توزيع لينوكس چيست و بهترين انواع آن كدام‌اند؟

اساساً اكثر توزيع‌هاي لينوكس براي مقاصد و مصارف خاص و توسط جوامع متفاوتي ساخته شده‌اند و از طرفي بيشتر آن‌ها به‌قدري باهم تفاوت دارند كه شايد سؤال درباره‌ي بهترين توزيع لينوكس از پايه غلط باشد. براساس متخصصد، ممكن است جواب اين سؤال كه «بهترين سيستم‌عامل لينوكس كدام است؟»، براي هر شخص متفاوت باشد.

فرقي نمي‌كند كه از سيستم‌عامل خود براي چه هدفي استفاده مي‌كنيد؛ از راه‌اندازي سرور و ايستگاه كاري (workstation) گرفته تا نسخه‌اي براي دسكتاپ و لپ‌تاپ و گيمينگ، توزيعي براي شما وجود دارد. در اين مطلب، نگاهي به چند نمونه از توزيع‌هاي لينوكس مي‌اندازيم كه با‌‌‌‌توجه‌‌‌به متخصصدشان، از بهترين‌ها در زمينه‌ي خود محسوب مي‌شوند.

هر توزيع لينوكس (Linux Dsitro) نسخه‌اي از سيستم‌عامل متن‌باز (Open Source) لينوكس است كه همراه با ديگر مؤلفه‌ها مثل برنامه‌هاي نصب، ابزارهاي مديريت و نرم‌افزارها ارائه مي‌شود. استفاده از توزيع‌هاي لينوكس كه مبتني‌بر هسته‌ي لينوكس (Linux kernel) هستند، آسان‌تر از نسخه‌ي متن‌باز لينوكس است.

با اينكه مي‌توانيد در نسخه‌ي متن‌باز لينوكس تمام اين برنامه‌ها را خود جمع‌آوري كنيد، اين كار زمان‌بر و دشوار است. اين‌‌‌جا است كه توزيع‌ها به‌‌‌‌‌كار مي‌آيند. توزيع‌هاي لينوكس تمام اين كارهاي سخت را انجام مي‌دهند و از انتخاب نرم‌افزار متن‌باز تا ارائه‌ي آن به فرمتي آماده براي استفاده با حداقل تنظيمات، برعهده‌ي آن‌ها است.

درادامه، به بهترين توزيع‌هاي لينوكس براي دسكتاپ با سهولت استفاده‌ي چشمگير اشاره مي‌كنيم.

اوبونتو يكي از انعطاف‌پذيرترين توزيع‌هاي لينوكس با جامعه‌اي فعال و همراهي‌هاي بلندمدت است. اين توزيع به‌دليل مجموعه‌ي عظيمي از امكانات نرم‌افزاري، در ميان تازه‌كارها و متخصصان متوسط از محبوبيت فراواني برخوردار است. كار با واسط متخصصي اوبونتو بسيار راحت است و مي‌توانيد به‌راحتي ظاهر آن را براساس نيازهايتان سفارشي‌سازي كنيد. درصورت بروز هرگونه اشكال نيز، مي‌توانيد از جامعه‌ي عظيم متخصصان اوبونتو كمك بگيريد.

اگر به‌تازگي از ويندوز به لينوكس مهاجرت‌ كرده‌ايد و به‌دنبال توزيع‌هاي متخصصپسند هستيد، لينوكس مينت (Linux Mint) مي‌تواند گزينه‌ي ايدئالي باشد. دسكتاپ Cinnamon پيش‌فرض آن به قالب سيستم ويندوزي شباهت دارد؛ به‌همين‌دليل، لينوكس مينت يكي از بهترين توزيع‌هاي لينوكسي مشابه ويندوز است.

