پنل‌هاي OLED و QLED چه برتري‌ها و ضعف‌هايي نسبت به هم دارند؟

OLED و QLED از جمله فناوري‌هايي هستند كه امروزه در خريد تلويزيون و مانيتورهاي با كارايي بالا نقش اساسي دارند. شايد در ابتدا چنين تصور كنيد كه دو فناوري يادشده شباهت‌هاي زيادي دارند؛ اما وقتي نگاه دقيق‌تري به ساختار آن‌ها مي‌اندازيم، متوجه تفاوت‌هاي عميقي مي‌شويم.

واژه‌ي OLED مخفف Organic Light Emitting Diode و واژه‌ي QLED نيز مخفف Quantum Dot Light Emitting Diode است. با نگاهي دقيق به نام كامل اين فناوري‌ها، تا حدودي مي‌توان نحوه‌ي كاركرد و تفاوتشان را تشخيص داد؛ اما براي اينكه درك عميق‌تري از تفاوت OLED و QLED داشته باشيد، اخبار تخصصي، علمي، تكنولوژيكي، فناوري مرجع متخصصين ايران را در مقاله‌ي پيش‌رو همراهي كنيد تا تمامي تفاوت‌هاي ساختاري تلويزيون‌هاي OLED و QLED را مطالعه و مقايسه كنيم.

توجه داشته باشيد كه اگرچه در مقاله‌ي پيش‌رو، عمدتا راجع‌به تلويزيون‌هاي OLED و QLED صحبت مي‌كنيم، عموم مشخصه‌ها و تفاوت‌هاي بيان‌شده در مورد مانيتورهاي OLED و QLED نيز صدق مي‌كند.

انتخاب بهترين پنل، درست مانند انتخاب بهترين سايز تلويزيون، به معيارهاي مختلفي بستگي دارد. براي برخي متخصصان عمق رنگي مشكي و شفافيت پنل مهم است و براي برخي ديگر، ارزش تلويزيون يا حداكثر ميزان روشنايي اهميت دارد. ابتدا بهتر است نحوه‌ي كاركرد و مواد به‌كار رفته در پنل‌هاي OLED و پنل‌هاي داراي فناوري QLED را كاملا بشناسيم.

پنل‌ OLED كه به‌عنوان پيشرفته‌ترين فناوري ساخت نمايشگر در بين تلويزيون‌ها، موبايل‌هاي موبايل، لپ‌تاپ‌ها و ساير لوازم الكترونيكي شناخته مي‌شود، از مواد آلي يا LED‌-هاي ارگانيك بسيار كوچكي ساخته شده‌ است كه با دريافت الكتريسيته، نور رنگي ساطع مي‌‌كنند.

براي ايجاد تصوير در نمايشگر، به نور RGB يا رنگ‌هاي قرمز و سبز و آبي نياز داريم. ديود‌هاي به‌كار رفته در پنل OLED با ارسال سيگنال جداگانه به هر پيكسل، نور RGB موردنياز آن را توليد مي‌كنند؛ بنابراين براي روشن كردن پيكسل‌ها ديگر به نور پس‌زمينه مانند پنل‌هاي LCD نيازي نيست و هر پيكسل مي‌تواند به‌صورت جداگانه خاموش يا روشن شود.

براي آنكه از پنل‌هاي OLED و آينده‌ي آن‌ها در صنعت نمايشگر درك عميق‌تري داشته باشيد، پيشنهاد مي‌كنيم تا مقاله‌ي جامع «OLED چيست» را در اخبار تخصصي، علمي، تكنولوژيكي، فناوري مرجع متخصصين ايران مطالعه كنيد.

پنل‌هاي داراي فناوري QLED كه براي اولين بار در سال ۲۰۱۷ توسط سامسونگ معرفي شدند، در واقع نوع پيشرفته‌اي از پنل‌هاي LCD هستند كه از چراغ‌هاي LED و فناوري ذرات كوانتومي (Quantum Dots) براي افزايش رنگ و روشنايي تصوير استفاده مي‌كنند. كوانتوم‌دات‌ها ذرات نيمه‌رساناي كوچكي هستند كه بسته به اندازه‌ي خود، نور را با رنگ خاصي ساطع مي‌كنند.

