تلاش دانشمندان براي يافتن منشا ويروس كرونا در حيات وحش

جايي در كشور چين، خفاشي در آسمان چرخ مي‌زند و تعدادي ويروس كرونا همراه‌با فضله‌ي او كف جنگل مي‌افتد. يك جانور وحشي كه احتمالا پانگولين بوده است، درميان برگ‌ها به‌دنبال حشرات مي‌گردد و اين‌سو و آن‌سو را بو مي‌كشد. از اين راه، عفونت موجود در مدفوع خفاش وارد بدن او مي‌شود. ويروس جديد در حيات‌وحش گردش مي‌كند. درنهايت يكي از حيوانات آلوده به‌وسيله‌ي انسان گرفته مي‌شود و انساني نيز بيماري را مي‌گيرد و سپس آن را به نيروي سادهان بازار فروش حيوانات وحشي در ووهان چين منتقل مي‌كند. بدين ترتيب شيوعي جهاني آغاز مي‌شود.

دانشمندان در تلاش براي اثبات حقيقت سناريوي بالا سعي مي‌كنند حيواناتي وحشي كه ويروس كروناي جديد را در خود پناه داده‌اند، پيدا كنند. پروفسور اندرو كانينگهام از انجمن جانورشناسي لندن (ZSL) مي‌گويد يافتن توالي اين رويدادها مانند داستان‌هاي كارآگاهي است. او مي‌گويد طيف وسيعي از گونه‌هاي جانوري و به‌خصوص خفاش‌ها كه پناهگاه ويروس‌هاي كروناي مختلفي هستند، مي‌توانند ميزبان ويروس جديد باشند.

ويروس‌هاي كرونا زير ميكروسكوپ

وقتي دانشمندان كد ژنتيكي ويروس جديد را كه از بدن يك بيمار گرفته شده بود رمزگشايي كردند، به نقش خفاش‌ها در شيوع بيماري مشكوك شدند. اين پستانداران در كلني‌هاي بزرگ و در مسافت‌هاي طولاني پرواز مي‌كنند و در تمام قاره‌ها وجود دارند. آن‌ها به‌ندرت خودشان بيمار مي‌شوند اما اين فرصت را دارند كه پاتوژن‌ها را به‌طور گسترده منتشر كنند. به‌گفته‌ي پروفسور كيت جونز از كالج دانشگاهي لندن، شواهدي وجود دارد كه نشان مي‌دهد خفاش‌ها درجهت تأمين انرژي مورد نياز پرواز سازگاري پيدا كرده‌اند و در ترميم آسيب وارده به DNA عملكرد بهتري دارند. اين ويژگي‌ها ممكن است آن‌ها را قادر سازد تا قبل از بيمار شدن، بار ويروسي بالايي را تحمل كنند. البته اين مسئله درحال حاضر فقط ايده است. شكي نيست كه رفتار خفاش‌ها به شكوفايي ويروس‌ها كمك مي‌كند. پروفسور جاناتان بال از دانشگاه ناتينگهام مي‌گويد:

وقتي شما شيوه‌هاي مختلف زندگي آن‌ها را درانديشه متخصصين بگيريد، درمي‌يابيد كه مجموعه‌ي وسيعي از ويروس‌ها را به‌همراه دارند و از آن‌جايي كه پستاندار هستند، اين احتمال وجود دارد كه برخي از آن‌ها به‌طور مستقيم يا ازطريق ميزبان واسطه‌اي انسان را آلوده كنند.

بيشتر افراد آلوده به كوويد۱۹ در كشور چين حضور دارند اما كشورهاي ديگر نيز درحال مبارزه با ويروس هستند

بخش دوم معماي منشا ويروس كرونا جديد، شناسايي جانوري است كه ويروس را به بازار فروش حيوانات در ووهان رساند. يكي از مظنونين اين مسئله پانگولين است. گفته مي‌شود كه اين پستاندار مورچه‌خوار فلس‌دار، بيش از همه‌ي پستانداران در سرتاسر جهان قاچاق مي‌شود و درمعرض خطر انقراض قرار گرفته است. پولك‌هاي اين جانور در طب سنتي چين تقاضاي زيادي دارد و براي برخي نيز گوشت پانگولين لذيذ است.

برخي ادعا مي‌كنند ويروس‌هاي كروناي يافته‌شده در پانگولين‌ها، شبيه ويروس كرونايي هستند كه به‌تازگي در انسان‌ها كشف شده است. سؤال اينجا است كه آيا ويروس خفاش و ويروس پانگولين قبل از انتقال به انسان با هم تعامل ژنتيكي داشته‌اند؟ متخصص كارشناسان درزمينه‌ي نتيجه‌گيري در اين مورد، محتاط هستند. داده‌هاي كامل حاصل‌از مطالعه‌ي پانگولين هنوز منتشر نشده و در حال حاضر تأييد اين اطلاعات غيرممكن است.