لينوكس مينت مبتني‌بر اوبونتو است؛‌ ازاين‌رو، تمام برنامه‌هاي اوبونتو را دارد. سادگي و سهولت استفاده اين توزيع را به يكي از بهترين گزينه‌ها براي متخصصان جديد لينوكس تبديل مي‌كند. همچنين، لينوكس مينت توزيعي متن‌باز است كه از پلتفرم‌هاي x86 و x64 همراهي مي‌كند. لينوكس مينت سه طعم دارد كه هركدام براي اولويت‌هاي مختلف طراحي شده‌اند و محيط دسكتاپ متفاوتي دارند:

• Cinnamon: نوآورانه‌ترين محيط با دسكتاپي با امكانات كامل
• MATE: سازگار با انواع مشخصات سخت‌افزاري
• Xfce: سبك‌ترين و پايدارترين محيط دسكتاپ

المنتري او‌اس را شايد بتوان يكي از زيبا‌ترين سيستم‌‌‌عامل‌ها در انديشه متخصصين گرفت كه محيط دسكتاپ آن شباهت زيادي به مك او‌اس دارد؛ بنابراين، اگر قبلا با سيستم مك كار كرده باشيد، به‌راحتي مي‌توانيد با آن كنار بياييد. اين توزيع هم مبتني‌بر اوبونتو و متمركز بر محيط متخصصپسند لينوكس است. المنتري او‌اس بسيار سبك است و از پكيج‌هاي ابتدايي مثل مرورگر و يك كلاينت رايانامه بهره مي‌برد. از اپ استور آن مي‌توانيد مجموعه‌ي وسيعي از اپليكيشن‌ها را نصب كنيد. امكانات المنتري او اس ازاين‌قرار است:

• Multitasking view: فضاي كاري براساس وظايف سازمان‌دهي مي‌شود. تمام پنجره‌هاي باز و فضاهاي كاري را نمايش مي‌دهد؛ به‌طوري‌كه متخصص بتواند بين آن‌ها جابه‌جا شود.
• Picture in Picture: تب‌ها در يك سمت صفحه‌‌نمايش قرار مي‌گيرند؛ درحالي‌كه متخصص مي‌تواند روي صفحه‌ي ديگري كار كند.
• Do not disturb: اين گزينه براي كمك به تمركز متخصص تمام نوتيفيكيشن‌ها را غيرفعال مي‌كند.

بااين‌حال، اين توزيع محدوديت‌هايي نيز دارد. براي مثال، نمي‌توانيد ظاهر دسكتاپ را بدون نصب اپليكيشن‌هاي ديگري مثل Elementary Tweaks يا Pantheon Tweaks تغيير دهيد.

پروژه‌ي Zorin OS در سال ۲۰۰۸ با تمركز بر توسعه‌ي لينوكس متخصصپسند آغاز شد. هدف توسعه‌دهندگان فراهم‌كردن دسترسي متخصصان عادي به لينوكس بود. اين توزيع مبتني‌بر اوبونتو و يكي از زيباترين سيستم‌عامل‌هاي دسكتاپ است كه پس از نسخه‌ي Zorin OS 16، به‌ويژه به تازه‌كارها توصيه مي‌شود.

زورين تجربه‌ي متخصصي بي‌نقصي ازانديشه متخصصين متخصص و زيبايي‌شناسي دارد. زورين را روي پي‌سي‌هاي قديمي‌تر هم مي‌توانيد نصب كنيد؛ بااين‌حال، مطمئن شويد نسخه‌ي Lite را نصب مي‌كنيد. به‌طوركلي، Zorin OS در چهار نسخه منتشر شده است كه هركدام امكانات متفاوتي دارند:

• Zorin Core: نسخه‌ي رايگان شامل مجموعه‌ي LibreOffice، امكانات پيشرفته‌ي دسكتاپ، Zorin Connect و لي‌اوت‌هاي استاندارد است.
• Zorin Education: از اپليكيشن‌هاي يادگيريي براي تسهيل خودآموزي همراهي مي‌كند.
• Zorin Lite: بهترين گزينه براي دستگاه‌هاي قديمي. اين نسخه دسكتاپي سبك و مجموعه‌ي LibreOffice و گزينه‌هاي لي‌اوت استاندارد دارد
• Zorin Pro: نسخه‌ي پولي با امكانات پيشرفته‌اي مثل لي‌اوت‌هاي پريميوم دسكتاپ و همراه نصب همراه است.

زورين از محيط دسكتاپ پيش‌فرض GNOME 3 و Avant Window Navigator نيز برخوردار است. اين سيستم‌عامل اپليكيشن‌هاي Wine و PlayOnLinux را دارد كه امكان اجراي برنامه‌هاي ويندوزي را به متخصصان مي‌دهد.

