گونههاي جانوري چه مدت روي زمين دوام ميآورند؟
وال آبي سحرآميز تقريبا حدود ۴/۵ ميليون سال بر درياها حكمراني ميكند؛ درحاليكه نئاندرتالها، تنها در چندصدهزار سال ناپديد شدند. آيا اين موجودات نمايندهي كل موجودات روي زمين هستند؟ چه مدت طول ميكشد تا هركدام از گونهها منقرض شوند؟
پاسخ به اين پرسشها با تصوراتمان فاصله دارد. بهدليل نابودي زيستگاهها و تغييرات اقليمي و مجموعهاي از معيارهاي ديگر، گياهان و جانوران بسيار سريعتر در حال ناپديد شدند هستند؛ اما معيارهاي تأثيرگذار ديگري هم بر اين روند وجود دارد. برخي متخصص كارشناسان معتقدند ما در ششمين رويداد انقراض انبوه زندگي ميكنيم؛ ولي حتي در دورههاي آرامتر تاريخ زمين هم شرايط به انواع گونهها وابسته است.
براساس مقالهاي در مجلهي People & the planet، مدت بقاي پستانداران يك تا دوميليون سال تخمين زده ميشود. بااينحال، ميانگين يادشده لاخبار تخصصيا شامل كل دورههاي زمينشناسي و تمام پستانداران نيست. ميانگين بقاي پستانداران دورهي سنوزوئيك (۶۵ ميليون سال پيش تاكنون) به ۳/۲۱ ميليون سال ميرسد؛ بهطوريكه براساس پژوهش مجلهي Integrative Zoology در سال ۲۰۱۳، پستانداران بزرگتر بيشتر از پستانداران كوچك دوام آوردند. براي بيمهرگان مدت بقا بهطور ميانگين بين پنج تا دَهميليون سال است.
اين نكته را مدانديشه متخصصين قرار دهيد كه آمار يادشده پيوسته هستند و متخصص كارشناسان بر سر ميانگين زماني دوام گونهها در هر دسته توافق ندارند. سوابق فسيلي نشان ميدهد گونهها چه زماني ظهور كردند و چه زماني ناپديد شدند؛ اما بهدليل شرايط بينقص براي شكلگيري فسيلها، حاشيهي خطاي زيادي دارند؛ زيرا اين شرايط هميشه براي تمام گونهها برقرار نيست. افزونبراين، آمار بهدستآمده دربارهي بقاي گونهها چندان سودمند نيستند.
استوارت پيم، متخصص كارشناس پيشتاز در زمينهي انقراض و بومشناس دانشكدهي محيطي دانشگاه دوك، ترجيح ميدهد انقراض را از انديشه متخصصينات آمار مرگومير روزانه يا ماهانه يا سالانهي گونهها مطالعه كند. وي ميگويد:
مطالعه آمار مرگومير آسانتر است؛ زيرا بسياري از گونهها بيشتر عمر ميكنند و برخي گونهها كمتر؛ بههميندليل، ميانگين بقا كمك چنداني نميكند.
نرخ مرگومير گونهها يا نرخ انقراض پسزمينه هم آماري پيوسته است. پيم عدد انقراض (عددي كه دورههاي انقراض انبوه را پوشش ميدهد) را برابر با انقراض يك گونه بهازاي يكميليون گونه در سال قرار ميدهد؛ درنتيجه اگر يكميليون گونه روي زمين وجود داشتند، هرسال يكي از گونهها منقرض شدهاند. براي مثال، براساس پژوهش مجلهي PLOS biology، درحالحاضر ۸/۷ ميليون گونه روي كرهي زمين وجود دارند. بااينحال طبق ديگر تخمينها، گونهها با سرعت ۰/۱ گونه در هر ميليون سال از بين ميروند.
سرعت انقراض فعلي بسيار بيشتر از آمار مربوط به گذشته است؛ بهطوريكه ميتواند هزار برابر بيشتر از تخمين سرعت انقراض پسزمينهي پيم باشد. بااينحال بهگفتهي تيرا كوري، دانشمند ارشد مركز گوناگوني بيولوژيكي ارگان، تمام دانشمندان دربارهي افزايش سرعت انقراض توافق ندارند. برخي دانشمندان سرعت انقراض فعلي را صد برابر بيشتر و برخي ديگر دَههزار برابر بيشتر تخمين زدهاند. دلايل مختلفي براي تفاوت تخمينها وجود دارد. كوري معتقد است: «نرخ انقراض به تعداد گونههاي روي زمين و سرعت انقراض آنها وابسته است و هيچكس پاسخ اين پرسشها را نميداند.»
تقريبا ۹۰ درصد از گونههاي زنده (اغلب حشرات) گمنام هستند. پيم معتقد است اگر پژوهشگران از وجود اين گونهها آگاه نباشند، طبيعتا از زمان انقراض آنها نيز اطلاعي نخواهند يافت. اشكال ديگر تعيين زمان مرگ دقيق گونهها است. محاسبات زماني پيچيدهتر ميشوند كه برخي گونهها در حياتوحش منقرض ميشوند؛ اما در باغوحشها به حيات خود ادامه ميدهند. همچنين متخصص كارشناسان معتقدند سرعت انقراض كنوني بسيار سريع است. پيم ميگويد:
گونهها بهسرعت خود را تطبيق ميدهند؛ ولي درنهايت خوشاقبالي آنها بهپايان ميرسد و از تطبيق با محيط جا ميمانند و نابود ميشوند.
هم انديشي ها