در تلويزيون‌هاي QLED، كوانتوم‌دات‌ها در لايه‌ي نازكي تعبيه شده‌اند كه پشت پنل LCD قرار گرفته است. هنگامي كه چراغ‌هاي LED نور را از ميان كوانتوم‌دات‌ها عبور مي‌دهند، اين نقاط نور را جذب مي‌كنند و آن را به رنگ خاصي بازتاب مي‌‌دهند. فناوري QLED به تلويزيون اجازه مي‌دهد رنگ‌هاي روشن‌تر، زنده‌تر و دقيق‌تري نسبت به تلويزيون‌هاي LCD سنتي توليد كند.

پنل‌هايي كه از فناوري QLED استفاده مي‌كنند مي‌توانند فناوري‌ نوردهي متفاوتي داشته باشند. هركدام از اين فناوري‌ها نسبت به يكديگر مزايا و معايب متعددي دارند كه در بخش زير تعدادي از آن‌ها را تعريف كرده‌ايم.

• Edge-lit: در اين نوع نوردهي LED-ها در امتداد لبه‌هاي صفحه‌نمايش قرار مي‌گيرند كه باعث به‌وجود آمدن روشنايي موضعي در گوشه‌هاي نمايشگر و نمايش هميشگي نور پس‌زمينه نسبتا خاكستري‌رنگ، در صحنه‌هاي تاريك مي‌شود.

• Direct-lit: در فناوري Direct-lit چراغ‌هاي LED مستقيما پشت صفحه‌نمايش قرار مي‌گيرند كه از روشنايي بالاتر و رنگ مشكي عميق‌تري نسبت به فناوري Edge-lit بهره مي‌برد.

• Full-array: در اين فناوري نيز LED-ها مستقيما پشت صفحه‌نمايش قرار مي‌گيرند؛ اما تعداد آن‌ها بسيار بيشتر از LEDهاي موجود در نوردهي Direct-lit است. با اينكه پنل‌هاي داراي نوردهي Full-array مشكي بسيار عميق و يكنواختي در نور پس‌زمينه ارائه مي‌دهند؛ اما مصرف انرژي بيشتري از دو نوع قبلي دارند.

• Mini-LED: نوردهي پنل توسط چراغ‌هاي Mini-LED، تا حد زيادي آن را شبيه پنل‌هاي OLED مي‌كند. چراغ‌هاي LED به‌كار رفته در اين پنل‌ها از هر پنل LCD ديگري بيشتر است كه باعث نمايش رنگ مشكي بسيار عميق و تفكيك رنگ عالي مي‌شود. پنل‌هاي داراي فناوري نوردهي Mini-LED، جزو گران‌ترين پنل‌هاي LCD محسوب مي‌شوند.

بهترين تلويزيون هاي بازار كه از پنل‌هاي LCD با فناوري QLED همراهي مي‌كنند، در ۲ نوع محبوب IPS و VA توليد مي‌شوند. اين موضوع كه تلويزيون موردانديشه متخصصين شما داراي كدام يك از اين ۲ پنل است، مي‌تواند روي كنتراست، روشنايي و زاويه‌ي ديد آن تاثيرگذار باشد كه در ادامه به اين موضوعات خواهيم پرداخت.

در حال حاضر پنل‌هاي داراي فناوري QLED مختص سامسونگ نيستند و علاوه‌بر تلويزيون سامسونگ در تلويزيون ال جي و پاره‌اي شركت‌هاي ديگر هم استفاده از پنل‌هايي با فناوري مشابه را شاهد هستيم كه از ميان آن‌ها مي‌توان به تلويزيون‌هاي سري نانوسل و برخي مدل‌هاي QNED ال‌جي اشاره كرد.

پيش‌تر گفتيم كه OLED نوعي پنل است؛ اما QLED نوعي فناوري به‌حساب مي‌آيد كه در پنل‌هاي LCD استفاده مي‌شود. حال اينكه QLED در چه پنلي و با چه نوع نوردهي‌اي استفاده شود، مي‌تواند روي عوامل زيادي تأثيرگذار باشد.