توزيع Pop!_OS كه System76 آن را توسعه داده است، يكي از بهترين گزينه‌ها براي توسعه‌دهندگان و ديگر متخصصان حرفه‌اي است. البته اين توزيع به كدنويس‌ها محدود نمي‌شود و مي‌تواند گزينه‌ي بسيار مناسب و منحصر‌به‌فردي براي دسكتاپ باشد.

Pop!_os مبتني‌بر اوبونتو است؛ اما واسط متخصصي روان‌تري دارد. اين توزيع گزينه‌ي مناسبي براي گيمينگ است و مجموعه‌‌ابزارهاي زيادي براي تسهيل توسعه و كدنويسي دارد. همچنين، مجهز به محيط دسكتاپ GNOME و دو تم تعبيه‌شده‌ي Light و Dark است.

درادامه، به چند نمونه از سبك‌ترين و بهترين توزيع‌هاي لينوكس براي سيستم‌هاي ضعيف اشاره مي‌كنيم:

لوبونتو توزيع متن‌باز مبتني‌بر اوبونتو محسوب مي‌شود. سرعت اين توزيع زياد و بسيار سبك است و روي پلتفرم‌هاي ۳۲ و ۶۴ بيتي دردسترس قرار دارد. لوبونتو يكي از بهترين توزيع‌هاي لينوكس براي كامپيوترهاي قديمي‌تر است. توصيه مي‌شود حداقل از رم ۲۵۶ مگابايت براي اين توزيع استفاده كنيد و دست‌كم ۸ گيگابايت فضاي ديسك آزاد داشته باشيد تا بتوانيد محيط دسكتاپ ابتدايي لوبونتو را اجرا كنيد.

با اينكه لوبونتو بسيار سبك است، توزيع لينوكسي قدرتمندي است و سازگاري بسياري با نرم‌افزار و منابع اوبونتو دارد. بدين‌ترتيب، متخصصها مي‌توانند ازطريق Lubuntu Software Center به هزاران اپليكيشن و پكيج‌ نرم‌افزاري ‌دسترسي پيدا كنند. لوبونتو از مجموعه‌اي از اپليكيشن‌هاي سبك و پيش‌فرض مثل Trojita و Skanlite نيز برخوردار است. اين توزيع از محيط‌هاي سبك دسكتاپ مثل LXDE و LXQt استفاده مي‌كند كه مصرف منابع را به حداقل مي‌رساند.

لينوكس لايت سيستم‌عامل متن‌باز مبتني‌بر مجموعه‌‌هاي همراهي بلندمدت اوبونتو (TLS) است. اين توزيع سبك به آن دسته از متخصصان ويندوز توصيه مي‌شود كه به‌دنبال مهاجرت به سيستم‌عامل لينوكسي هستند. محيط دسكتاپ لينوكس لايت مشابه ويندوز است و از اپليكيشن‌هاي آشناي از‌پيش‌نصب‌‌شده مثل Spotify و Skype و Firefox همراهي مي‌كند.

علاوه‌براين، اجراي لينوكس لايت به منابع زيادي نياز ندارد؛ چراكه از محيط دسكتاپ سبك Xfce استفاده مي‌كند. همچنين، ابزار فشرده‌سازي حافظه به نام zRam دارد كه امكان عملكرد سريع روي دستگاه‌هاي قديمي‌تر را مي‌دهد. علاوه‌براين، لينوكس لايت اپليكيشني تعبيه‌شده به نام Lite Tweaks دارد كه براي پاك‌سازي و رفع اشكالات سيستم‌عامل به‌كار مي‌رود.

