آيا گربه ها واقعا ما را دوست دارند؟

 بسياري از افراد معتقد هستند كه سگ‌‌ها بهترين حيوانات خانگي از لحاظ توانايي برقراري ارتباطات اجتماعي هستند؛ در حالي كه برخي شيفته‌‌ي جانوراني ملوس‌‌تر  هستند كه شايد از لحاظ وفاداري به پاي رقيبان خود نرسند ولي آن‌‌قدر جذاب هستند كه دل صاحبان خود را بربايند.

سگ‌‌ها قطعا بهترين دوست انسان‌‌ها به‌‌شمار مي‌‌آيند. آن‌‌ها اجتماعي، وفادار و مطيع هستند. با اين حال، روابط ما با گربه‌‌ها كمي متفاوت‌‌تر است. اين حيوانات در مقايسه با سگ‌‌ها، گوشه‌‌گير، مرموز و مستقل‌‌ هستند. گفته مي‌شود گربه‌‌ها تنها به اين خاطر با ما مي‌‌مانند كه به آن‌‌ها غذا مي‌‌دهيم؛ دست‌كم اين چيزي بود كه تاكنون فكر مي‌‌كرديم. نتايج پژوهش‌‌هاي تازه براي طرفدران اين حيوانات خانگي ملوس اميدواركننده‌‌تر از قبل است. پژوهشگران مي‌‌گويند گربه‌‌ها از لحاظ احساسي همان‌‌قدر به ما وابسته هستند كه سگ‌‌ها‌‌ يا نوزادان به ما وابستگي دارند.

تصور اكثر دانشمندان اين‌‌گونه بود كه گربه‌‌ها موجوداتي اجتماعي نيستند و تعامل با آن‌‌ها دشوار است. اما مطالعات تازه نگاهي ژرف‌‌تر به عمق زندگي اجتماعي گربه‌‌ها داشته است. دكتر ويتال مي‌‌گويد:

اين ايده كه گربه‌‌ها واقعا اهميتي به انسان‌‌ها نمي‌‌دهند يا هيچ واكنشي نسبت‌‌به آن‌‌ها ندارند، درست نيست.

طي مطالعه‌‌اي در سال ۲۰۱۷ كه ازسوي دكتر ويتال و همكارانش انجام شد، پژوهشگران دريافتند كه گربه‌‌ها تعامل با انسان‌‌ها را به خوردن غذا يا بازي با يك اسباب‌بازي ترجيح مي‌‌دهند. در سال ۲۰۱۹ نيز پژوهشگران دريافتند كه گربه‌‌ها رفتار خود را با يك انسان براساس ميزان توجهي كه وي از خود نشان مي‌‌دهد، تنظيم مي‌‌كند. پژوهشگران ديگري نيز كشف كردند كه گربه‌‌ها نسبت‌‌به عواطف و احساسات انسان‌‌ها حساس هستند و حتي نامي كه انسان‌‌ها برايشان درانديشه متخصصين گرفته‌‌اند را تشخيص مي‌‌دهند.

در اين مدت، دانشمندان درمورد ميزان تعلق‌‌خاطر گربه‌‌ها نسبت‌‌به صاحبان خود همواره اختلاف‌‌انديشه متخصصين داشتند. با اين حال، دكتر ويتال و همكارانش موفق شدند آزمايشي را طراحي كنند تا بتواند با دقت بيش‌‌تري انديشه متخصصينيات خود را به بوته‌‌ي آزمايش بگذارند. ۳۸ فرد بالغ به‌‌همراه ۷۹ بچه‌‌گربه در مطالعه‌‌ي اخير شركت جستند؛ مطالعه‌‌اي كه در آن يكي از آزمايش‌‌هاي معروف براي اندازه‌‌گيري پيوند ميان سگ‌‌ها و صاحبان آن‌‌ها پياده‌‌سازي شد. اين آزمايش كه با نام «secure base test» شناخته مي‌‌شود، پيش‌‌تر براي نوزادان انسان مورد استفاده قرار مي‌‌گرفت و هدف از آن مطالعه درستي انديشه متخصصينيه‌‌اي است كه از وجود يك پيوند ذاتي ميان نوزادان و افرادي كه از آن‌‌ها مراقبت مي‌‌كنند، حكايت دارد. نمود ظاهري اين پيوند به‌‌شكل تمايل نوزاد براي نزديك‌‌بودن به مراقبان خود توصيف مي‌‌شود.

به عقيده‌‌ي دكتر ويتال، اين ايده كه گربه‌‌ها واقعا اهميتي به انسان‌‌ها نمي‌‌دهند يا هيچ واكنشي نسبت‌‌به آن‌‌ها ندارند، درست نيست.

در اين آزمايش ۶ دقيقه‌‌اي، گربه‌‌ها و صاحبان آن‌‌ها وارد اتاقي ناآشنا شدند. پس از دو دقيقه، صاحب گربه از اتاق خارج شد و حيوان را تنها گذاشت. اين شرايط براي حيوان، به‌‌صورت بالقوه استرس‌‌زا تلقي مي‌‌شود. پس از دو دقيقه صاحب گربه دوباره به اتاق بازگشت تا پژوهشگران بتوانند واكنش حيوان را ارزيابي كنند.