به‌صورت كلي تلويزيون‌هاي LCD داراي فناوري QLED درمقايسه‌با تلويزيون‌هاي LCD فاقد اين فناوري، رنگ‌هاي بيشتر و زنده‌تري توليد مي‌كنند، روشنايي بيشتري دارند و درنتيجه، كنتراست بالاتري نيز ارائه مي‌دهند؛ اما IPS يا VA-بودن پنل LCD نيز مشخصه‌هايي را به تلويزيون اضافه مي‌كند كه تلويزيون QLED با پنل VA را از تلويزيون QLED با پنل IPS متمايز مي‌سازد.

از انديشه متخصصين متخصص پنل OLED به‌دليل توانايي خاموش و روشن‌كردن جداگانه‌ي هر پيكسل، تصوير واضح‌تر و شفاف‌تري دارد؛ اما در تمام‌هاي پنل‌هاي IPS LCD و VA LCD داراي فناوري QLED با هر نوع نوردهي، به‌دليل استفاده از نور پس‌زمينه‌ي جداگانه، لبه‌هاي اجسام روشن كمي محو شده و هاله‌اي اطراف آن‌ها ايجاد مي‌شود كه به پديده‌ي Blooming معروف است.

شايد در پنل‌هايي كه با چراغ‌هاي Mini-LED نوردهي مي‌شوند، چنين اتفاقي كم‌تر رخ دهد؛ اما باز هم به‌دليل مقدار كمي نشت نور، معمولا هاله‌هايي در اطراف اجسام روشن، مخصوصا در صحنه‌هاي تيره ايجاد مي‌شود كه اين موضوع از شفافيت كلي پنل مي‌كاهد.

همانطور كه گفتيم پيكسل‌ها در پنل‌هاي OLED مي‌توانند به‌صورت جداگانه خاموش يا روشن شوند؛ از اين رو هنگامي كه تصوير به رنگ سياه در مي‌آيد، پيكسل‌هاي آن ناحيه كاملا خاموش مي‌شوند و چون نور پس‌زمينه‌اي هم وجود ندارد، رنگ مشكي در عميق‌ترين حالت خود به نمايش در مي‌آيد.

پنل OLED

پنل LCD با فناوري QLED

حال در بين تلويزيون‌هاي QLED نيز تفاوت‌هايي وجود دارد. پنل‌هاي VA كه از فناوري QLED استفاده مي‌كنند، نسبت به پنل‌هاي IPS رنگ مشكي را عميق‌تر نشان مي‌دهند؛ از اين رو كنتراست آن‌ها نيز بيشتر است و در تلويزيون‌هاي جديد عملكرد بهتري دارند.

براي اينكه درك درستي از مقايسه‌ي كنتراست تلويزيون‌هاي OLED و QLED داشته باشيد، بايد در اتاقي تاريك، رنگ مشكي را در آن‌ها مشاهده كنيد. در اين صورت متوجه خواهيد شد كه تلويزيون‌هاي QLED رنگ مشكي را كمي متمايل به خاكستري نمايش مي‌دهند كه احتمالا براي بسياري از متخصصان آزاردهنده نيست؛ اما اگر مي‌خواهيد عمق رنگ مشكي بيشتري تجربه كنيد و بودجه‌تان مناسب تلويزيون‌هاي OLED نيست، مي‌توانيد سراغ پنل‌هايي با نوردهي Mini-LED برويد كه نسبت به ساير روش‌هاي نوردهي پنل‌هاي LCD، رنگ مشكي در آن‌‌ها عميق‌تر است.

سامسونگ پنل‌هاي داري نوردهي Mini-LED را Neo QLED و ال‌جي QNED مي‌نامد؛ البته توجه داشته باشيد كه تمام مدل‌هاي QNED ال‌جي داراي اين فناوري نيستند؛ بنابراين هنگام خريد تلويزيون به تفاوت‌هاي نوردهي توجه كنيد.