حداقل سخت‌افزار لازم براي اين توزيع شامل رم يك‌گيگابايتي و سي‌پي‌يو يك‌گيگاهرتزي با دو يا بيش از دو هسته است. اين توزيع از معماري ۳۲ بيتي همراهي نمي‌كند و فقط روي پلتفرم‌هاي ۶۴ بيتي موجود است.

antiX توزيعي سريع و سبك مبتني‌بر دبيان براي سيستم‌هاي سازگار با سيستم‌هاي Intel-Amd x86 است. اين توزيع با قابليت antiX Magic و منابع سازگار با دبيان از دستگاه‌هاي قديمي و جديد همراهي مي‌كند. antiX همچنين از SpaceFM به‌عنوان محيط پيش‌فرض دسكتاپ استفاده مي‌كند. واسط متخصصي آنتيكس روي رم ۲۵۶ مگابايت به‌صورت روان اجرا مي‌شود و حداقل به ۵ گيگابايت فضاي خالي ديسك نياز دارد. آنتيكس در چهار نسخه‌ منتشر شده است:

• Full‌: شامل مجموعه‌ي كاملي از برنامه‌ها
• Base: به متخصصان اجازه مي‌دهد مجموعه‌نرم‌افزارهاي خود را انتخاب كنند.
• Core: امكان كنترل كامل روي نصب را فراهم مي‌كند.
• Net: مشابه نسخه‌ي Core است؛ اما محيط دسكتاپ پيش‌فرض ندارد

با‌اين‌حال، آخرين نسخه‌ي آنتيكس صفحه‌‌نمايش تزييني ندارد؛ بلكه واسطه‌ي متخصصي ملايمي دارد كه اغلب تاريك است. اگر صفحه‌‌نمايش ساده را ترجيح مي‌دهيد، مي‌تواند آنتيكس گزينه‌ي مناسبي برايتان باشد.

انتخاب بهترين توزيع لينوكس براي سرور به معيارهايي مثل ثبات، عملكرد و همراهي سازماني وابسته است. درادامه، چند نمونه از بهترين توزيع‌هاي لينوكس موجود براي سرور را معرفي مي‌كنيم.

بي‌شك اوبونتو سرور به‌دليل انعطاف و مقياس‌پذيري چشمگير و مراكز داده‌اي سازماني امن، محبوب‌ترين توزيع لينوكس به‌شمار مي‌رود. جديدترين نسخه‌ي اوبونتو سرور روي تمام معماري‌هاي اصلي، به‌ويژه ARM ،x86 ،Power ،s390x و RISC-V اجرا مي‌شود. نكته‌ي ديگر اينكه اوبونتو سرور با استفاده از واسطه‌ي متخصصي خط فرمان (CLI) كار مي‌كند.

علاوه‌براين، به‌دليل ماهيت متن‌باز اوبونتو سرور مي‌توانيد تا ۱۰۰ گره (node) را به‌‌رايگان روي يك سرور اوبونتو اضافه كنيد. اوبونتو سرور نيز نرم‌افزارهاي تعبيه‌شده‌اي مثل Apache Hadoop و Inktank Ceph و 10genMongoDB دارد. بسته به هدف شما، اوبونتو گزينه‌هاي متنوعي براي سرور ارائه مي‌كند. همچنين، اوبونتو سرور محبوب‌ترين توزيع لينوكس درزمينه‌ي توسعه‌ي ابري است.

RHEL يكي از امن‌ترين و قدرتمندترين توزيع‌هاي لينوكس مبتني‌بر فدورا است. اين توزيع روي پلتفرم‌هاي ابري و IoT دردسترس قرار دارد و از يكپارچه‌سازي تعبيه‌شده‌ي مديريت نرم‌افزاري Red Hat، خودكارسازي، ميان‌افزار و ابزارهاي مصورسازي داده‌اي بهره مي‌برد.

اين توزيع خدمات همراهي ده‌ساله نيز دارد. در طول اين دوره، متخصصان به‌روزرساني‌ها، ارتقاي امكانات، رفع باگ‌ها و بسته‌هاي به‌روزرساني امنيتي و كرنل را دريافت مي‌كنند. علاوه‌براين، RHEL از معماري‌هاي مختلفي مثل x86 ،ARM64 ،Power ،IBM Z و s390x همراهي مي‌كند. اين توزيع با انواع پلتفرم‌هاي سخت‌افزاري اصلي و هزاران بخش تجاري و سفارشي نرم‌افزاري نيز سازگار است.