حدود دوسوم از گربه‌‌ها با بازگشت صاحبانشان به استقبال وي رفتند و در سيري متناوب به گشت‌‌وگذار در اتاق و بازگشت به‌‌سوي صاحبانشان ادامه دادند. پژوهشگران با مشاهده‌‌ي اين رفتار چنين نتيجه‌‌گيري كردند كه اين حيوانات از لحاظ احساس امنيت با صاحبانشان پيوند دارند. بدين معني كه جانور در شرايط ناآشنا، صاحب خود را به‌‌عنوان يك پايگاه ايمن تلقي مي‌‌كند. دكتر ويتال مي‌‌گويد:

اين رفتار مي‌‌تواند اقتباسي از پيوند ميان حيوان و والدينش در سنين جواني باشد. چنين رفتاري ممكن است بدان معني باشد كه: «همه‌‌چيز روبه‌‌راه است. صاحب من بازگشته است. من احساس راحتي و اطمينان خاطر مي‌كنم و حالا مي‌‌توانم به گشت‌‌وگذار خود ادامه دهم.»

براي حدود ۳۵ درصد از گربه‌‌ها و بچه‌‌گربه‌‌ها نشانه‌‌اي از پيوند احساس امنيت با صاحبانشان ديده نشد. بدين معني كه گربه‌‌ها از صاحبانشان دوري جستند يا اينكه پس از بازگشت صاحبانشان به آن‌‌ها چسبيدند. دكتر ويتال مي‌‌گويد كه البته اين رفتار به‌‌معناي ارتباط بد ميان آن‌‌ها نيست؛ ولي نشان‌‌دهنده‌‌ي آن است كه حيوان، صاحب خود را به‌‌عنوان يك پايگاه ايمن و منبع آسودگي خاطر خود نمي‌‌بيند.

يافته‌‌هاي اخير همان چيزي بود كه در مطالعات پيشين درمورد سگ‌‌ها و نوزادان انسان ديده شده بود. نتايج آن پژوهش‌‌ها نيز نشان مي‌‌داد كه ۶۵ درصد از نوزادان و ۵۸ درصد از سگ‌‌ها نيز داراي پيوند احساس امنيت نسبت‌‌به مراقبان خود هستند. آتسوكو سايتو، دانشمند رفتارشناس از دانشگاه سوفياي توكيو در اين مورد مي‌‌گويد:

مطالعه اين پديده به ما كمك خواهد كرد تا بهتر بتوانيم تكامل رفتار اجتماعي را در حيوانات و خودمان درك كنيم.

بعد از پايان دور اول آزمايش‌‌ها، پژوهشگران نيمي از بچه‌‌گربه‌‌ها را طي دوره‌‌هاي تربيت و اجتماعي‌‌سازي يادگيري دادند؛ در حالي كه نيمي ديگر به‌‌عنوان گروه كنترلي هيچ يادگيريي نديدند. براي مدت ۶ هفته و هر هفته يك‌‌بار، بچه‌‌گربه‌‌ها با يكديگر بازي كردند و يادگيري ديدند كه چطور بنشينند، بايستند و كارهاي مختلف را انجام دهند. بعد از پايان اين دوره‌‌ي يادگيريي، پژوهشگران دوباره آزمايش پيوند احساس امنيت را تكرار كردند.

نتايج با قبل همچنان يكسان بود. اين بدان معنا است كه يادگيري‌‌ها تأثيري در تقويت پيوند ميان گربه‌‌ها و صاحبانشان نداشته است. از انديشه متخصصينات دكتر ويتال، اين رفتار نشان‌‌دهنده‌‌ي آن است كه زماني‌كه در يك گربه اولين پيوند شكل مي‌‌گيرد، به‌‌انديشه متخصصين مي‌‌رسد در طول زمان همچنان ثابت مي‌‌ماند.

همانند سگ‌‌ها و نوزادان، درمورد گربه‌‌ها نيز نمي‌‌دانيم چه عامل‌‌هايي در شكل‌‌گيري رابطه‌‌ ميان آن‌‌ها و افرادي كه از آن‌‌ها نگه‌داري مي‌‌كنند، مؤثر است؛ ولي پيش‌‌بيني مي‌‌شود كه مجموعه‌‌اي از عوامل ژنتيكي، شخصيتي و تجربي در اين امر دخيل باشند.

دكتر دلگادو مي‌‌افزايد، مطالعه واكنش گربه‌‌ها نسبت‌‌به غريبه‌‌ها به‌‌جاي صاحبانشان شايد بتواند روشن كند كه آيا اين حيوانات واقعا با يك شخص خاص ارتباط برقرار مي‌‌كنند يا اينكه آن‌‌ها تنها موجوداتي اجتماعي هستند كه رابطه‌‌ي خوبي با تمام انسان‌‌ها دارند. دكتر ويتال و همكارانش قصد دارند به مطالعه عميق‌‌تر خود درمورد ارتباط ميان گربه‌‌ها و انسان‌‌ها ادامه دهند و ببينند كه آيا مي‌‌توان تغييراتي در ميزان پيوند و احساس امنيت حيوان نسبت به صاحبانشان به‌‌وجود آورد يا خير. او در انتها مي‌‌گويد:

هرچه دانسته‌‌هاي ما درمورد گربه‌‌ها بيش‌‌تر مي‌‌شود، بهتر درك مي‌‌كنيم كه اين موجودات تا چه اندازه اجتماعي هستند و پيوندهاي اجتماعي تا چه حد برايشان اهميت دارد.