پيش‌تر نيز گفتيم كه پنل‌هاي داراي فناوري Mini-LED نوع پيشرفته‌اي از پنل‌هاي LCD محسوب مي‌شوند و رفتاري نزديك به پنل‌هاي OLED دارند. عمق رنگ مشكي در آن‌ها بالا است؛ هرچند كه هنگام نمايش نوشته‌هاي سفيد در صفحه‌‌ي سياه، كمي نشت نور را تجربه مي‌كنيد كه نسبت به ساير مزاياي فناوري Mini-LED، اشكال خاصي نيست.

در زمينه‌ي حداكثر مقدار روشنايي، برتري در اختيار پنل‌هاي با فناوري QLED قرار دارد؛ البته تمام تلويزيون‌هاي QLED روشنايي بالايي ندارند، نمونه‌هاي اقتصادي و برخي از مدل‌هاي ميان‌رده، روشنايي كمتري درمقايسه‌با تلويزيون‌هاي OLED توليد مي‌كنند. از آن‌جايي كه تلويزيون‌هاي بالارده‌ي QLED از نور پس‌زمينه براي روشن‌كردن كوانتوم‌دات‌ها استفاده مي‌كنند، در توليد رنگ‌هاي روشن‌تر و جلوه‌هاي HDR موفقيت بيشتري دارند.

پنل‌هاي OLED چون به نوردهي جداگانه‌ي هر پيكسل متكي هستند، حداكثر روشنايي محدودتري دارند و نسبت به نور محيط حساس‌تر هستند؛ از اين رو اگر قصد خريد تلويزيون براي اتاق‌هاي بسيار روشن يا محيط‌هاي پرنور را داريد، توصيه مي‌كنيم سراغ مدل‌هاي QLED يا ساير زيرمجموعه‌هاي LCD برويد.

به‌طور كلي تلويزيون LCD با كوانتوم‌دات يا QLED، به‌ويژه مدل‌هاي بالارده به‌دليل روشنايي بيشتري كه دارد، مي‌تواند طيف وسيع‌تري از رنگ‌ها را نسبت به پنل OLED ارائه دهند. پنل‌هاي با فناوري QLED مخصوصا پنل‌هاي IPS كه توسط چراغ‌هاي Mini-LED نوردهي مي‌شوند (سامسونگ چنين پنل‌هايي را ADS مي‌نامد)، در توليد برخي رنگ‌ها مانند رنگ قرمز بسيار دقيق عمل مي‌كنند.

با پيشرفت تكنولوژي شكاف بين دو فناوري OLED و QLED در حال كاهش است؛ به‌طوري كه مهندسان ال‌جي تحقيق و توسعه‌ي جدي را براي بهبود رنگ‌ پنل‌هاي OLED خود در دستور كار قرار داده‌اند.

به‌عنوان مثال تلويزيون ال‌جي مدل C9 OLED، در آزمايش اخير Delta-E كه براي دقت رنگ به‌كار مي‌رود، با ثبت خطاي ۱٫۸ كه در مقايسه با تلويزيون QLED سامسونگ Q90 با خطاي ۱٫۵ (امتياز هرچه كمتر باشد بهتر است)، دقت رنگ خوبي را به نمايش گذاشته است.

با تمام توضيحاتي كه ارائه شد، گستردگي طيف رنگي و توانايي بازتوليد رنگ‌هاي نمايشگر از مجموعه‌اي به مجموعه ديگر متفاوت است. برخي از پنل‌هاي OLED مانند سري A9F سوني مي‌توانند با بهترين تلويزيون‌هاي QLED در اين زمينه رقابت كنند.

آزمايش‌هاي اخير سايت Tom's Guide نشان داد تلويزيون OLED سوني مي‌تواند ۱۳۰.۸ درصد از طيف رنگي Rec .709 را توليد كند، در حالي كه تلويزيون QLED سامسونگ فقط ۹۹.۸ درصد آن را توليد مي‌كند. Rec .709 مانند sRGB استانداردي جهاني براي تعريف رنگ‌هاي ويديويي است.

چنين آزمايشي به ما مي‌گويد كه تلويزيون OLED سوني رنگ‌هاي بيشتر و واقعي‌تري را نشان مي‌دهد و در اين زمينه از تلويزيون QLED سامسونگ بهتر عمل مي‌كند.