راكي لينوكس يكي از بهترين جايگزين‌هاي CentOS و توزيع‌هاي لينوكس براي سرور خصوصي مجازي (VPS) است. علاوه‌براين، راكي لينوكس به‌دليل پايداري يكپارچه و به‌روزرساني‌هاي منظم و همراهي ده‌‌ساله‌اش معروف است. افزون‌براين، روي هر دو معماري x86_64 و ARM64 مي‌توان آن را اجرا كرد.

بهترين توزيع‌‌هاي لينوكس براي برنامه‌نويسي، محيطي امن و باثبات و ساده را براي كد‌نويسي و برنامه‌نويسي اپليكيشن‌هاي اينترنتي و اندرويدي و ابري فراهم مي‌كنند. علاوه‌بر اوبونتو كه در بخش اول مقاله درباره‌اش صحبت كرديم، درادامه، به چند نمونه از بهترين توزيع‌هاي ديگر لينوكس براي برنامه‌نويسي و توسعه‌ي نرم‌افزار اشاره مي‌كنيم.

مانجارو يكي از بهترين توزيع‌هاي مبتني‌بر Arch براي توسعه‌دهندگان است. Arch هم توزيع قدرتمندي است كه براي ساخت محيط‌هاي سفارشي به‌كار مي‌رود. نصب اين توزيع دشوار است؛ اما مي‌توانيد با استفاده از توزيع مانجارو از دردسر نصب آرك خلاص شويد. مانجارو به‌كمك مجموعه ابزار و امكانات، دردسر نصب و مديريت سيستم Archمحور را ندارد.

مانجارو در نسخه‌هاي مختلف با محيط‌هاي دسكتاپ متفاوتي دردسترس قرار دارد. اگر توسعه‌دهنده‌ي Qt هستيد، مي‌توانيد از نسخه‌ي KDE اين توزيع استفاده كنيد كه ابزارهايي مثل Qt Designer و Qt Assistant دراختيارتان قرار مي‌دهد.

همچنين، مانجارو مدعي است كه اين توزيع ابزار ضروري كامپايل و توسعه‌ي نرم‌افزار را براي ديگر توسعه‌دهندگان فراهم مي‌كند. به‌نقل از وب‌سايت اين پروژه، مي‌توانيد از پكيج منيجر مانجارو براي نصب IDEهايي مثل Qt Creator و KDevelop يا Netbeans و جزوه رايگانخانه‌هايي همچون libnoise يا boost يا matplotlib استفاده كنيد. البته علاوه‌بر منابع خود، مي‌توانيد به منابع متخصصي جامع Arch يا AUR دسترسي پيدا كنيد كه منبع انواع ابزارها و جزوه رايگانخانه‌‌ها است.

دبيان يكي از قديمي‌ترين توزيع‌هاي لينوكس است كه ثبات بسيار زيادي دارد. تمام برنامه‌هاي دبيان منطبق با راهبردهاي نرم‌افزار رايگان دبيان هستند. بسته‌ها با دقت انتخاب و آزمايش شده‌اند؛ به‌طوري‌كه احتمال ناپايداري سيستم بسيار كاهش مي‌يابد؛ به‌همين‌دليل، اين سيستم‌عامل گزينه‌ي ايدئالي براي برنامه‌نويسان است.

وب‌سايت دبيان از دستورالعمل‌هاي گسترده‌اي مثل فصلي درباره‌ي برنامه‌نويسي مقدماتي و كامپايل آن و استفاده از Autoconf بهره مي‌برد كه اجازه مي‌دهد اسكريپت‌ها روي ديگر توزيع‌هاي لينوكس هم كامپايل شوند. علاوه‌براين، دبيان به يكي از بزرگ‌ترين منابع نرم‌افزاري متن‌باز مجهز است؛ به‌گونه‌اي كه دردسري براي پيدا‌كردن و نصب ابزارها و جزوه رايگانخانه‌هاي برنامه‌نويسي دلخواه خود نخواهيد داشت. اگر به‌دنبال سيستمي يكپارچه هستيد، گزينه‌ي بهتري از دبيان وجود ندارد.

