شركت‌هاي توليدكننده‌ي دستگاه‌هاي اندرويدي براي استفاده از اين پتنت‌ها بين ۵ تا ۱۵ دلار به‌ازاي هر دستگاه به مايكروسافت پرداخت مي‌كنند. براي مثال مالكيت معنوي فرمت‌هاي فايل‌سيستم FAT و NTFS در انحصار مايكروسافت است و كسي نمي‌تواند بدون اجازه‌ي اين شركت از فرمت‌هاي يادشده در حافظه‌هاي جانبي و دستگاه‌هاي خود استفاده كند.
كسبوكار كامپيوترهاي شخصي هواوي هم بيش از اينكه به مايكروسافت وابسته باشد، به پردازنده‌هاي آمريكايي اينتل و كوالكام بستگي دارد كه هر دوي اين شركت‌ها رابطه‌ي خود با هواوي را قطع كرده‌اند.
اگرچه در نگاه اول به موضوع تحريم ممكن است حادترين اشكال هواوي استفاده از سيستم‌عامل‌هاي آمريكايي ويندوز و اندرويد به‌انديشه متخصصين برسد، اما اگر دقيق‌تر بنگريم، دردسرهاي سخت‌افزاري هواوي هم دست كمي از اشكالات نرم‌افزاري آن نخواهند داشت.
علاوه‌بر محدوديت‌هاي نرم‌افزاري، هواوي ممكن است امتياز ساخت بعضي قطعات سخت‌افزاري خود را نيز از دست بدهد
بايد توجه داشت كه صرفِ توليد يك محصول مانند پردازنده در خاك چين و توسط يك شركت چيني، به‌معناي دراختيار داشتن كامل مالكيت مادي و معنوي آن محصول توسط چيني‌ها نيست. زنجيره‌ي بسيار بزرگي از صنايع مختلف دست در دست هم مي‌دهند تا شركتي بتواند از قطعات الكترونيكي ساخت خود در محصولاتش استفاده كند. براي مثال اگرچه هواوي در موبايل‌هاي هوشمند خود از پردازنده‌هاي HiSilicon كه ساخت خودش است استفاده مي‌كند، اما موضوع مهم اين است كه اين چيپ از امتياز (لايسنس) شركت انگليسي ARM براي معماري پردازنده و گرافيك استفاده مي‌كند و اگر انگليس تصميم بگيرد به تحريم‌هاي آمريكا عليه هواوي ملحق شود، آرم قادر به تمديد حق امتياز معماري پردازنده براي هواوي نخواهد بود.
اين موضوع براي بسياري از ديگر قطعات مورد استفاده در دستگاه‌هاي ساخت هواوي نيز صدق مي‌كند. براي مثال، محافظ صفحه‌نمايش گوريلا گلس كه هواوي از آن در تلفن‌هاي هوشمند و لپ‌تاپ‌هاي ميت بوك خود استفاده مي‌كند، ساخت شركت آمريكايي كورنينگ است و وظيفه‌ي توليد حافظه‌ي ذخيره‌سازي استفاده‌شده در موبايل P30 Pro را شركت آمريكايي مايكرون بر عهده دارد. ماژول‌هاي 3G و LTE پرچم‌دار جديد هواوي ساخت شركت‌هاي آمريكايي اسكاي‌وركس و كوروو است و حافظه‌ي رم برخي از محصولات اين شركت را نيز مايكرون توليد مي‌كند.
حتي اگر هواوي بتواند موفق به فروش محصولات اندرويدي خود در خاك چين شود، بازهم با اين اشكال رو‌به‌رو خواهد بود كه شركت‌هاي رقيب مانند شيائومي، وان‌پلاس، اوپو و... به فروشگاه گوگل پلي دسترسي خواهند داشت و به‌روزرساني‌هاي اندرويد را بسيار سريع‌تر دريافت خواهند كرد؛ درحالي‌كه هواوي بايد از فروشگاهي غيررسمي استفاده كند و منتظر عرضه‌ي كدهاي AOSP (اندرويد متن باز) باشد. اين دو موضوع قطعا از جذابيت موبايل‌هاي هواوي در مقايسه با تلفن‌هاي هوشمند ساير برندها خواهد كاست.
قدم بعدي براي هواوي چيست؟
بايد توجه داشت كه وضع تحريم عليه هواوي شايد در كوتاه‌مدت اثر مخرب قابل‌توجهي بر كسبوكار اين شركت (مخصوصا در بازار چين كه بزرگ‌ترين بازار تلفن همراه در جهان است) نداشته باشد؛ چرا كه به گزارش بلومبرگ هواوي براي مقابله با تحريم‌هاي آمريكا چيپ هاي موردنياز براي «حداقل ۳ ماه» را در چين انبار كرده است. از طرف ديگر ممكن است بسياري از شركت‌ها باوجود تحريم‌هاي آمريكا همچنان به همكاري خود با هواوي و خريد تجهيزات زيرساخت ارتباطي از اين شركت ادامه بدهند.
اما باتوجه به آنچه در اين مقاله گفته شد، تحريم‌هاي آمريكا در درازمدت مي‌تواند تأثير قابل‌توجهي بر درآمد شركت و حضور و فعاليت آن در سطح جهان داشته باشد؛ يا در خوشبينانه‌ترين حالت ممكن، به‌قول مقام‌هاي هواوي «باعث كند شدن روند پيشرفت شركت شود».
حتي اگر اتهامات آمريكا و شركت‌هاي غربي مبني بر همكاري هواوي با دولت چين صحت داشته باشد، اقدام هواوي در پيشنهاد امضاي قرارداد عدم جاسوسي به شركت‌ها و دولت‌هايي كه نگراني امنيتي دارند، نشان داده‌است كه اين شركت به بقاي كسبوكار بين‌المللي خود و حضور در بازارهاي جهاني اهميت زيادي مي‌دهد و در همين راستا براي جلب اعتماد مشتريان خود از هيچ اقدامي از جمله تعهد عملي فروگذار نمي‌كند.
ازطرف ديگر اگر ادعاي چيني‌ها مبني بر اينكه تنها دليل تحريم هواوي جنگ تجاري بين آمريكا و چين است، صحت داشته باشد، با پايان يافتن تنش بين دو كشور و رسيدن به توافقي تجاري، احتمالا شاهد كاهش فشارها روي هواوي خواهيم بود.
در قسمت بعدي اين مقاله به مطالعه راهكارهاي در امان ماندن هواوي از تحريم‌هاي آمريكا پرداخته‌ايم.
هم انديشي ها