شايد بزرگ‌ترين ايراد پنل‌هاي OLED، تخريب پيكسل‌ها در مدت‌زمان طولاني و وقوع پديده‌ي Burn-in باشد. پديده‌ي Burn-in كه پنل‌هاي با فناوري QLED تا حدودي از دست آن در امان هستند، شامل سوختن پيكسل‌ها در ناحيه‌ي مشخصي از تلويزيون مي‌شود كه تأثير بسيار نامناسبي در نشان دادن رنگ‌ها دارد.

پديده‌ي Burn-in هنگامي رخ مي‌دهد كه پيكسل‌هاي محدوده‌ي خاصي از پنل، به‌مدت زيادي رنگ ثابتي را نمايش دهند. اين اتفاق ممكن است كه رنگ پيكسل‌ها را براي هميشه تغيير و آن‌ها را به‌صورت لكه‌اي ثابت روي پنل نمايش دهد.

جديدترين پنل‌هاي OLED تا حد زيادي در مقابل پديده Burn-in مقاوم شده‌اند؛ اما به دليل ارزش بالاي آن‌ها، حتما بايد جانب احتياط را رعايت كرد؛ به‌عنوان مثال، برخي از تلويزيون‌هاي OLED جديد داراي ويژگي‌هايي مانند Pixel Refresh هستند كه به‌صورت دوره‌اي پيكسل‌ها را روشن و خاموش مي‌كنند تا از فرسودگي آن‌ها جلوگيري شود.

تلويزيون‌هاي QLED به‌علت داشتن نور پس‌زمينه در مقابل پديده‌ي Burn-in مقاوم‌تر هستند؛ اما اگر به‌مدت بسيار طولاني ناحيه‌ي خاصي از تلويزيون روشن‌تر از ساير نقاط باشد، ممكن است پيكسل‌‌هاي آن ناحيه هنگام روشن شدن پنل، نور بيشتري را به شكل لكه در آن قسمت نشان دهند.

نيازي نيست كه با نگراني بيش‌ازحد در مورد پديده‌ي Burn-in، خود را هنگام خريد تلويزيون آزار دهيد. در عوض با رعايت برخي نكات به‌راحتي مي‌توانيد از وقوع چنين اشكالي جلوگيري كنيد.

• از تماشاي محتواي ثابت براي مدت طولاني خودداري كنيد تا پيكسل‌ها فرصت تغيير رنگ پيدا كنند.
• پس از گذشت چند ساعت، با خاموش‌كردن تلويزيون به پيكسل‌ها استراحت دهيد.
• تلويزيون را در مكاني با نور كم قرار دهيد يا نور تلويزيون را طوري تنظيم كنيد كه در بالاترين حد خود نباشد.

پنل‌هاي LCD حتي با وجود پيشرفته‌ترين فناوري‌هاي نوردهي، زاويه‌ي ديد محدودتري از پنل‌هاي OLED دارند؛ بدين‌مفهوم كه نگاه‌كردن به پنل‌هاي LCD از طرفين باعث مي‌شود رنگ نمايشگر به‌طور خفيفي تغيير كند؛ چيزي كه در پنل‌هاي OLED وجود ندارد.

تغيير رنگ يادشده به‌اندازه‌اي نيست كه تمام متخصصان را اذيت كند؛ اما مطمئنا براي افراد حرفه‌اي يا ريزبين و نكته‌سنج آزاردهنده خواهد بود. پنل‌هاي داراي فناوري QLED براي تماشا از روبه‌رو اشكال خاصي ندارند؛ اما اگر مبلمان منزل دورتادور تلويزيون چيده شده، شايد تلويزيون‌هاي OLED براي چنين خانه‌هايي مناسب‌تر باشد.

زاويه ديد پنل LCD

زاويه ديد پنل OLED

يادآوري مي‌شود كه پنل‌هاي به‌كاررفته در تلويزيون‌هاي QLED امروزي اكثرا از نوع VA هستند. پنل‌هاي VA از مدل‌هاي IPS زاويه‌ي ديد محدودتري دارند؛ بنابراين اگر زاويه ديد براي شما مهم است، شايد در طولاني‌مدت از تلويزيون QLED خود با پنل VA خسته شويد.