مقامات براي پيشگيري از شيوع سارس گربه‌هاي زباد را در بازار فروش حيوانات وحشي شينيوان در گوانگ‌ژو ضبط كردند

كانينگهام مي‌گويد منشا و تعداد پانگولين‌هايي كه به اين منظور مورد مطالعه قرار مي‌گيرند، اهميت زيادي دارد. براي مثال، آيا مستقيما از چندين حيوان در حيات‌وحش نمونه‌برداري مي‌شود (در اين حالت نتايج قوي‌تر خواهد بود) يا اينكه آيا از يك حيوان در محيط بسته يا بازار خيس نمونه‌برداري خواهد شد (در اين مورد نتيجه‌گيري درمورد ميزبان حقيقي ويروس چندان مطمئن نخواهد بود). به‌گفته‌ي او، پانگولين‌ها و ديگر گونه‌هاي وحشي ازجمله انواعي از خفاش‌ها اغلب در بازارهاي تره‌بار به فروش مي‌رسند و فرصتي براي انتقال ويروس از يك گونه به گونه‌ي ديگر مهيا مي‌كنند. بنابراين، بازارهاي تره‌بار شرايط ايده‌الي را براي سرريز پاتوژن‌ها از يك گونه به گونه‌ي ديگر و ازجمله انسان فراهم مي‌كنند.

شترها مي‌تواند ويروس كرونا عامل مرس را در خود پناه دهند

بازار ووهان كه پس از شيوع بسته شد، داراي يك بخش فروش حيوانات وحشي بود كه در آن‌گونه‌هاي مختلف حيوان به‌صورت زنده و ذبح‌شده از جمله قسمت‌هاي مختلف بدن شترها، كوالاها و پرندگان عرضه مي‌شدند. بنا به گزارش گاردين، فهرست موجودي يك فروشگاه شامل توله گرگ زنده، زنجره‌هاي طلايي، عقرب، موش بامبو، سنجاب، روباه، گربه زباد، جوجه‌تيغي، سمندر، لاك‌پشت و تمساح مي‌شد. بال مي‌گويد تا جايي كه ما مي‌دانيم، خفاش‌ و پانگولين‌ در اين فهرست‌ ذكر نشده‌اند اما مقامات چيني از حيواناتي كه در بازار فروخته مي‌شدند، آگاهي دارند. او مي‌گويد:

اگر سرريزي يك‌بار رخ دهد، مي‌خواهيد بدانيد كه آيا چنين رويدادي دوباره نيز اتفاق خواهد افتاد، زيرا ازانديشه متخصصين بهداشت عمومي اهميت دارد، بنابراين بايد دقيقا بدانيد كه كدام گونه‌هاي حيواني در آن نقش دارند و خطرات ناشي از اين رويداد كدام‌اند.

بسياري از ويروس‌هايي كه در سال‌هاي اخير با آن‌ها روبه‌رو شديم، از حيوانات وحشي منشا گرفته بودند. همين داستان درمورد ابولا، HIV و سندرم تنفسي حاد بسيار سخت (سارس) وجود داشت. جونز مي‌گويد افزايش بيماري‌هاي عفوني منشا گرفته از حيات‌وحش ممكن است به دليل افزايش توانايي ما در تشخيص، افزايش ارتباط با يكديگر يا تجاوز بيشتر به زيستگاه‌هاي حيات‌وحش باشد كه به موجب آن تغيير مناظر موجب تماس انسان با ويروس‌هايي شده كه قبلا در جوامع انساني ديده نشده است.

خفاش‌ها در همين ماه هم در بازاري در اندونزي به فروش مي‌رسند

كانينگهام مي‌گويد اگر ما عوامل خطرساز را بشناسيم، مي‌توانيم بدون اينكه تأثير نامطلوبي بر جانوران وحشي بگذاريم، از همان نقطه‌ي شروع مانع از بروز اين اتفاقات شويم. طرفداران حفاظت از محيط زيست مي‌گويند اگرچه تصور مي‌شود خفاش‌ها ويروس‌هاي زيادي با خود حمل كنند، آن‌ها براي عملكرد اكوسيستم‌ها ضروري‌اند. كانينگهام در اين رابطه توضيح مي‌دهد:

خفاش‌هاي حشره‌خوار مقدار زيادي از حشراتي مانند پشه‌ها و آفات كشاورزي را مي‌خورند، درحالي‌كه خفاش‌هاي ميوه‌خوار به گرده‌افشاني و انتشار بذر درختان كمك مي‌كنند. ضروري است كه اين گونه‌ها طي اقدامات نامناسب درجهت كنترل بيماري از بين نروند.

پانگولين در بازاري در كوالالامپور؛ اين جانور مظنون شيوع ويروس كرونا است

پس از شيوع سارس در سال‌هاي ۲۰۰۲ و ۲۰۰۳ كه ناشي‌از ويروسي بسيار مشابه ويروس كرونا جديد بود، ممنوعيت موقتي روي بازارهاي فروش حيوانات وحشي اعمال شد. اما اين بازارها به‌سرعت در چين، ويتنام و ديگر قسمت‌هاي جنوب شرق آسيا باز شدند. چين بار ديگر خريد و فروش محصولات حيوانات وحشي را كه معمولا براي غذا، خز و به‌منظور تهيه‌ي داروهاي سنتي مورد استفاه قرار مي‌گيرند، به حالت تعليق درآورده است. گزارش‌ها حاكي‌از آن هستند كه اين بار ممكن است ممنوعيت دائمي باشد؛ درحالي‌كه شايد هرگز به‌طور دقيق متوجه نشويم ويروس جديد كه موجب مرگ بسياري از افراد شده، از كجا به انسان منتقل شده است، پروفسور ديانا بل از دانشگاه آنجليناي شرقي مي‌گويد كه مي‌توانيم از بروز طوفاني ديگر پيشگيري كنيم:

ما حيواناتي از كشورهاي مختلف، زيستگاه‌هاي مختلف و شيوه‌هاي زندگي مختلف (مثلا موجودات آبزي، درخت‌زي و غيره) را گرد هم آورده و آن‌ها را با هم مخلوط كرده‌ايم. بايد از اين كار دست بكشيم.