كشف روشي براي نگهداري واكسن بدون نياز به يخچال
كارايي واكسن‌ها به‌شدت تحت‌تاثير شرايط نگهداري و حمل‌و‌نقل آن‌ها قرار مي‌گيرد و اگر در طول مسير در اثر حرارت خراب شوند، كارايي آن‌ها از دست مي‌رود. اين چالش چنان بزرگ است كه در برخي از مناطق دورافتاده‌ي جهان، اين داروي باارزش بايد به‌وسيله‌ي شترهايي كه يخچال‌هاي كوچك خورشيدي روي پشت خود حمل مي‌كنند، جا‌به‌جا شود. برخي جمعيت‌ها نيز هرگز به اين داروها دسترسي پيدا نمي‌كنند. نياز مداوم واكسن‌ها به شرايط سرما «زنجيره‌ي سرما» ناميده مي‌شود و در اغلب موارد در تمام مسير حركت يك واكسن از توليد تا توزيع، نياز به دماي نگهداري بين ۲ تا ۸ درجه‌ي سانتيگراد است، در غير اين‌صورت كل فرايند ممكن است هدر برود. علي اشكار، متخصص ايمونولوژي از دانشگاه مك‌مستر در كانادا مي‌گويد:
ممكن است هزينه‌ي زيادي صرف توليد يك واكسن شود اما اگر اين واكسن در اثر درجه حرارت بالا در طول مسير خراب شود، ديگر هيچ ارزشي ندارد.
اشكار و همكارانش اكنون فكر مي‌كنند كه راه‌حلي براي اين اشكال پيدا كرده‌اند؛ روشي كه به واكسن‌ها اجازه مي‌دهد كه در شرايط گرم بدون نياز به يخچال جا‌به‌جا شوند و به مناطق دورافتاده ارسال شوند. تاكتيك‌هاي ديگر روي مهندسي مجدد واكسن‌ها يا اصلاح حامل‌هاي واكسن تمركز دارند، اما روش جديد مبتني بر افزودن قند است. در اين مورد، ويروس‌ها در تركيب با دو ماده‌ي نگهدارنده‌ي مواد غذايي تأييدشده به‌وسيله‌ي FDA (پولولان و ترهالوز) خشك مي‌شوند. در اين حالت مي‌توان بدون نياز به تأمين سرماي مداوم، واكسن را جا‌به‌جا كرد. براي فعال‌سازي مجدد آن‌ها تنها كافي است قبل از استفاده به آن آب اضافه كرد و در اين وضعيت آن‌ها چنان تازه‌اند كه گويي تازه از يخچال درآمده‌اند.
يك يخچال كوچك خورشيدي بر پشت شتر
نويسندگان پژوهش مي‌گويد:
يك توضيح احتمالي براي رفتار سينرژيك بين اين دو تركيب ممكن است اين باشد كه ترهالوز در جريان فرايند خشك شدن از واكسن محافظت مي‌كند؛ در‌حالي‌كه پولولان با ثابت نگه داشتن ويروس‌ها در يك ماتريكس شيشه‌اي موجب پايداري بلندمدت واكسن مي‌شود. تاكنون، اثربخشي اين واكسن‌ها تنها در موش مورد آزمايش قرار گرفته است.
واكسن ويروس هرپس سيمپلكس نوع ۲ و ويروس آنفلوآنزا A، با استفاده از اين تكنيك، مي‌توانند حداقل دو ماه دماي ۴۰ درجه‌ي سانتيگراد را تحمل كنند. مورد بهتر اين است كه اين فرايند موجب حفظ دوزهاي سبك، فشرده و ماندگار واكسن مي‌شود كه براي حمل‌و‌نقل مناسب هستند.
پيش از آنكه روش ابداعي به مرحله‌ي آخر آزمايش برسد، پژوهشگران بايد ببينند آيا اين نتايج به‌صورت ايمن تعميم‌پذير به انسان است و اينكه آيا اين روش روي ديگر واكسن‌ها نيز تاثير دارد يا نه. اگر پژوهشگران بتوانند در اين دو مورد موفق شوند، فرايند نسبتا ارزان آن‌ها تقريبا تمام هزينه‌هاي انتقال واكسن‌ها را كه امروزه ۸۰درصد از كل هزينه‌هاي واكسيناسيون را شامل مي‌شود، حذف خواهد كرد. وينست ليونگ، نويسنده‌ي مقاله مي‌گويد:
اتفاق يادشده براي ما متخصصد نهايي اين فناوري است. تصور اينكه چيزي كه ما در آزمايشگاه روي آن كار كرده‌ايم، روزي بتواند براي نجات جان انسان‌ها استفاده شود، بسيار هيجان‌انگيز است.
پژوهشگران مخصوصا درمورد چشم‌انداز توزيع واكسن ابولا هيجان‌زده هستند كه درحال حاضر در كل زنجيره سرما به دماي پايدار ۷۰- تا ۸۰- درجه‌ي سانتيگراد نياز دارد. اشكال حمل‌و‌نقل واكسن‌هاي حساس، علت اصلي عدم اجراي برنامه‌ي واكسيناسيون در سرتاسر جهان است و در برخي از موارد، اين اشكال موجب شده است كه ريشه‌كن كردن ويروس‌هاي مرگبار غيرممكن شود. نويسندگان در مقاله‌ي خود مي‌نويسند:
اين اشكال مخصوصا در كشورهاي در حال توسعه و مناطق دورافتاده كه اغلب فاقد زيرساخت‌هاي تأمين‌كننده‌ي زنجيره‌ي سرما هستند يا به برق مطمئن دسترسي ندارند، جدي است. اين چالش‌ها با تغييرات سريع اقليمي كه به‌طور درخورتوجهي شيوع بيماري‌هاي عفوني مانند مالاريا، تب دنگي و زيكا را افزايش مي‌دهند، درهم‌آميخته شده است.
به‌ندرت پيامدهاي مرتبط با شيوع بيماري‌ها به‌صورت محلي باقي مي‌ماند. اگر اجازه داده شود كه يك بيماري بدون كنترل در جمعيت‌هاي آسيب‌پذير منتشر شود، مي‌تواند همانند همه‌گيري گسترده‌ي امسال سرخك در آمريكا، به‌آساني وارد كشورهاي پرجمعيت‌تر شود. پژوهشگران اميدوارند محصول خود را در عرض يك سال وارد بازار كنند.
نتايج اين پژوهش در مجله‌ي Scientific Reports منتشر شده است.
هم انديشي ها