مصرف انرژي تلويزيون‌هاي OLED از تلويزيون‌هاي QLED كمتر و بهينه‌تر است؛ موضوعي كه تا حد زيادي به نوردهي جداگانه‌ي پيسكل‌ها مربوط مي‌شود. چون پيكسل‌ها هر زمان كه نياز باشد خاموش مي‌شوند، مصرف كلي پنل نيز كاهش مي‌يابد؛ اما در تلويزيون‌هاي QLED به‌دليل روشنايي هميشگي نور پس‌زمينه، مصرف برق بيشتر است.

زمان پاسخ‌دهي مناسب در كنار نرخ‌ نوسازي بالا كه اين روزها براي افراد زيادي به فاكتورهاي اصلي در خريد مانيتور يا تلويزيون بدل شده‌اند، در اكثر تلويزيون‌هاي رده‌بالا با فناوري‌هاي مختلف يافت مي‌شود و در اين زمينه فرق QLED و OLED ناچيز است.

نرخ نوسازي يا Refresh Rate تعداد تصاويري است كه در هر ثانيه روي نمايشگر نشان‌ داده مي‌شود و با واحد هرتز (Hz) اندازه‌گيري مي‌شود. زمان پاسخ‌دهي يا Response Time، به ميزان زمان موردنياز براي رنگ يك پيكسل از يك حالت به حالت ديگر گفته شده و با واحد ميلي‌ثانيه (ms) اندازه‌گيري مي‌شود.

برخي از بهترين تلويزيون‌ هاي گيمينگ بازار از پنل‌هاي OLED و برخي ديگر از فناوري QLED استفاده مي‌كنند كه مي‌توانند از طريق پورت HDMI 2.1، نرخ نوسازي بالاي ۱۲۰ هرتز را براي كنسول‌هاي پلي استيشن ۵ و ايكس باكس سري ايكس ارائه دهند.

برخي عقيده دارند كه پنل‌هاي OLED به‌دليل توانايي روشن و خاموش كردن جداگانه‌ي هر پيكسل، از زمان پاسخ‌دهي بهتر و Motion Blur كمتري نسبت به پنل‌هاي با فناوري QLED برخوردارند.

با توجه به ويژگي‌هايي كه تاكنون مطالعه كرديم، بايد متوجه برتري پنل‌هاي OLED نسبت به پنل‌هايي با فناوري QLED شده باشيد؛ از اين رو ارزش تلويزيون‌ها و مانيتورهاي OLED بسيار بالا است و جزو گران‌ترين دستگاه‌ها در زمينه‌ي خود محسوب مي‌شوند.

از طرف ديگر ارزش تلويزيون‌هاي LCD كه از فناوري QLED بهره مي‌برند معقولانه‌تر است و طبيعتا فروش بيشتري از نمونه‌هاي OLED دارند.

در مقاله‌ي پيش‌رو پنل‌هاي OLED و پنل‌هاي LCD با فناوري QLED را تعريف و در زمينه‌هاي مختلف مقايسه كرديم.

فناوري QLED در هر نوع پنل LCD و با هر فناوري نوردهي كه استفاده شود، زاويه‌ي ديد محدودتر، كنتراست پايين‌تر و ارزش كمتري از پنل‌هاي OLED دارد؛ اما از طرف ديگر روشنايي پنل‌هاي با فناوري QLED تا حد زيادي از مدل‌هاي OLED بيشتر و احتمال وقوع پديده Burn-in در آن‌ها كمتر است.

ممنونيم كه تا اينجا همراه ما بوديد و اميدواريم متوجه تفاوت‌هاي اساسي و كليدي ميان فناوري‌هاي OLED و QLED شده باشيد. در هم انديشي ها به ما بگوييد كه هنگام خريد مانيتور يا تلويزيون مهم‌ترين فاكتور برايتان چيست؟ نوع پنل؟ سايز يا فاكتورهاي ديگر؟