فدورا دو نسخه‌ي مجزا را منتشر مي‌كند: يكي براي دسكتاپ و لپ‌تاپ و دو نسخه‌ي ديگر براي سرورها، يعني Fedora Workstation و Fedora Server. اگر به‌دنبال سيستم‌عامل دسكتاپي متخصصپسند هستيد، فدورا گزينه‌ي مطلوبي است؛ اما براساس ادعاي سازندگان، Fedora workstation براي توسعه‌دهندگان ساخته شده است. اين توزيع يكي از انتخاب‌هاي سازنده‌ي كرنل لينوكس، لينوس تروالد است.

فدورا علاوه‌بر نصب و راه‌اندازي آسان، پورتال توسعه‌دهنده‌ي اختصاصي دارد. به‌سادگي با كليك روي Start a Project مي‌توانيد راهبردهاي اختصاصي را درباره‌ي توسعه‌ي اپليكيشن‌هاي وب، خط فرمان، دسكتاپ و موبايل ببينيد. همچنين، بخش برجسته‌اي براي كار با دستگاه‌هاي سخت‌افزاري مثل Arduino ديده مي‌شود. فدورا از منابعي نظير Eclipse و يك IDE چندزبانه و كامل نيز برخوردار است. Eclipse شايد بيشتر براي جاوا شناخته شده باشد؛ اما يك IDE براي C/C++ و PHP هم دارد. قابليت‌هاي آن را با پلاگين‌ها مي‌توانيد گسترش دهيد.

اوپن‌سوزه به‌اندازه‌ي اوبونتو و فدورا در مركز توجه قرار ندارد؛ اما اين پروژه يكي از بهترين توزيع‌هاي لينوكس براي توسعه‌دهندگان است. پروژه‌ي اوپن‌سوزه دو توزيع دارد: يكي openSUSE Leap و ديگري openSUSE Tumbleweed. براساس نوع محيطي كه در آن كار مي‌كنيد، مي‌توانيد هركدام از اين توزيع‌ها را انتخاب كنيد.

هر دو توزيع از پيكربندي و ابزار نصب برجسته‌ي YaST اوپن‌سوزه استفاده مي‌كنند كه امكان نصب براساس پيش‌نيازها را فراهم مي‌كند. اوپن‌سوزه دراصل براي ادمين‌هاي سيستم و برنامه‌نويسان طراحي شده و متمركز بر پلتفرمي پايدار است. جديدترين نسخه‌هاي اوپن‌سوزه را مي‌توان در محيط ويندوز ۱۱ اجرا كرد؛ گرچه اين كار به تازه‌كارها توصيه نمي‌شود.

تعداد توزيع‌هاي لينوكس بسيار زياد است؛ اما لازم است بهترين توزيع لينوكس را براساس نيازهاي خود انتخاب كنيد. براي اين كار معيارهاي زير را در انديشه متخصصين بگيريد:

• هدف استفاده: توزيع‌هاي مختلف لينوكس براساس نيازهاي متفاوتي طراحي شده‌اند؛ بنابراين، توزيعي را انتخاب كنيد كه امكانات آن منطبق با نيازهايتان باشد. انتخاب توزيع اشتباه مي‌تواند به ارزش صرف وقت زياد براي سفارشي‌سازي آن تمام شود.
• پيش‌نيازهاي سخت‌افزاري و معماري مجموعه‌ي دستورالعمل (ISA): مطمئن شويد سيستم شما از حداقل مشخصات توزيع دلخواهتان همراهي مي‌كند. علاوه‌براين، به ISA تحت‌همراهي دقت كنيد. براي مثال، antiX با سيستم‌هاي Intel-AMD x86 سازگار است و در هر دو پلتفرم ۳۲ و ۶۴ بيتي دردسترس قرار دارد.

از انديشه متخصصينات شما متخصصان اخبار تخصصي، علمي، تكنولوژيكي، فناوري مرجع متخصصين ايران، كدام‌يك از توزيع‌هاي لينوكس مناسب و مقرون‌به‌صرفه هستند كه در فهرست اين مقاله‌ نيامده‌اند؟ آن‌ها را در قسمت هم انديشي ها به ما و ساير متخصصان معرفي كنيد.

اين مقاله را ابتدا مسعود توكلي در تاريخ ۱۰ مهر ۱۳۹۴ نوشته و سارا ارجمند در تاريخ ۱۶ آبان ۱۴۰۱ آن را به‌روزرساني كرده است.